ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش: تفاوت میان نسخه‌ها

}}  

با شهرتی که ابوسعید در جهان تصوّف و عرفان دارد با این حال تا کنون پژوهشی که درخور آن نامور باشد صورت نگرفته است. پیش از این کتاب، یعنی ابو سعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش تنها کار مستقل و پژوهشی که صورت گرفته است [[ابوسعید ابوالخیر، حقیقت و افسانه]] است که توسّط پژوهنده‌ی گرامی‌پروفسور [[فریتس مایر]] صورت گرفته، ولی اختلاف زمانی این دو اثر از بابت تاریخ انتشار بسیار نزدیک است، زیرا کتاب [[فریتس مایر]] در سال 1378 منتشر شده و کتاب [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در سال 1381ش، بنا بر این چندان فاصله‌ی زمانی ندارد. ولی آنچه که هست کار استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] نخستین پژوهش در ایران و به زبان فارسی است و پیش از آن هیچ کتاب پژوهشی و مستقلّی وجود نداشته است.

کتاب ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش اثری است یک جلدی و با 240 صفحه که اختصاصاً به معرّفی این این عارف شهیر و نامور می‌پردازد و از سیر و سلوک عرفانی، آراء و‌اندیشه‌های خاص او می‌گوید. زندگی او را می‌کاود و در دقایق زندگیِ او ما را شریک و همراه سفرهای صوری و معنوی می‌گرداند. در طول کتاب با مقولات زیادی مواجه می‌شویم که شاید کمتر شنید‌ه‌ یا دیده شده باشد، قلم نویسنده در این کتاب به مانند مجموعه مشاهیر عرفان و فلسفه چنان است که گویی با یکایک آنان زیسته است و به همین منوال ما را به همراه ایشان به سفری معنوی می‌برد تا از ورای زمان حظّی معنوی از ایشان ببریم.

نویسنده در آغاز کتاب در بخش مقدّمه در خصوص تحقیقاتی با این تم می‌گوید: تحقیق و جست و جو در اقوال و احوال عارفان و اهل سلوک از لذّت‌بخش‌‌ترین کارهای ممکن برای محقّقِ عرفان و تصوّف است، و این به چندین دلیل می‌تواند باشد، یکی از این بابت که اینان به معرفتِ عرفانی و کشف و شهودی رسیده‌اند که بسیاری از پرده‌ها و حجابهای راه از برابر دیدگانشان به کناری رفته، چیزها دیده‌اند و به جاهایی رسیده‌اند. هم از این بابت که این بزرگان، از رشدیافتگان سلوک معنوی و عرفان الهی هستند و در کشف رمزهای دینی و تأویل آیات قرآنی گامها برداشته‌اند و در فهم بهتر کتاب خدا مؤثّر بوده‌اند، و هم از این بابت که آنان در زمر‌ه‌ی اولیاء الهی و مردان خدا هستند و همین نکات می‌تواند اسباب شوق و وجد همه کس به ویژه اهل تحقیق را از برای ذکرشان فراهم سازد. برخی از ایشان جزو کسانی هستند که می‌توانند برای عصر ما و نسل جوان ما الگویی مثبت و سازنده در جهت سلوک عینی، عملی، انسانی و اجتماعی باشند، زیرا که خود آنان در جمع زیسته و از برای رشد زمان و جامعه‌ی خود کوشیده‌اند. شاگردان و مریدان صالح و سالم پرورده‌اند. حاکمان را نصیحت و اصلاح کرده‌اند و در بسیاری موارد از خطاها و ظلمهایشان کاسته‌اند و بسیاری از سرگشتگان را به دین الهی جذب و علاقه مند کرده‌اند<ref>مقدّمه، صص 8-7</ref>.

فهرست مطالب کتاب ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش که در ابتدای کتاب آمده بدین شرح است: مقدّمه. ابوسعید و خانواده. آموزشها و دانشها. شخصیّت ابوسعید. ابوسعید و مردم. معاصران ابوسعید. مسافرتهای ابوسعید. ابوسعید و شعر. ابوسعید و عرفان و تصوف. ابوسعید و کتابشویی. کلمات ابوسعید. حکایات ابوسعید. پاسخ به پرسشها. مذهب ابوسعید. پایان زندگانی ابوسعید. و در انتهای اثر نیز منابع و مآخذ باافه‌ی نمایه وجود دارد. برخی از عناوین کلّی دارای زیرمجموعه‌هایی چند هست که ربطی تمام با عنوان اصلی دارد.

ابوسعید شیخی است دانشمند و آگاه به مطلب و جریانات تصوّف زمان خود و آنچه که از دیرباز تا آن زمان قابل دین و دانستن بوده است. در بخش کتابشویی در همین کتاب نشانی از کتابخانه‌ی بزرگ او و اینکه وی آنها را در طول زمان خوانده و دانسته است وجود دارد. در همین مقدّمه اشاره ای به منابع کهن در توصیف و شناخت ابوسعید وجود دارد کما این که به کتاب [[حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر]] که توسّط یکی از نوادگان او صورت گرفته توجّه داده است و دیگر کتاب [[أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد|اسرار التّوحید فی مقامات الشّیخ ابوسعید]] که توسّط تعدادی از اساتید تصحیح و منشتر شده است. در تصحیح این اثر و انشار آن نیز مثل برخی دیگر از آثار مستشرقین پیشتاز بوده و گوی سبقت را از داخلیها ربوده‌اند. برای نخستین بار در این دوران [[والنتین ژوکوفسکی]] شرق شناس شهیر روسی به این امر اهتمام کرد و بعد از آن اساتید برجسته‌ی داخلی پیرو آن و شاید از روی همان نسخه به مطالعه و تصحیح تازه اقدام کرده باشند<ref>مقدّمه، صص 13-12</ref>.

در فصل ابوسعید و خانواده اطلاعاتی در خصوص زندگی صوری شیخ ارائه می‌دهد. ولادت او در اوّل ماه محرّم سال 357 هجری بوده و زادگاه او که با خوانشهای متفاوت در منابع دیده شده مهنه نام داشته که امروزه در ترکمنستان است. پدر او معروف به ابوالخیر و مشهور به بابو بوالخیر به عطاری اشتغال داشته است و وضع مالی خوبی هم برای او نوشته‌اند. گرایش صوفیانه‌ی خانواده‌ی ابوسعید وی را از همان کودکی به شریعت و طریقت مشتاق کرده و با فکر کودکانه اندیشه‌های بلند صوفیانه را مرور می‌کرده تا آن شد که شد. از مادر ابوسعید هیچ گزارشی وجود ندارد ولی اینقدر هست که محرّک اصلی ابوسعید در همان کودکی که به مجالس عرفانی راه یابد همین مادر بوده است<ref>متن، ص 20</ref>. داستانی در منابع از عشق و ارادتش به الله در همان دوران کودکی وجود دارد که اتاق خود را سرشار از نام الله می‌کند<ref>متن، ص 21</ref>.

==ویژگیها==

# کتاب دیدگاهی نقدی دارد و در نقد نیز با استدلال و استنادات اصلی وارد بحث شده است.

# متن کتاب روان و با دقّت نوشته شده است.

ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش، تألیف [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]

==پانویس ==