ابن عربی بزرگ عالم عرفان نظری: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۲ ژوئن ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'الفتوحات المکیه' به 'الفتوحات المکیة'
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'الفتوحات المکیه' به 'الفتوحات المکیة')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۲۶: خط ۲۶:
''' ابن عربی بزرگ عالم عرفان نظری''' نوشته‌ی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]، کتابی است نقدی تحلیلی‌ که به شرح زندگی، سلوک عرفانی و عقاید و اندیشه‌های عارف ‌شهیر، [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] می‌پردازد. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نامی‌کاملاً آشنا برای جهان عرفان و تصوّف است. شاید در بین اهل معرفت در حوزه‌ی علوم اسلامی‌و در جهان اسلام کسی نباشد که نام بلند این عارف شهیر را نشنیده باشد و یا چیزی از وی نخوانده یا استماع ننموده باشد. هم او هم آثار او از شهرتی به سزا برخوردار است و از زمان او تا کنون به استمرار مورد نقد و بررسی و شرح و تفسیر واقع شده است. همواره کسانی ستاینده و گروهی هم منتقد تند او بوده‌اند و این ماجرا از زمان شیخ تا به امروز نیز همین گونه است. در این دوران نیز کتابها بر له و علیه او نوشته می‌شود.  
''' ابن عربی بزرگ عالم عرفان نظری''' نوشته‌ی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]، کتابی است نقدی تحلیلی‌ که به شرح زندگی، سلوک عرفانی و عقاید و اندیشه‌های عارف ‌شهیر، [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] می‌پردازد. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نامی‌کاملاً آشنا برای جهان عرفان و تصوّف است. شاید در بین اهل معرفت در حوزه‌ی علوم اسلامی‌و در جهان اسلام کسی نباشد که نام بلند این عارف شهیر را نشنیده باشد و یا چیزی از وی نخوانده یا استماع ننموده باشد. هم او هم آثار او از شهرتی به سزا برخوردار است و از زمان او تا کنون به استمرار مورد نقد و بررسی و شرح و تفسیر واقع شده است. همواره کسانی ستاینده و گروهی هم منتقد تند او بوده‌اند و این ماجرا از زمان شیخ تا به امروز نیز همین گونه است. در این دوران نیز کتابها بر له و علیه او نوشته می‌شود.  


[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] لا اقل با دو کتاب بسیار ویژه ای که دارد تصوّف و صوفیان را بعد از خود به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این دو کتاب، یکی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] است که وی مدّعی است این اثر را در عالم رؤیا از دست حضرت ختمی‌مرتبت (ص) دریافت نموده است و یکی هم که به بیان او کاملاً الهامی‌بوده [[الفتوحات المکیه]] نام دارد. بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] شرح و تفسیرهای زیادی نوشته شده است و بر کتاب الفتوحات المکیه نیز حواشی زیادی تا به امروز نوشته شده است که برخی از این حواشی چندان موافق او نبوده است، کما این که [[علاءالدوله سمنانی]] آن گونه که در [[مکتوبات علاء‌الدّوله سمنانی|مکتوبات علاءالدوله سمنانی]] و در کتاب [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]] قید شده است اظهارات تند و تیزی بر بخشی از متن [[الفتوحات]] نوشته شده و در این ماجرا بین شیخ [[علاءالدوله سمنانی]] با [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق کاشانی]] اختلافی ژرف بوده که نامه های هم در این باره بین ایشان ردّ و بدل ده است.
[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] لا اقل با دو کتاب بسیار ویژه ای که دارد تصوّف و صوفیان را بعد از خود به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این دو کتاب، یکی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] است که وی مدّعی است این اثر را در عالم رؤیا از دست حضرت ختمی‌مرتبت (ص) دریافت نموده است و یکی هم که به بیان او کاملاً الهامی‌بوده [[الفتوحات المکیة]] نام دارد. بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] شرح و تفسیرهای زیادی نوشته شده است و بر کتاب الفتوحات المکیة نیز حواشی زیادی تا به امروز نوشته شده است که برخی از این حواشی چندان موافق او نبوده است، کما این که [[علاءالدوله سمنانی]] آن گونه که در [[مکتوبات علاء‌الدّوله سمنانی|مکتوبات علاءالدوله سمنانی]] و در کتاب [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]] قید شده است اظهارات تند و تیزی بر بخشی از متن [[الفتوحات]] نوشته شده و در این ماجرا بین شیخ [[علاءالدوله سمنانی]] با [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق کاشانی]] اختلافی ژرف بوده که نامه های هم در این باره بین ایشان ردّ و بدل ده است.


