المعجم المفصل في الإعراب: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۹: خط ۱۹:
| چاپ =4
| چاپ =4
| تعداد جلد =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =20640
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15407
| کتابخوان همراه نور =15407
| کتابخوان همراه نور =15407
| کد پدیدآور =
| کد پدیدآور =
خط ۲۷: خط ۲۷:




'''المعجم المفصل في الإعراب''' دائرةالمعارف قواعد و زبان عربى مى‌باشد كه به قلمى شيوا و بيانى رسا، توسط طاهر يوسف الخطیب به رشته تحرير درآمده و تصحيح و ويرايش آن نيز برعهده إميل يعقوب بوده است.
'''المعجم المفصل فی الإعراب''' دائرةالمعارف قواعد و زبان عربى مى‌باشد که به قلمى شیوا و بیانى رسا، توسط [[خطیب، طاهر یوسف|طاهر یوسف الخطیب]] به رشته تحریر درآمده و تصحیح و ویرایش آن نیز برعهده [[یعقوب، امیل|إمیل یعقوب]] بوده است.
اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد نگاشته شده و بوسيله انتشارات دارالكتب العلميه بيروت در سال(2007م) به چاپ رسيده است.
 
این کتاب به زبان عربى و در یک جلد نگاشته شده و بوسیله انتشارات دارالکتب العلمیه بیروت در سال(2007م) به چاپ رسیده است.


==ساختار==
==ساختار==
روش نویسنده در تأليف كتاب، روشى است الفبايى. بدين معنى كه وى در ابتدا، اولین حرف الفبايى هر باب را آورده و سپس حروف ديگرى را كه بعد از اين حرف آمده و يك كلمه مجزا و مستقل تشكيل داده‌اند، نوشته است. از اين‌رو، مى‌توان ادعا نمود كه در كتاب حاضر، بسيارى از معانى واژان سخت و دشوار زبان عربى كه از لحاظ إعرابى داراى وجوه مختلفى هستند، گنجانده شده است كه براى دانش‌پژوهان و فعالان عرصه ادبيات و زبان عربى سودمند و آموزنده مى‌باشد.
روش نویسنده در تألیف کتاب، روشى است الفبایى. بدین معنى که وى در ابتدا، اولین حرف الفبایى هر باب را آورده و سپس حروف دیگرى را که بعد از این حرف آمده و یک کلمه مجزا و مستقل تشکیل داده‌اند، نوشته است. از این‌رو، مى‌توان ادعا نمود که در کتاب حاضر، بسیارى از معانى واژان سخت و دشوار زبان عربى که از لحاظ إعرابى داراى وجوه مختلفى هستند، گنجانده شده است که براى دانش‌پژوهان و فعالان عرصه ادبیات و زبان عربى سودمند و آموزنده مى‌باشد.


تجزيه و تركيب بسيارى از جملاتى كه نویسنده از آن‌ها به عنوان شاهد مثال استفاده كرده و همچنين تجزيه و تركيب سوره مبارکه (حمد) و بيست و پنج آيه از آيات سوره بقره، از ويژگى‌هاى كتاب به‌شمار مى‌آيد كه براى كاربردى نمودن قواعد زبان و ادبيات عربى و همچنين تقويت بنيه علمى دانش‌پژوهان، مفيد مى‌باشد.
تجزیه و ترکیب بسیارى از جملاتى که نویسنده از آن‌ها به عنوان شاهد مثال استفاده کرده و همچنین تجزیه و ترکیب سوره مبارکه (حمد) و بیست و پنج آیه از آیات سوره بقره، از ویژگى‌هاى کتاب به‌شمار مى‌آید که براى کاربردى نمودن قواعد زبان و ادبیات عربى و همچنین تقویت بنیه علمى دانش‌پژوهان، مفید مى‌باشد.


== گزارش محتوا==
== گزارش محتوا==
نویسنده مطالب را با حرف همزه آغاز كرده و آن را داراى معانى متعددى معرفى نموده است كه به ترتيب عبارتند از:
نویسنده مطالب را با حرف همزه آغاز کرده و آن را داراى معانى متعددى معرفى نموده است که به ترتیب عبارتند از:


