۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
هفده رساله (عربی و فارسی)، به ضمیمه چهار رساله از دیگران (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۱ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۱۴
، ۱۱ مارس ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رده:شهریور (99)' به '') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
«الخراجية الأولی»: | «الخراجية الأولی»: | ||
عنوان «الخراجية» یا «رسالة في الخراج» یا «حاشية علی خراجية الكركي» یا «تعليقة علی خراجية المحقق الثاني» و... نامهایی هستند برای یک کتاب از مقدس اردبیلی<ref>زمانینژاد، علیاکبر، 1375، ص109</ref> | عنوان «الخراجية» یا «رسالة في الخراج» یا «حاشية علی خراجية الكركي» یا «تعليقة علی خراجية المحقق الثاني» و... نامهایی هستند برای یک کتاب از مقدس اردبیلی<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/109 زمانینژاد، علیاکبر، 1375، ص109]</ref> | ||
محقق ثانی (کرکی)، متوفای 940ق، کتاب «قاطعة اللجاج في تحقيق حل الخراج» را تألیف کرد؛ سپس شاگرد و معاصرش، فاضل قطیفی، متوفای بعد از 940ق، کتاب «السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعة اللجاج في حيل الخراج» را در رد رساله خراجیه [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] تألیف کرد. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] کتاب «الخراجية» را در حمایت از رساله خراجیه فاضل قطیفی و رد بر رساله خراجیه [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] تألیف نمود؛ سپس [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]]، معاصر [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]]، در حیات مقدس، در حمایت و انتصار محقق کرکی رساله «حل الخراج» را تألیف کرد<ref>همان، ص109-110</ref> | محقق ثانی (کرکی)، متوفای 940ق، کتاب «قاطعة اللجاج في تحقيق حل الخراج» را تألیف کرد؛ سپس شاگرد و معاصرش، فاضل قطیفی، متوفای بعد از 940ق، کتاب «السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعة اللجاج في حيل الخراج» را در رد رساله خراجیه [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] تألیف کرد. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] کتاب «الخراجية» را در حمایت از رساله خراجیه فاضل قطیفی و رد بر رساله خراجیه [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] تألیف نمود؛ سپس [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]]، معاصر [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]]، در حیات مقدس، در حمایت و انتصار محقق کرکی رساله «حل الخراج» را تألیف کرد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/109 همان، ص109-110]</ref> | ||
بعد از آن دوباره مقدس اردبیلی رساله «الخراجية (الثانية)» را در تأکید بر رساله خراجیه اولی خود و ظاهراً در رد [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]]<nowiki/> تألیف نمود<ref>همان، ص110</ref> | بعد از آن دوباره مقدس اردبیلی رساله «الخراجية (الثانية)» را در تأکید بر رساله خراجیه اولی خود و ظاهراً در رد [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]]<nowiki/> تألیف نمود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/110 همان، ص110]</ref> | ||
[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ تهرانی]] در «ذریعه»، در وصف خراجیه [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] نوشته است: «الخراجية للمولی المقدس أحمد بن محمد الأردبيلي... نصر فيه الشيخ إبراهيم في الحكم بالتحريم»<ref>همان</ref> | [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ تهرانی]] در «ذریعه»، در وصف خراجیه [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] نوشته است: «الخراجية للمولی المقدس أحمد بن محمد الأردبيلي... نصر فيه الشيخ إبراهيم في الحكم بالتحريم»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/110 همان]</ref> | ||
«الخراجية الثانية»: | «الخراجية الثانية»: | ||
عنوان «الخراجية» یا «رسالة مختصرة في الخراج» یا «مختصر الخراجية»، نامهایی هستند برای یک کتاب از [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در باب خراج<ref>همان</ref> | عنوان «الخراجية» یا «رسالة مختصرة في الخراج» یا «مختصر الخراجية»، نامهایی هستند برای یک کتاب از [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در باب خراج<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/110 همان]</ref> | ||
همان طور که در «الخراجية الأولی» ذکر شد، [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در تأکید بر رساله خراجیه اول، رساله خراجیه دوم را در تحریم خراج مطلق تألیف کرد و ظاهراً سبب تألیف رساله خراجیه دوم، [[الخراجيات|رساله خراجیه]] [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]] بود؛ چراکه در مقدمه «حل الخراج»، [[شیبانی، ماجد بن فلاح|شیبانی]] نسبت تردید به [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] داده است؛ بنگرید: «فيقول الفقير الفاني ماجد بن فلاح الشيباني إنه قد اشتهر أن مولانا أحمد الأردبيلي (سلّمه الله تعالی و أبقاه) يقول بتحريم الخراج و قد سألني جماعة من أصحابه عن ذلك، فقلت لهم: المناسب أن يكتب مولانا في ذلك شيئاً يدل علی تحريمه. فبعد مدة ظهرت منه رسالة محصّلها أن الخراج فيه شبهة و أنا أنقل عبارته حرفاً بحرف خوفاً من التغيير و التبديل و کثرة الأقاويل»<ref>ر.ک: همان</ref> | همان طور که در «الخراجية الأولی» ذکر شد، [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در تأکید بر رساله خراجیه اول، رساله خراجیه دوم را در تحریم خراج مطلق تألیف کرد و ظاهراً سبب تألیف رساله خراجیه دوم، [[الخراجيات|رساله خراجیه]] [[شیبانی، ماجد بن فلاح|فاضل شیبانی]] بود؛ چراکه در مقدمه «حل الخراج»، [[شیبانی، ماجد بن فلاح|شیبانی]] نسبت تردید به [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] داده است؛ بنگرید: «فيقول الفقير الفاني ماجد بن فلاح الشيباني إنه قد اشتهر أن مولانا أحمد الأردبيلي (سلّمه الله تعالی و أبقاه) يقول بتحريم الخراج و قد سألني جماعة من أصحابه عن ذلك، فقلت لهم: المناسب أن يكتب مولانا في ذلك شيئاً يدل علی تحريمه. فبعد مدة ظهرت منه رسالة محصّلها أن الخراج فيه شبهة و أنا أنقل عبارته حرفاً بحرف خوفاً من التغيير و التبديل و کثرة الأقاويل»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/110 ر.ک: همان]</ref> | ||
«المؤلفات في مسئلة تقليد الميت»: | «المؤلفات في مسئلة تقليد الميت»: | ||
بحث تقلید میت از دیرزمان مورد توجه علما بوده و در کتب اصولی و فقهی نیز مورد بحث قرار گرفته است. به جهت اهمیت این مسئله، رسالههای مستقلی به رشته تحریر درآمده و ظاهراً اول کسی که در حرمت تقلید میت رسالهای نوشته، [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] (م940ق) است. بعد از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]]، دهها رساله در این موضوع نوشته شده که اکثر آن رسالهها را [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ]] در «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|ذریعه]]»، معرفی کرده است<ref>همان، ص102</ref> | بحث تقلید میت از دیرزمان مورد توجه علما بوده و در کتب اصولی و فقهی نیز مورد بحث قرار گرفته است. به جهت اهمیت این مسئله، رسالههای مستقلی به رشته تحریر درآمده و ظاهراً اول کسی که در حرمت تقلید میت رسالهای نوشته، [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] (م940ق) است. بعد از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]]، دهها رساله در این موضوع نوشته شده که اکثر آن رسالهها را [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ]] در «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|ذریعه]]»، معرفی کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/102 همان، ص102]</ref> | ||
یکی از رسائل [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]]، رساله «خلو الزمان عن المجتهد» یا «تقلید میت» یا «اجتهاد و تقلید» یا «عدم حجية قول الأصحاب بعدم خلو الزمان عن المجتهد) است<ref>همان</ref> | یکی از رسائل [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]]، رساله «خلو الزمان عن المجتهد» یا «تقلید میت» یا «اجتهاد و تقلید» یا «عدم حجية قول الأصحاب بعدم خلو الزمان عن المجتهد) است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/102 همان]</ref> | ||
اگرچه در اکثر کتب تراجم و کتابشناسی از این رساله نامی به میان نیامده است، ولی خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] در کتاب «مجمع الفائدة و البرهان»، در بحث فقیه جامع الشرائط، اشاره به این رساله کرده است. صاحب «رياض العلماء» نیز در دو کتابش تصریح به این رساله کرده است<ref>ر.ک: همان</ref> | اگرچه در اکثر کتب تراجم و کتابشناسی از این رساله نامی به میان نیامده است، ولی خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] در کتاب «مجمع الفائدة و البرهان»، در بحث فقیه جامع الشرائط، اشاره به این رساله کرده است. صاحب «رياض العلماء» نیز در دو کتابش تصریح به این رساله کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/102 ر.ک: همان]</ref> | ||
«شرح مختصر الأصول للعضدي (قسم الإجماع)»: | «شرح مختصر الأصول للعضدي (قسم الإجماع)»: | ||
حاشیه بر شرح مختصر عضدی یکی از کتابهای محقق اردبیلی است که در اکثر کتب تراجم و کتابشناسی از آن نام بردهاند. از همه مهمتر اینکه خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] چندین بار از این حاشیه در کتاب «مجمع الفائدة» نام برده و ارجاع به آن داده است<ref>همان، ص106</ref> | حاشیه بر شرح مختصر عضدی یکی از کتابهای محقق اردبیلی است که در اکثر کتب تراجم و کتابشناسی از آن نام بردهاند. از همه مهمتر اینکه خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] چندین بار از این حاشیه در کتاب «مجمع الفائدة» نام برده و ارجاع به آن داده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/106 همان، ص106]</ref> | ||
این کتاب، حاشیهای است بر شرح مختصر عضدی. دو شرح بر «مختصر الأصول» [[ابن حاجب، عثمان بن عمر|ابن حاجب]] معروف است: 1. شرح سید شریفالدین جرجانی؛ 2. شرح قاضی عضد ایجی و بر هر دو شرح، حواشی زیادی نوشته شده و [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] بر شرح قاضی ایجی حاشیه نگاشته که معروف به «شرح العضدي» است<ref>ر.ک: همان</ref> | این کتاب، حاشیهای است بر شرح مختصر عضدی. دو شرح بر «مختصر الأصول» [[ابن حاجب، عثمان بن عمر|ابن حاجب]] معروف است: 1. شرح سید شریفالدین جرجانی؛ 2. شرح قاضی عضد ایجی و بر هر دو شرح، حواشی زیادی نوشته شده و [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] بر شرح قاضی ایجی حاشیه نگاشته که معروف به «شرح العضدي» است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/106 ر.ک: همان]</ref> | ||
ناگفته نماند [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] قصد داشته است که بر تمام کتاب «شرح مختصر الأصول»» عضدی حاشیه بنویسد؛ زیرا خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در آخر حاشیه بر مختصر الأصول عضدی (قسم اجماع) بدین مطلب تصریح کرده است<ref>همان</ref> | ناگفته نماند [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] قصد داشته است که بر تمام کتاب «شرح مختصر الأصول»» عضدی حاشیه بنویسد؛ زیرا خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] در آخر حاشیه بر مختصر الأصول عضدی (قسم اجماع) بدین مطلب تصریح کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/106 همان]</ref> | ||
«تعليقة علی ما قال البيضاوي في تفسير ال 118 من سورة هود»: | «تعليقة علی ما قال البيضاوي في تفسير ال 118 من سورة هود»: | ||
تفسیر بیضاوی یا «[[أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوي)|أنوار التنزيل]]» [[بیضاوی، عبدالله بن عمر|قاضی بیضاوی]]، (م685ق یا 692ق) از تفاسیر عامه است که مورد توجه علمای خاصه قرار گرفته و بر آن حواشی بسیاری نوشته شده است. در «ذریعه» بیش از بیست حاشیه برای این کتاب معرفی شده، ولی نامی از حاشیه [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] به میان نیامده است؛ کما اینکه در هیچیک از کتب تراجم و کتابشناسی، چنین حاشیهای را به اردبیلی نسبت ندادهاند. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] در کتاب «[[زبدة البيان في أحكام القرآن|زبدة البيان]]»، در بحث مسح رجلین از این حاشیه خود یاد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص105</ref> | تفسیر بیضاوی یا «[[أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوي)|أنوار التنزيل]]» [[بیضاوی، عبدالله بن عمر|قاضی بیضاوی]]، (م685ق یا 692ق) از تفاسیر عامه است که مورد توجه علمای خاصه قرار گرفته و بر آن حواشی بسیاری نوشته شده است. در «ذریعه» بیش از بیست حاشیه برای این کتاب معرفی شده، ولی نامی از حاشیه [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] به میان نیامده است؛ کما اینکه در هیچیک از کتب تراجم و کتابشناسی، چنین حاشیهای را به اردبیلی نسبت ندادهاند. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] در کتاب «[[زبدة البيان في أحكام القرآن|زبدة البيان]]»، در بحث مسح رجلین از این حاشیه خود یاد کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/105 ر.ک: همان، ص105]</ref> | ||
«تعليقة علی ما قال الزمخشري في تفسير سورة الكافرون» و «تعليقة علی ما قال الزمخشري في تفسير الآية 185 من سورة الأنعام»: | «تعليقة علی ما قال الزمخشري في تفسير سورة الكافرون» و «تعليقة علی ما قال الزمخشري في تفسير الآية 185 من سورة الأنعام»: | ||
کتاب «کشاف» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] از کتب تفسیری است که مورد توجه علمای خاصه و عامه قرار گرفته است. بر این کتاب، علمای شیعه نیز حواشی نوشتهاند. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] نیز در کتاب «زبدة البيان» از این کتاب بسیار مطلب نقل کرده و آن را مورد نقد و نظر قرار داده است<ref>ر.ک: همان، ص107</ref> | کتاب «کشاف» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] از کتب تفسیری است که مورد توجه علمای خاصه و عامه قرار گرفته است. بر این کتاب، علمای شیعه نیز حواشی نوشتهاند. [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]] نیز در کتاب «زبدة البيان» از این کتاب بسیار مطلب نقل کرده و آن را مورد نقد و نظر قرار داده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/107 ر.ک: همان، ص107]</ref> | ||
حاشیه بر کشاف [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] را هیچیک از کتب تراجم و کتابشناسی و... نام نبردهاند، ولی خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]]<nowiki/> در کتاب [[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان|«مجمع الفائد]]<nowiki/>ة» در بحث تعقیب و اینکه سزاوار است قرائت آية الکرسي، تصریح به این حاشیه کشاف کرده است<ref>ر.ک: همان</ref> | حاشیه بر کشاف [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبیلی]] را هیچیک از کتب تراجم و کتابشناسی و... نام نبردهاند، ولی خود [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|محقق اردبیلی]]<nowiki/> در کتاب [[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان|«مجمع الفائد]]<nowiki/>ة» در بحث تعقیب و اینکه سزاوار است قرائت آية الکرسي، تصریح به این حاشیه کشاف کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1798/107 ر.ک: همان]</ref> | ||
«اصول دین»: | «اصول دین»: | ||