کتاب ابن عربی بزرگ عالم عرفان نظری برای نخستین بار در سال 1381، یعنی حدود بیست سال پیش، توسّط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌به چاپ رسیده است و در چاپهای بعدی انتشارات نجم کبری آن را عهده دار بوده است و تا کنون پنج چاپ از آن در دست است. این کتاب هم در راستای مجموعه مشاهیر عرفان و فلسفه به نگارش در آمده است و قبل از آن و بعد از آن آثار دیگری به قلم استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به انتشار رسیده است که تقریباً به چهارده شخصیّت عرفانی، فلسفی و کلامی‌رسیده است. این مجموعه که مورد استقبال اهالی فرهنگ، خاصه عرفان پژوهان واقع شده در حکم کتابهایی مرجع و قابل استناد است که از این مجموعه این کتابها به چشم می‌خورد: [[مولانا پیر عشق و سماع]]، ابن عربی، بزرگ عالم عرفان نظری، [[شبلی مجنون عاقل]]، [[بایزید بسطامی‌ سیّاح بحر تجرید]]، [[سهروردی مفسر آیات نور]]، [[نجم الدّین کبری، پیر ولی تراش|نجم‌الدّین کبری، پیر ولی تراش]]، [[ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش]]، [[بهاء ولد (زندگی، سلوک و اندیشه)]]، [[سید برهان‌الدین، مرشد مولانا]]، [[حلاج در ترازوی نقد]]، [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]، [[سعد الدّین حموی (زندگی، سلوک و اندیشه)]] و [[غزالی در جست و جوی حقیقت]]. چنانکه از تاریخ اثر پیداست این نخستین کتاب از مجموعه مشاهیر عرفان و فلسفه بوده است و دیگر آثار در این راستا پیامد آن نوشته شده است.
کتاب ابن عربی بزرگ عالم عرفان نظری برای نخستین بار در سال 1381، یعنی حدود بیست سال پیش، توسّط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌به چاپ رسیده است و در چاپهای بعدی انتشارات نجم کبری آن را عهده دار بوده است و تا کنون پنج چاپ از آن در دست است. این کتاب هم در راستای مجموعه مشاهیر عرفان و فلسفه به نگارش در آمده است و قبل از آن و بعد از آن آثار دیگری به قلم استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به انتشار رسیده است که تقریباً به چهارده شخصیّت عرفانی، فلسفی و کلامی‌رسیده است. این مجموعه که مورد استقبال اهالی فرهنگ، خاصه عرفان پژوهان واقع شده در حکم کتابهایی مرجع و قابل استناد است که از این مجموعه این کتابها به چشم می‌خورد: [[مولانا پیر عشق و سماع]]، ابن عربی، بزرگ عالم عرفان نظری، [[شبلی مجنون عاقل]]، [[بایزید بسطامی‌ سیّاح بحر تجرید]]، [[سهروردی مفسر آیات نور]]، [[نجم الدّین کبری، پیر ولی تراش|نجم‌الدّین کبری، پیر ولی تراش]]، [[ابوسعید ابوالخیر، پیر دانش و بینش]]، [[بهاء ولد (زندگی، سلوک و اندیشه)]]، [[سید برهان‌الدین، مرشد مولانا]]، [[حلاج در ترازوی نقد]]، [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]، [[سعد الدّین حموی (زندگی، سلوک و اندیشه)]] و [[غزالی در جست و جوی حقیقت]]. چنانکه از تاریخ اثر پیداست این نخستین کتاب از مجموعه مشاهیر عرفان و فلسفه بوده است و دیگر آثار در این راستا پیامد آن نوشته شده است.