#همزه تسويه: كه بعد از كلمه (سواء) در جمله مى‌آيد و لازم است كه بعد از آن حرف (أم) آورده شود تا در جمله، تعادل (بين حالت قبل و بعد از همزه) ايجاد گردد. جمله‌اى كه در آن همزه تسويه آمده است نيز قابل تأويل به مصدر مى‌باشد، همانند آيه شريفه: '''(سواء علينا أجزعنا أم صَبَرنا ما لنا من محيصٍ)''' كه تأويل مصدر آن، جمله: سواء علينا جزُعُنا أو صَبرُنا است.
#همزه تسویه: که بعد از کلمه (سواء) در جمله مى‌آید و لازم است که بعد از آن حرف (أم) آورده شود تا در جمله، تعادل (بین حالت قبل و بعد از همزه) ایجاد گردد. جمله‌اى که در آن همزه تسویه آمده است نیز قابل تأویل به مصدر مى‌باشد، همانند آیه شریفه: '''(سواء علینا أجزعنا أم صَبَرنا ما لنا من محیصٍ)''' که تأویل مصدر آن، جمله: سواء علینا جزُعُنا أو صَبرُنا است.
#همزه استفهام.
#همزه استفهام.
#همزه نداء.
#همزه نداء.
#همزه أصل و آن همزه‌اى است كه جزو اصل كلمه است همانند: (أخ، أب).
#همزه أصل و آن همزه‌اى است که جزو اصل کلمه است همانند: (أخ، أب).
#همزه قطع.
#همزه قطع.
#همزه وصل.
#همزه وصل.


حرف(الف): اين حرف نيز داراى چند معنى مى‌باشد:
حرف(الف): این حرف نیز داراى چند معنى مى‌باشد:


#ضمير رفع، همانند: ((المعلمانِ يُدربانِ التلاميذَ)).
#ضمیر رفع، همانند: ((المعلمانِ یُدربانِ التلامیذَ)).
#علامت رفع در اسم مثنى.
#علامت رفع در اسم مثنى.
#علامت نصب در اسماء ستة.
#علامت نصب در اسماء ستة.
#حرفى كه محلى از اعراب ندارد، كه در چند مورد است:
#حرفى که محلى از اعراب ندارد، که در چند مورد است:


أ: در اسمى كه تنوين نصب دارد، همانند: (شاهدتُ سميرا).
أ: در اسمى که تنوین نصب دارد، همانند: (شاهدتُ سمیرا).


ب: در اسمى كه الف آن بايد اشباع گردد.
ب: در اسمى که الف آن باید اشباع گردد.


ج: بدل از نون تاكيد، همانند: (و ليكونا من الصاغرين).
ج: بدل از نون تاکید، همانند: (و لیکونا من الصاغرین).


د: ندبه، همانند: (وا محمداه صلى عليك مليكُ السماء..).
د: ندبه، همانند: (وا محمداه صلى علیک ملیکُ السماء..).


: نداء، همانند: (يا أبتا).
: نداء، همانند: (یا أبتا).


-آبَ: فعلى است ماضى به معنى (عادَ: برگشتن)، همانند: آبَ المهاجرُ من الغُربة.
-آبَ: فعلى است ماضى به معنى (عادَ: برگشتن)، همانند: آبَ المهاجرُ من الغُربة.


-آخِر: كه بر سه حالت مى‌آيد:
-آخِر: که بر سه حالت مى‌آید:


#حال و منصوب به فتحه، همانند: جاء زيد في الترتيبِ آخِرا.
#حال و منصوب به فتحه، همانند: جاء زید فی الترتیبِ آخِرا.
#ظرف زمان و منصوب به فتحه، همانند: زُرتُ المعلمَ آخِرَ النهارِ.
#ظرف زمان و منصوب به فتحه، همانند: زُرتُ المعلمَ آخِرَ النهارِ.
#با توجه به موقعيت آن در جمله، معرب مى‌شود. همانند: انطلقَ الآخِرُ.
#با توجه به موقعیت آن در جمله، معرب مى‌شود. همانند: انطلقَ الآخِرُ.


-آنئذٍ: لفظى است مركب از (آن) و (إذ). همانند: رَن الجرَسُ و كنتُ آنئذٍ في غُرفة المُطالعة.
-آنئذٍ: لفظى است مرکب از (آن) و (إذ). همانند: رَن الجرَسُ و کنتُ آنئذٍ فی غُرفة المُطالعة.


-أبابيل: اسم جمعى است كه مفرد ندارد، و اعراب آن همانند اسامى غير منصرف مى‌باشد، و بر وزن صيغه منتهى‌الجموع آمده است همان‌گونه كه در سوره فيل مى‌فرمايد: (و أرسَلَ عليهم طيرا أبابيلَ).
-أبابیل: اسم جمعى است که مفرد ندارد، و اعراب آن همانند اسامى غیر منصرف مى‌باشد، و بر وزن صیغه منتهى‌الجموع آمده است همان‌گونه که در سوره فیل مى‌فرماید: (و أرسَلَ علیهم طیرا أبابیلَ).


باب(الباء):
باب(الباء):


-ب: دومين حرف از حروف الفبا است كه داراى سه حالت است:
-ب: دومین حرف از حروف الفبا است که داراى سه حالت است:


#حرف جر. كه اسم ظاهر و ضمير را مجرور نموده و بر چند معنى مى‌آيد:
#حرف جر. که اسم ظاهر و ضمیر را مجرور نموده و بر چند معنى مى‌آید:
#:#تعديه، كه در بيشتر مواقع فعل قاصر را متعدى مى‌كند.
#:#تعدیه، که در بیشتر مواقع فعل قاصر را متعدى مى‌کند.
#:#مصاحبه.
#:#مصاحبه.
#:#تبعيض. همانند: (عينا يشربُ بها المقربون).
#:#تبعیض. همانند: (عینا یشربُ بها المقربون).
#:#استعلاء.
#:#استعلاء.
#:#استعانه.
#:#استعانه.
#:#بدل يا مقابله، همانند: (اشتريتُ الثوب بمأتى دينار).
#:#بدل یا مقابله، همانند: (اشتریتُ الثوب بمأتى دینار).
#:#الصاق. كه خود بر دو نوع است: 1- حقيقى. 2- مجازى.
#:#الصاق. که خود بر دو نوع است: 1- حقیقى. 2- مجازى.
#:#سببيت.
#:#سببیت.
#:#ظرفيت.
#:#ظرفیت.
#:#تفديه. همچون: (بأبى أنت و أمى يا حسین).
#:#تفدیه. همچون: (بأبى أنت و أمى یا حسین).
#:#قَسَم.
#:#قَسَم.
#حرف جر زائد. كه غالباً  براى تاكيد مورد استعمال قرار مى‌گيرد. از جمله موارد استعمال آن، موارد ذيل است:
#حرف جر زائد. که غالباً  براى تاکید مورد استعمال قرار مى‌گیرد. از جمله موارد استعمال آن، موارد ذیل است:
#:#مبتدا. همانند: (بحسبک النجاحُ).
#:#مبتدا. همانند: (بحسبک النجاحُ).
#:#فاعل(كفى)، همچون: (و كفى بربك هاديا و نصيرا).  
#:#فاعل(کفى)، همچون: (و کفى بربک هادیا و نصیرا).  
#:#مفعول به.
#:#مفعول به.
#:#خبر (ليس).
#:#خبر (لیس).
#:#خبر (كان) كه مسبوق به نفى بوده است.
#:#خبر (کان) که مسبوق به نفى بوده است.
#:#خبر (ما)ى حجازيه عامل، مانند: ما الطقسُ بِمُمطر.
#:#خبر (ما)ى حجازیه عامل، مانند: ما الطقسُ بِمُمطر.
#:#فاعل صيغه تعجب.
#:#فاعل صیغه تعجب.
#:#بعد از ادوات تأكيد.
#:#بعد از ادوات تأکید.
#حرف جر در (قسم). مهمترين خصوصيت حرف(باء) اين است كه براى سوگند و قسم مورد استعمال قرار گيرد، و داراى ویژگی‌هاى ديگرى نيز مى‌باشد كه عبارتند از:
#حرف جر در (قسم). مهمترین خصوصیت حرف(باء) این است که براى سوگند و قسم مورد استعمال قرار گیرد، و داراى ویژگی‌هاى دیگرى نیز مى‌باشد که عبارتند از:
#:#وارد شدن بر ضمير، همانند: (بِكُم لأدرُسن).
#:#وارد شدن بر ضمیر، همانند: (بِکُم لأدرُسن).
#:#جواز حذف(باء) و باقى ماندن مقسم به، همچون: (اللهِ لأستقبلنك).
#:#جواز حذف(باء) و باقى ماندن مقسم به، همچون: (اللهِ لأستقبلنک).
#:#جواز ورود مقسم به همراه آن به هنگام ترحم و جلب عطوفت ديگران، همانند: (بالله أنقذنى).
#:#جواز ورود مقسم به همراه آن به هنگام ترحم و جلب عطوفت دیگران، همانند: (بالله أنقذنى).


روش نویسنده در ساير بخشهاى كتاب نيز بر همين منوال بوده و با دقت خاصى، موضوع كتاب را ادامه داده است.
روش نویسنده در سایر بخشهاى کتاب نیز بر همین منوال بوده و با دقت خاصى، موضوع کتاب را ادامه داده است.


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
مقدمه و متن كتاب.
مقدمه و متن کتاب.


==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش