حکمت متعالیه و ملاصدرا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حکمت متعالیه و ملاصدرا'''، اثر محمد خامنه‌ای، عنوان کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع فلسفه اسلامی. در میان مباحث حکمت اسلامی، این اثر به معرفی ملاصدرا و نظریات و آثار وی به‌خصوص اسفار اربعه، می‌پردازد.

یکی از جهات عمده اعتبار و احترام ملت‌ها، تاریخ و سوابق آ نان در پیشبرد تمدن بشری و نشر حکمت و دانش و نیز شهرت و معرفی دانشمندان و حکما و شخصیت‌های جهانی واقعی آنان می‌باشد.

دانشمندان و شخصیت‌های فرهنگی ایران نیز همواره برتری چشمگیری بر دیگران داشته‌اند و نام فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، طوسی، ملاصدرا و مانند آنان در همه جهان به بزرگی یاد می‌شود.

شخصیت حکیم صدرالمتألهین معروف به ملاصدرا که سرآمد دانشمندان این مرز و بوم است، تا حدود بسیاری آن‌گونه که باید، شناخته نشده است و ضروری است که این کار بایسته هرچه بیشتر و بیشتر انجام گیرد.

چون آثار ملاصدرا به زبان عربی است (به‌جز رساله سه اصل) و درک مقاصد او که به زبان فلسفه ادا شده تا حدودی دشوار می‌باشد و کتاب اسفار و کتاب‌های عمده فلسفی او به زمان بسیاری نیاز دارد و بدون استاد نمی‌شود به عمق آن رسید؛ ازاین‌رو این رساله در حجم کم به زبان فارسی و نسبتا ساده و قابل فهم تهیه شده تا عامه مردم بدون شرط تخصص در فلسفه یا تحصیل آن بتوانند اجمالا با این حکیم و خلاصه‌ای از دستاوردهای مهم‌تر او آشنا شوند.

محتوای مطالب در دو دفتر ارائه شده است. دفتر اول به زندگی و شخصیت ملاصدرا می‌پردازد و در دفتر دوم مکتب فلسفی وی ارائه می‌شود. در دفتر اول که با یک درآمد شروع می‌شود، به سراغ صدرا از کرسی استادی تا گوشه انزوا می‌رویم. سپس اساتید، فرزندان و شاگردان و آثار وی ذکر می‌شود. پس از آن، تحلیل و نقد و بررسی‌ای از زندگانی وی ارائه می‌گردد<ref>ر.ک: فهرست مطالب کتاب، صفحه الف</ref>.

در دفتر دوم، از مکتب ملاصدرا بر اساس حکمت متعالیه صحبت می‌شود و در این زمینه از زمینه‌ها، منابع، روش، ساختار حکمت متعالیه، مبانی و اصول مهم مکتب صدرایی، صحبت می‌شود. در این مبانی از مباحث وجودشناسی که بر اساس اصالت وجود است، بحث می‌شود و در کنار آن از شناخت وجود، احکامش و اصالت وجود، بحث به میان می‌آید. سپس به سراغ شناخت‌شناسی وی رفته و مباحثی مانند اتحاد عاقل و معقول و عقل، خیال مجرد و مسئله ادراکات انسان مطرح می‌گردد. بحث بعدی درباره نفس و رستاخیر از نظر صدرا است. در این مباحث از حدوث جسمانی نفس، معاد و رستاخیر و متافیزیک مرگ صحبت می‌شود. نویسنده پس از ارائه این مباحث، به سراغ هرمنوتیک و تفسیر می‌رود؛ وی در این بخش از مطالب کتاب، تفسیر و هرمنوتیک ملاصدرا را شرح می‌دهد<ref>ر.ک: همان، صفحات الف و ب</ref>.

«الحكمة المتعالية في الأسفار الأربعة العقلية: مباحث این کتاب از بحث وجود و ماهیت آغاز و سپس به مبحث حرکت و زمان و نیز ادراک و جوهر و عرض می‌رسد و یک بخش آن اختصاص به اثبات خدا و صفات او دارد و سرانجام با بحث در نفس انسان و موضوع مرگ و معاد خاتمه می‌یابد. ابتکاری که انحصارا در این کتاب مهم و جالب به‌کار رفته، آن است که موضوعات کتاب در قالب چهار مرحله سیر و سلوک روحی و معنوی، عرفا دسته‌بندی شده که هر مرحله را یک سفر فرض کرده است. بنابراین همان طور که سیر عارف در مرحله اول از خود و خلق به‌سوی خدا و در مرحله دوم و سوم از خدا به خدا (از ذات به صفات و افعال خدا) و در مرحله چهارم از جانب خدا به‌سوی مردم است، این کتاب نیز از موجودات آغاز و به آخرت و خدا و مردمی که محشور شده‌اند بازمی‌گردد. اصل کتاب در چهار جلد بزرگ (قطع رحلی) است که در نه جلد (قطع وزیری) چاپ شده و چند نوبت به چاپ رسیده است.

این کتاب در واقع دایرة‌المعارفی فلسفی است و مجموعه‌ای از مسائل مهم فلسفه اسلامی همراه با آرای فلاسفه گذشته از زمان فیثاغورث تا زمان ملاصدرا و پاسخ به آنها با استدلال‌های جدید و قوی است. به همین سبب در دوره عالی فلسفه حوزه‌های علمی دینی تدریس می‌شود.