خط ۴۶: خط ۴۶:
در بخش نخست که شرح زندگانی شیخ است گذشته از نام کامل او زمان ولادتش را سال 560 هجری در شهر مرسیه گفته است. در داشتن اسم و لقب از همان آغاز بیان اختلاف اغاز می‌شود، چنانکه می‌نویسد: ابن عربی جزو معدود اشخاصی است که القاب بسیار دارد. برخی که از باورمندان او بوده‌اند القابی خوش و عالی به او نسبت داده‌اند و برخی هم که با وی دشمنی داشته‌اند بدترین القاب ممکنه را نصیب وی کرده اند، و لذا برخی و البتّه بیشترین افراد او را «محیی الدّین» دانسته‌اند و برخی نیز که بسیار نادرند وی را «ماحی‌الدّین» و «ممیت‌الدّین» که به معنای از بین برنده و نابود کننده ی دین است نامیده‌اند. امّا لقبهایی چون: عارف حقّانی، قطب الموحّدین، جمال العارفین، قدوة العارفین، شیخ الشّیوح، بحرالمعارف، مربّی العارفین، شیخ الکامل و کبریت احمر از القاب دیگری است که به وی نسبت داده‌اند. جز این نیز در آثار دیگران القابی هست که جمع و ثبت آن به اطاله‌ی کلام می‌انجامد<ref>متن، صص 15-14</ref>.
در بخش نخست که شرح زندگانی شیخ است گذشته از نام کامل او زمان ولادتش را سال 560 هجری در شهر مرسیه گفته است. در داشتن اسم و لقب از همان آغاز بیان اختلاف اغاز می‌شود، چنانکه می‌نویسد: ابن عربی جزو معدود اشخاصی است که القاب بسیار دارد. برخی که از باورمندان او بوده‌اند القابی خوش و عالی به او نسبت داده‌اند و برخی هم که با وی دشمنی داشته‌اند بدترین القاب ممکنه را نصیب وی کرده اند، و لذا برخی و البتّه بیشترین افراد او را «محیی الدّین» دانسته‌اند و برخی نیز که بسیار نادرند وی را «ماحی‌الدّین» و «ممیت‌الدّین» که به معنای از بین برنده و نابود کننده ی دین است نامیده‌اند. امّا لقبهایی چون: عارف حقّانی، قطب الموحّدین، جمال العارفین، قدوة العارفین، شیخ الشّیوح، بحرالمعارف، مربّی العارفین، شیخ الکامل و کبریت احمر از القاب دیگری است که به وی نسبت داده‌اند. جز این نیز در آثار دیگران القابی هست که جمع و ثبت آن به اطاله‌ی کلام می‌انجامد<ref>متن، صص 15-14</ref>.


خانواده‌ی ابن عربی بنا به گزارشی که نویسنده از منابع متعدّد می‌دهد بسیار نجیب و اصیل بوده‌اند، پدرش علی بن محمّد از بزرگان فقه و حدیث و از نامداران زهد و تصوّف دوران خود بوده است<ref>متن، ص 15</ref>. ابن عربی پدر خود را از محقّقان در منزل انفاس می‌دانست. مادر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] هم از قبیله‌ی خولان بوده و به انصار انتساب داشت و از کتاب [[الفتوحات]] چنین بر می‌آید که نامش «نور» بوده است<ref>الفتوحات المکیه، ج2، ص 348</ref>. در کتاب به دو دایی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نیز اشاره شده به نامهای [[یحیی بن یغان]] و [[ابومسلم خولانی]]. [[یحیی بن یغان]] پادشاه منطقه ی تلمسان بوده و در عین حال به زهد و معرفت نیز مایل بوده است. دایی دیگر نیز از اهل زهد و عبادت بوده و در وادی سیر و سلوک عرفانی قرار داشته است. در [[الفتوحات]] ذکری هم از عموی وی به میان می‌آید که که صاحب معرفت و کرامت بوده است<ref>متن، ص 20</ref>.
خانواده‌ی ابن عربی بنا به گزارشی که نویسنده از منابع متعدّد می‌دهد بسیار نجیب و اصیل بوده‌اند، پدرش علی بن محمّد از بزرگان فقه و حدیث و از نامداران زهد و تصوّف دوران خود بوده است<ref>متن، ص 15</ref>. ابن عربی پدر خود را از محقّقان در منزل انفاس می‌دانست. مادر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] هم از قبیله‌ی خولان بوده و به انصار انتساب داشت و از کتاب [[الفتوحات]] چنین بر می‌آید که نامش «نور» بوده است<ref>الفتوحات المکیة، ج2، ص 348</ref>. در کتاب به دو دایی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نیز اشاره شده به نامهای [[یحیی بن یغان]] و [[ابومسلم خولانی]]. [[یحیی بن یغان]] پادشاه منطقه ی تلمسان بوده و در عین حال به زهد و معرفت نیز مایل بوده است. دایی دیگر نیز از اهل زهد و عبادت بوده و در وادی سیر و سلوک عرفانی قرار داشته است. در [[الفتوحات]] ذکری هم از عموی وی به میان می‌آید که که صاحب معرفت و کرامت بوده است<ref>متن، ص 20</ref>.


از دانشهای [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] هم از همان اوان کودکی سخنانی به میان آمده که از خانواده آغاز کرده است، و فقه و حدیث را دنبال نموده و در برخی منابع به دانشهای حروف، هیئت، طبیعیات، هندسه، نسب شناسی، طب، و موسیقی اشاره شده است. نویسنده در صفحات 26 و 27 ذکری از اجازات فقهی و حدیثی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] به میان می‌آورد و چنین می‌گوید: شرح کامل این اجازات که در رشته‌های گوناگون علوم و دانشهای اسلامی‌است، در انتهای جلد چهارم کتاب [[الفتوحات المکیه]] آمده است<ref>متن، ص 28</ref>. در بخشی دیگر به مشایخ و اساتید [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] اشاره شده و شرحی مختصر از هر کدام دیده می‌شود. [[ابوالعباس عرینی]]، [[ابومدین غوث تلمسانی]] و [[فاطمه قرطبی]] از مهمترین مشایخ او بوده‌اند، در عین حال در صفحات 55 و 56 فهرست بلندی از اساتید [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] را متذکّر می‌شود برخی نیز به نامند.
از دانشهای [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] هم از همان اوان کودکی سخنانی به میان آمده که از خانواده آغاز کرده است، و فقه و حدیث را دنبال نموده و در برخی منابع به دانشهای حروف، هیئت، طبیعیات، هندسه، نسب شناسی، طب، و موسیقی اشاره شده است. نویسنده در صفحات 26 و 27 ذکری از اجازات فقهی و حدیثی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] به میان می‌آورد و چنین می‌گوید: شرح کامل این اجازات که در رشته‌های گوناگون علوم و دانشهای اسلامی‌است، در انتهای جلد چهارم کتاب [[الفتوحات المکیة]] آمده است<ref>متن، ص 28</ref>. در بخشی دیگر به مشایخ و اساتید [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] اشاره شده و شرحی مختصر از هر کدام دیده می‌شود. [[ابوالعباس عرینی]]، [[ابومدین غوث تلمسانی]] و [[فاطمه قرطبی]] از مهمترین مشایخ او بوده‌اند، در عین حال در صفحات 55 و 56 فهرست بلندی از اساتید [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] را متذکّر می‌شود برخی نیز به نامند.


در بخش نوشته‌های [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] اشاراتی به مضامین دو کتاب مهم او، یعنی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] و [[الفتوحات المکیه]] وجود دارد و در صفحات 68 و 69 به تفصیل نام دیگر آثار او را قید کرده است. در بخش ابن عربی و عارفان سلف آنچه که از عارفان و صوفیان بزرگ که در آثار او مورد توجّه قرار گرفته را به اشاره بحث کرده است، مانند: [[ابویزید بسطامی]]، [[ذوالنون مصری]]، [[حسین بن منصور حلاج]]، [[سهل بن عبدالله تستری]]، [[ابراهیم ادهم]]، [[رابعه‌ی عدویه]]، [[جنید بغدادی، جنید بن محمد|جنید بغدادی]]، [[ابوبکر شبلی]]، [[عبدالقادر جیلانی]]، [[ابوالقاسم قشیری]]، [[عمروبن عثمان مکی|عمرو بن عثمان مکی]]، [[ابوحامد غزالی]] و دیگران. در بخش آراء و عقاید به اختصار به مقوله ی عشق و محبّت، آفرینش جهان هستی، وحدت وجود، انسان کامل و عبادات و شریعت پرداخته شده است.
