۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '==منبع مقاله==' به '==منابع مقاله==') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
[[عبدالتواب، رمضان]] (مصحح) | [[عبدالتواب، رمضان]] (مصحح) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =/الف2الف6 / 82 BP | | کد کنگره =/الف2الف6 / 82 BP | ||
| موضوع = قرآن -- مسائل ادبي | | موضوع = قرآن -- مسائل ادبي | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| ناشر = مکتبة الثقافة الدينية | | ناشر = مکتبة الثقافة الدينية | ||
| مکان نشر =مصر - قاهره | | مکان نشر =مصر - قاهره | ||
| سال نشر = 1430ق. | | سال نشر = 1430ق. = 2009م. | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE24852AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE24852AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =چاپ | | چاپ =چاپ دوم | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
'''الأضداد'''، | '''الأضداد'''، عنوان اثری است یک جلدی به زبان عربی از [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابو حاتم سهل بن محمد بن عثمان سجستانی]](165- 255 ه.) با موضوع لغت و زبانشناسی. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم]] در این اثر به گردآوری الفاظ اضداد (به معنای خلاف الشیء) در زبان عربی پرداخته است. این اثر علاوه بر استخراج الفاظ اضداد و تمییز میان آنها شامل تمایز میان الفاظی که به «المقلوب لفظه» و «المزال عن جهته» معروفند، نیز میشود. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]] در بیان این موارد در این اثر، بسیار دقیق عمل کرده است. وی در نگارش این اثر بسیار تحت تأثیر اساتیدی مانند [[اصمعی]] و ابوعبیده و ابوزید و دیگرانی است که از آنها روایت کرده و نظراتشان را نقل است. شایانذکر است «کتاب الاضداد» [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]]، در نگارش کتابهای بعدی با این موضوع، بسیار تأثیرگذار بوده و بعدیها از آن استفاده کردهاند. | ||
تحقیق و وضع فهارس این اثر توسط دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]] انجام شده و مراجعات و مقدمه کتاب، کار دکتر رمضان عبدالتواب است. | تحقیق و وضع فهارس این اثر توسط دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]] انجام شده و مراجعات و مقدمه کتاب، کار دکتر رمضان عبدالتواب است. | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
اولین چیزی که خواننده این کتاب ملاحظه میکند مقدمه مختصری است که ابوحاتم بر آن نوشته و در آن، انگیزههای تألیف این کتاب را شرح داده است. ابوحاتم پس از بیان انگیزهاش تعریفی از اضداد ارائه میدهد و میگوید: برخی گمان کردهاند که بعضی از اعراب «ضد» را مانند «ند» میشمرند و ازاینروست که میگویند: هو یضادنی فی ذلک المعنی. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]] این تعریف را رد میکند و میگوید من این حرف را قبول ندارم و معروف در ضد در کلام عرب عبارت است از «خلاف الشئ».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=57&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، ص57]</ref> | اولین چیزی که خواننده این کتاب ملاحظه میکند مقدمه مختصری است که ابوحاتم بر آن نوشته و در آن، انگیزههای تألیف این کتاب را شرح داده است. ابوحاتم پس از بیان انگیزهاش تعریفی از اضداد ارائه میدهد و میگوید: برخی گمان کردهاند که بعضی از اعراب «ضد» را مانند «ند» میشمرند و ازاینروست که میگویند: هو یضادنی فی ذلک المعنی. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]] این تعریف را رد میکند و میگوید من این حرف را قبول ندارم و معروف در ضد در کلام عرب عبارت است از «خلاف الشئ».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=57&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، ص57]</ref> | ||
ابوحاتم هنگامی که به الفاظ اضداد میپرداخت -مانند سایر علمایی که به این موضوع پرداختهاند- به ترتیب هجایی این الفاظ توجهی نداشت، همچنان که به این توجه نداشت که اول الفاظ اضداد را ذکر | ابوحاتم هنگامی که به الفاظ اضداد میپرداخت -مانند سایر علمایی که به این موضوع پرداختهاند- به ترتیب هجایی این الفاظ توجهی نداشت، همچنان که به این توجه نداشت که اول الفاظ اضداد را ذکر کند و سپس المقلوب لفظه را و سپس المزال عن جهته را... بلکه وی صرفاً در جمعآوری این الفاظ کوشیده است. ازاینرو مثلاً پس از ذکر لفظ «المنین» و ذکر ضدهای آن و استشهاد به شعر ابن حلزة، «الاهباء» را معنی کرده و گفته الاهباء من الهبوة من الغبار... و بعد گفته من گمان میکنم این لفظ از الفاظ مقلوب است... .<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=57&viewType=pdf ر.ک: همان، ص57-58]</ref> | ||
از دیگر ملاحظات بر روش [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم]] در این کتاب این است که بر خلاف ابنسکیت و اصمعی هنگام ذکر لفظی از اضداد، آن را به لفظ مجردش برنمیگرداند، بلکه فقط خود لفظ و معانی متضاد آن را ذکر کرده و برای آنچه نقل کرده، به شواهد قرآنی و شعری و... استشهاد مینماید. الفاظی نیز هست که ابوحاتم شواهدی بر آنها نیاورده که در این کتاب به حدود 27 لفظ میرسد. علاوه بر این، حروفی در این کتاب هست که ابوحاتم به صرف سماع آن از اصحابش آنها را نقل کرده و خودش نیز گفته که علم به این موارد ندارد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=58&viewType=pdf ر.ک: همان، ص58]</ref> | از دیگر ملاحظات بر روش [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم]] در این کتاب این است که بر خلاف ابنسکیت و اصمعی هنگام ذکر لفظی از اضداد، آن را به لفظ مجردش برنمیگرداند، بلکه فقط خود لفظ و معانی متضاد آن را ذکر کرده و برای آنچه نقل کرده، به شواهد قرآنی و شعری و... استشهاد مینماید. الفاظی نیز هست که ابوحاتم شواهدی بر آنها نیاورده که در این کتاب به حدود 27 لفظ میرسد. علاوه بر این، حروفی در این کتاب هست که ابوحاتم به صرف سماع آن از اصحابش آنها را نقل کرده و خودش نیز گفته که علم به این موارد ندارد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=58&viewType=pdf ر.ک: همان، ص58]</ref> | ||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
از دیگرانی که ابوحاتم از آنان روایت کرده، ابوزید انصاری است بخصوص در مواردی که به شعر استشهاد میکند. روایات وی از ابوزید، به 13 رأی میرسد. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]]، همچنین در یک مورد از ابن سلام، روایت کرده است و از دیگر فصحای عرب مانند ابومسعود حرمازی، و ابن مروان نیز نقل کرده است. او در دو مورد از اخفش نقل کرده و روایاتی نیز از ابوعامر عقدی، یعقوب قاری، و ابو عبدالرحمن مقری، در این کتاب دارد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=62&viewType=pdf ر.ک: همان، ص62-63]</ref> | از دیگرانی که ابوحاتم از آنان روایت کرده، ابوزید انصاری است بخصوص در مواردی که به شعر استشهاد میکند. روایات وی از ابوزید، به 13 رأی میرسد. [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سجستانی]]، همچنین در یک مورد از ابن سلام، روایت کرده است و از دیگر فصحای عرب مانند ابومسعود حرمازی، و ابن مروان نیز نقل کرده است. او در دو مورد از اخفش نقل کرده و روایاتی نیز از ابوعامر عقدی، یعقوب قاری، و ابو عبدالرحمن مقری، در این کتاب دارد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=62&viewType=pdf ر.ک: همان، ص62-63]</ref> | ||
دیگرانی که پس از [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم سجستانی]] کتاب اضداد نگاشتند بسیار از کتاب الاضداد ابوحاتم، استفاده کردند. از این موارد میتوان به ابوطیب عبدالواحد بن علی لغوی(متوفی 351 ه.) اشاره کرد که «الاضداد فی کلام العرب» را نگاشت. در «الاضداد فی کلام العرب» در برخی از اضدادی که از ابوحاتم نقل کرده، شروحی را میبینیم که در خود کتاب ابوحاتم نیست و این ممکن است به خاطر فراموشی برخی از راویان در کتاب ابوحاتم رخ داده باشد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=63&viewType=pdf ر.ک: همان، ص63]</ref> ابن انباری نیز از دیگر کسانی است که از این کتاب، | دیگرانی که پس از [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم سجستانی]] کتاب اضداد نگاشتند بسیار از کتاب الاضداد ابوحاتم، استفاده کردند. از این موارد میتوان به ابوطیب عبدالواحد بن علی لغوی(متوفی 351 ه.) اشاره کرد که «الاضداد فی کلام العرب» را نگاشت. در «الاضداد فی کلام العرب» در برخی از اضدادی که از ابوحاتم نقل کرده، شروحی را میبینیم که در خود کتاب ابوحاتم نیست و این ممکن است به خاطر فراموشی برخی از راویان در کتاب ابوحاتم رخ داده باشد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=63&viewType=pdf ر.ک: همان، ص63]</ref> ابن انباری نیز از دیگر کسانی است که از این کتاب، تأثیر پذیرفته البته تأثیر وی در حد کمی است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=64&viewType=pdf ر.ک: همان، ص64]</ref> | ||
کتاب الاضداد [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم سجستانی]]، اثر غیرمباشری نیز در کتابهای لغت و ادب داشته مانند آنچه صاحب «دیوان الأدب» یا ابن قتیبه در «أدب الکاتب» _البته بدون ارجاع آن به ابوحاتم_ نقل کردهاند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=65&viewType=pdf ر.ک: همان، ص65]</ref> | کتاب الاضداد [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم سجستانی]]، اثر غیرمباشری نیز در کتابهای لغت و ادب داشته مانند آنچه صاحب «دیوان الأدب» یا ابن قتیبه در «أدب الکاتب» _البته بدون ارجاع آن به ابوحاتم_ نقل کردهاند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/24852/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D8%AF?pageNumber=65&viewType=pdf ر.ک: همان، ص65]</ref> | ||
خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
در صفحات 6 و 7 مقدمه دکتر [[عبدالتواب، رمضان|رمضان عبدالتواب]] بر کتاب، توضیحاتی درباره اهمیت کتاب و اهمیت تصحیح دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]] بر آن داده شده. همچنین در صفحات 39 تا 56 توضیح مفصلی درباره اضداد داده شده که از صفحه 46 به بعد آن به ذکر علل و عوامل وجود تضاد در لغت پرداخته شده است، که به علت عدم گنجایش حجم این مقاله خواننده گرامی را به مطالعه این صفحات دعوت میکنیم. | در صفحات 6 و 7 مقدمه دکتر [[عبدالتواب، رمضان|رمضان عبدالتواب]] بر کتاب، توضیحاتی درباره اهمیت کتاب و اهمیت تصحیح دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]] بر آن داده شده. همچنین در صفحات 39 تا 56 توضیح مفصلی درباره اضداد داده شده که از صفحه 46 به بعد آن به ذکر علل و عوامل وجود تضاد در لغت پرداخته شده است، که به علت عدم گنجایش حجم این مقاله خواننده گرامی را به مطالعه این صفحات دعوت میکنیم. | ||
==وضعیت | ==وضعیت کتاب== | ||
برای اطلاع از نحوه تحقیق محقق بر روی کتاب به صفحات 9 تا 11 از مقدمه دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]]، بر کتاب مراجعه کنید. | برای اطلاع از نحوه تحقیق محقق بر روی کتاب به صفحات 9 تا 11 از مقدمه دکتر [[ابوجری، محمد عودة|محمد عودة ابوجری]]، بر کتاب مراجعه کنید. | ||
ویرایش