أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قديم): تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR02710J1.jpg|بندانگشتی|أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم)]]

{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"

! نام کتاب!! data-type='bookName'|أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم)

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|الرسائل. شرح

|-

|data-type='authors'|[[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|عربی

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏159‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏ ‎‏ف‎‏40222

|موضوع  

|data-type='subject'|اصول فقه شیعه - قرن 13ق.

|ناشر  

|data-type='publisher'|کتبی نجفی

|-

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|قم - ایران

|-

|سال نشر

|data-type='publishYear'| 1369 هـ.ق

|-class='articleCode'

|کد اتوماسیون

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE2710AUTOMATIONCODE

|}

 

 

 

 

 

== ساختار ==

 

 

اين کتاب در سال 1295 قمرى به پايان رسيده و در سال 1313 قمرى چاپ شده است. <ref>الذريعة ج 2 صفحۀ 473</ref>.

قسمت اول: از بحث حجيت قطع تا انتهاى مبحث خنثى و تا صفحۀ 58 کتاب است و در شوال المكرم 1278 قمرى به پايان رسيده است.

قسمت دوم: شامل بحث حجيت ظن است كه تا سال 1291 تدوين و تأليف شده و نگارش آن در سال 1301 قمرى بوده و تا صفحۀ 249 کتاب است.

قسمت سوّم: اصل استصحاب را مورد بحث قرار داده و در سال 1292 تدوين شده و تا صفحۀ 585 مى‌باشد.

قسمت چهارم: بحث تعادل و تراجيح است كه تأليف آن در سال 1295 پايان يافته است.

در چاپ دوّم، از ابتدا تا انتهاى کتاب به وسيلۀ زين العابدين بن على بن لطفعلى در سال 1343 تصحيح شده و به وسيلۀ محمدعلى تبريزى غروى نگاشته شده است.

تفاوت زمانى بين تأليف قسمت اول و قسمت دوّم کتاب كه در حدود 13 سال است نشان از دقت و تلاش پيگير مؤلف در تدوين اين قسمت از کتاب دارد.

 

سبك طرح مباحث در أوثق الوسائل به گونه‌اى نيست كه نظير کتاب مطارح الأنظار، مؤلف صرفا به شرح عبارت‌هاى کتاب بسنده كند، بلكه اشكالات و مناقشاتى در نظريات شيخ اعظم به وسيلۀ مؤلف و يا استادش سيد حسين كوه‌كمرى ديده مى‌شود. بنابراين شرح کتاب همراه با نقد و مناقشه است <ref>مانند ص 15 سطر 21 و ص 17 س 34 و ص 20 س 12</ref>.

مؤلف در بعضى مباحث حتى مناقشاتى را در نظريات استادش مطرح مى‌كند، مثلا: «و لكن الانصاف أن دعوى كون المرتب على ظن الضرر حكماً واقعياً لا تخلو عن نظر، بل منع، و إن مال إليه سيدنا الأستاذ - دام ظله - في مجلس الدرس» <ref>ص 18 سطر 22</ref>.  

از نكات مثبت کتاب اين كه مؤلف به واسطۀ استادش سيد حسين بن محمد كوه‌كمرى تبريزى معروف به سيد حسين ترك (متوفاى 1299 قمرى) كه شاگرد شيخ اعظم و صاحب فصول بوده، با نظريات واقعى شيخ اعظم آشنايى داشته و گاهى با عبارت: «و قد نقل بعض مشايخنا عن المصنف - قده - أنّه قال» <ref>ص 146 س 23</ref> مطلب را بيان مى‌فرمايد و با مراجعه به نسخه‌هاى مختلف رسائل نيز سعى در به دست آوردن نظريات اصلى شيخ اعظم داشته است؛ مانند: «و في بعض النسخ قد وقع الأمر بالتأمل بعد قوله...».

مؤلف در نهايت تواضع و فروتنى به شيخ اعظم بسيار احترام مى‌گذاشته است. در خطبۀ کتاب مى‌خوانيم «فيقول المذنب الجاني قليل البضاعة كثير الإضاعة موسى بن جعفر...» و راجع به شيخ اعظم مى‌گويد: «شيخ المشايخ ممهّد قواعد الدين و محرز ضوابط الشرع المبين و مهذب القوانين المحكمة و مبين الإشارات المبهمة و مصباح مناهج شرايع الإسلام و مشكوة مسالك غاية المرام، كاشف اللثام عن غاية المراد كاشف الغطاء عن نهاية الإرشاد، كاشف الأسرار و الرموز عن مدارك الأحكام...».

(اگر توجه شود مؤلف به بسيارى از كتب اصولى و فقهى در اين عبارت‌ها اشاره كرده است).

کتاب أوثق الوسائل يكى از بهترين منابع براى به دست آوردن مآخذ و منابع نظريات شيخ اعظم در رسائل است و در واقع، در بسيارى از موارد أوثق الوسائل يك دورۀ کتاب شناسى و شناسايى منابع و مآخذ اقوال مختلف مى‌باشد <ref>صفحۀ 22 سطر 18</ref>.

حتى اگر قسمتى از عبارتى حذف شده باشد، بيان مى‌كند؛ مثلا در نقل كلام محدث استرآبادى: «قوله من الأمور الواضحة عند الأذهان المستقيمة... و قد وقع هنا سقط من قلم المصنف. قال في کتاب الفوائد المدنية قد وقع بعد العبارة المذكورة و لأنّهم عارفون بالقواعد المنطقية.» يا اين كه اگر عبارت به صورت خلاصه ذكر شده باشد، عين الفاظ را براى فهم بهتر مطالب ذكر مى‌كند <ref>ص 177 سطر 31</ref>.

خصوصيت ديگر مؤلف در کتاب شناسى، احاطه به نظريات افراد و کتاب‌هايى است كه در رسائل مطرح شده است. ايشان گاهى از کتاب‌هاى مذكور، آدرس را به شكل دقيق بيان مى‌كند؛ مثل :«وجدتها في أواخر باب الرهن في مسألة إقرار الراهن بعتق العبد المرهون قبل الرهن» يا اين كه: «قد ظهر من بعض المعاصرين الخ هو صاحب الفصول و ما نقله عنه في مبحث الاجتهاد و التقليد» و گاهى تناقض نظريات آن افراد را بيان مى‌كند؛ مثل: «و العجب من المحقق القمى، لأنه مع قوله باعتبار الظنون من باب دليل الانسداد ذهب إلى القول بالإجزاء. و أعجب منه قوله به في الأوامر العذريّة».

مصنف گاهى نظريات آن افراد را از طريق مشايخش بيان مى‌كند؛ مثل: «قد نقل بعض مشايخنا عن الشيخ علي بن الشيخ جعفر صاحب كاشف الغطاء سماعاً منه في مجلس بحثه التمسك بعموم الأمر الوفاء بالعقود في المسألة» يا اينكه :«قوله فقد يقال الخ، القائل صاحب الرياض على ما حكاه عن بعض مشايخنا».

ايشان گاهى مأخذ نظريات مطرح شده به وسيلۀ علما را مشخص مى‌كند؛ مثل: «قوله للشيخ بعض، هو المحقق القمي - قده - تبعاً لسلطان العلماء في حاشية المعالم»، و يا: «هو المحكي عن بعض كتب العلامة و تبعهما صاحب الهداية و الفصول» و يا: «أقول قد اختار الثاني صاحب الهداية و الفصول سبقهما الشيخ أسد اللّه التستري و هو لا يقدح فيما ذكره في الفصول من أنّه لم يسبقه إلى ما اختاره أحد لأنّه مع أخيه الفاضل البارع صاحب الهداية من تلامذة الشيخ المذكور و لا غرو في نسبة التلميذ مطالب شيخه إلى نفسه كما جرى ديدنهم عليه في أمثال هذا الزمان».

 

در جايى ديگر از کتاب مى‌گويد: «قوله قد ادعى فخر الدين الخ قد اعترف المصنف في بعض رسائله المفردة لهذه القاعدة بعدم عثوره في الإيضاح بهذه الدعوى من الفخر و لكني وجدتها أواخر باب الرهن».

مؤلف به دليل اينكه استادش سيد حسين كوه‌كمرى از شاگردان صاحب فصول بوده به نظريات صاحب فصول عنايت داشته و در بسيارى موارد بدون اينكه در متن کتاب نام يا اشاره‌اى از صاحب فصول برده شده باشد، به نظريۀ ايشان اشاره كرده و نظريۀ او را تحليل مى‌كند و اگر چه شيخ از او تعبير به بعض المعاصرين مى‌كند، مؤلف از او تعبير به الفاضل المعاصر دارد كه خود حكايت از فضيلت علمى او نزد مؤلف دارد.

از نكات مثبت ديگر اين كه مؤلف بدون اطلاع دقيق مطلبى را بيان نمى‌كند و در صورت شك، احتياط مى‌كند؛ مثلا «و المسألة محتاجة إلى مزيد التأمل و هذا ما يخطر بالبال في العاجل لعلّ اللّه تعالى يوفقنا لما هو أدق و أتقن في الآجل». كه نشان از تقوا و ورع او در بيان مطالب دارد.

از خصوصيات مهم ديگر کتاب تنوع در طرح مطالب است، زيرا مؤلف علاوه بر توضيح مطالب عميق و تعيين دقيق مآخذ مورد استفاده، به نكات جزئى نيز توجه دارد؛ مثلا وزن كلمات يا حتى متعلق جار و مجرور را بيان مى‌كند و حتى مباحث رجالى را نيز تبيين نموده و مآخذ و صاحبان آنان را نيز معرفى مى‌كند <ref>ص 227 س 34 و ص 234 س 36 و ص 159 س 3</ref>.

== مطالب مستقل در کتاب ==

مطالب مستقلى جداى از شرح متن فرائد الأصول (رسائل) در اين کتاب مطرح شده است كه به بعضى اشاره مى‌شود:

1 - رسالۀ تسامح در ادلۀ سنن، از شيخ اعظم از صفحۀ 299 تا 307؛ صفحات 394 تا 396؛ صفحۀ 422 تحقيق المقام يحتاج إلى بسط الكلام، تا صفحۀ 425؛ صفحۀ 426 بقي الكلام في جملة...؛ صفحۀ 525 اعلم أنه قد بقي في المقام...؛ صفحۀ 540 راجع به قاعدۀ يد؛ صفحۀ 540 تا 546؛ صفحۀ 556 تا 560 فروع قاعدۀ تجاوز؛ صفحۀ 574 تا 579 أصالة الصحة در اقوال؛ در بحث تعادل و تراجيح صفحۀ 600؛ تنبيه در صفحۀ 603؛ در توضيح حكم تعارض از صفحۀ 617 تا 623؛ تعارض ساير ادلۀ ظنى با اجماعين منقولين از صفحۀ 633 تا آخر کتاب.

از صفحۀ 123 تا 136 نيز مباحث وسيعى از نقل كلام اخباريها در مورد قطعيت صدور اخبار آورده شده كه بسيار مهم و با ارزش است.

== رموز و كنايات ==

1 - از شريف العلماء تعبير به بعض مشايخنا شده، قوله من بعض مشايخنا هو الفاضل النراقي في مناهجه.

 

2 - قوله تبعا لبعض الأساطين الخ، السيد السند صاحب مفتاح الكرامة.

 

3 - قوله بعض من قارب عصرنا من الفحول، هو العلامة الطباطبائي في قواعده.

 

4 - قوله كما صرح به بعض المحققين الخ، هو المحقق الخوانساري.

 

5 - قوله و قد يظهر من بعض المعاصرين الخ، هو صاحب الفصول.

 

6 - قوله بعض المحققين، هو الشيخ أسد اللّه التستري.

 

7 - قوله بعض المعاصرين، هو صاحب المناهج.

 

8 - قوله بعض مشايخنا هو شريف العلماء.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

قطع: رحلى.

تعداد جلد: يك جلد.

تعداد صفحات متن: 636 صفحه.

[[رده:فقه و اصول]]