در بخش نوشته‌های [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] اشاراتی به مضامین دو کتاب مهم او، یعنی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] و [[الفتوحات المکیة]] وجود دارد و در صفحات 68 و 69 به تفصیل نام دیگر آثار او را قید کرده است. در بخش ابن عربی و عارفان سلف آنچه که از عارفان و صوفیان بزرگ که در آثار او مورد توجّه قرار گرفته را به اشاره بحث کرده است، مانند: [[ابویزید بسطامی]]، [[ذوالنون مصری]]، [[حسین بن منصور حلاج]]، [[سهل بن عبدالله تستری]]، [[ابراهیم ادهم]]، [[رابعه‌ی عدویه]]، [[جنید بغدادی، جنید بن محمد|جنید بغدادی]]، [[ابوبکر شبلی]]، [[عبدالقادر جیلانی]]، [[ابوالقاسم قشیری]]، [[عمروبن عثمان مکی|عمرو بن عثمان مکی]]، [[ابوحامد غزالی]] و دیگران. در بخش آراء و عقاید به اختصار به مقوله ی عشق و محبّت، آفرینش جهان هستی، وحدت وجود، انسان کامل و عبادات و شریعت پرداخته شده است.


در بخش مربوط به موافقان و مخالفان از موافقان وی آغاز کرده و کسانی چون: [[امام فخر رازی]]، [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدین سهروردی]]، [[سعدالدین حمویه، محمد بن مؤید|سعدالدین حموی]]، [[شعرانی، عبدالوهاب بن احمد|شعرانی]]، [[شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین|قاضی نورالله شوشتری]]، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]]، [[فخرالدّین عراقی]]، [[نعمت‌الله ولی|شاه نعمت الله ولی]]، [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق کاشانی]] و [[صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق|صدرالدین قونوی]] را مورد نظر قرار داده است و در سلک مخالفان او کسانی به مانند: [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]، [[علاءالدوله سمنانی]]، [[بقاعی، ابراهیم بن عمر|برهان‌الدین بقاعی]]، [[آملی، سید حیدر|سید حیدر آملی]]، [[مقدس اردبیلی]]، [[علامه مجلسی]] و [[شیخ احمد احسایی]] را نام برده است.
در بخش مربوط به موافقان و مخالفان از موافقان وی آغاز کرده و کسانی چون: [[امام فخر رازی]]، [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدین سهروردی]]، [[سعدالدین حمویه، محمد بن مؤید|سعدالدین حموی]]، [[شعرانی، عبدالوهاب بن احمد|شعرانی]]، [[شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین|قاضی نورالله شوشتری]]، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]]، [[فخرالدّین عراقی]]، [[نعمت‌الله ولی|شاه نعمت الله ولی]]، [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق کاشانی]] و [[صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق|صدرالدین قونوی]] را مورد نظر قرار داده است و در سلک مخالفان او کسانی به مانند: [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]، [[علاءالدوله سمنانی]]، [[بقاعی، ابراهیم بن عمر|برهان‌الدین بقاعی]]، [[آملی، سید حیدر|سید حیدر آملی]]، [[مقدس اردبیلی]]، [[علامه مجلسی]] و [[شیخ احمد احسایی]] را نام برده است.
خط ۸۱: خط ۸۱:
[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]]
[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]]


[[الفتوحات المکیه]]
[[الفتوحات المکیة]]


[[مثنوی معنوی (مصحح محمدی)]]
[[مثنوی معنوی (مصحح محمدی)]]
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش