۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
}} | }} | ||
'''فوات الوفيات و الذيل عليها'''، تألیف محمد بن شاکر | '''فوات الوفيات و الذيل عليها'''، تألیف [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|محمد بن شاکر کُتُبی]]، مورخ و ادیب دمشقى (د 764ق)، ذیلى است بر کتاب مشهور «[[وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان|وفيات الأعيان]]» [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] که حاوی 600 زندگی‌نامه، از جمله شرحی درباره زندگی [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] است (ر.ک: اسعدی، مرتضی، ص64). | ||
ابن شاکر در 753ق، از نگارش این کتاب و به گفته محقق کتاب احسان عباس (ر.ک: مقدمه، ص5) از بازبینى نهایى آن فراغت یافت (ر.ک: سجادی، صادق، ص61). | |||
[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] در 753ق، از نگارش این کتاب و به گفته محقق کتاب [[عباس، احسان|احسان عباس]] (ر.ک: مقدمه، ص5) از بازبینى نهایى آن فراغت یافت (ر.ک: سجادی، صادق، ص61). | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
نویسنده، کتاب را در چهار جزء (جلد) تنظیم کرده و محقق اثر جلد پنجمی را به فهارس آن اختصاص داده است. جلد اول کتاب با مقدمه محقق در معرفی مؤلف و آثار او از جمله «فوات الوفيات» و شیوه تحقیق کتاب آغاز شده است. متن اثر نیز پس از مقدمه مؤلف با ذکر شرح حال اعلام بر طبق حروف الفبا مرتب شده است. | نویسنده، کتاب را در چهار جزء (جلد) تنظیم کرده و محقق اثر جلد پنجمی را به فهارس آن اختصاص داده است. جلد اول کتاب با مقدمه محقق در معرفی مؤلف و آثار او از جمله «فوات الوفيات» و شیوه تحقیق کتاب آغاز شده است. متن اثر نیز پس از مقدمه مؤلف با ذکر شرح حال اعلام بر طبق حروف الفبا مرتب شده است. | ||
ابن شاکر در تألیف «فوات الوفيات» از آثار کسانى چون صفدی صاحب کتاب | |||
[[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] در تألیف «فوات الوفيات» از آثار کسانى چون [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] صاحب کتاب «[[الوافي بالوفيات|الوافي بالوفيات]]» استفاده کرده است (ر.ک: همان؛ مقدمه محقق، ص4). | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
ابن شاکر خود اشاره کرده که چون ابن خلکان شرح حال هیچ‌یک از خلفا را ذکر نکرده و در تراجم برخى از فضلای معاصر خود به اجمال گراییده، وی به تکمیل آن پرداخته و شرح حال کسانى را نیز که پس از ابن خلکان برآمده‌اند، در آن کتاب نوشته است (ر.ک: سجادی، صادق، ص61؛ مقدمه مؤلف، ص10). | [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] خود اشاره کرده که چون [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] شرح حال هیچ‌یک از خلفا را ذکر نکرده و در تراجم برخى از فضلای معاصر خود به اجمال گراییده، وی به تکمیل آن پرداخته و شرح حال کسانى را نیز که پس از [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] برآمده‌اند، در آن کتاب نوشته است (ر.ک: سجادی، صادق، ص61؛ مقدمه مؤلف، ص10). | ||
محقق کتاب، به کلام ابن شاکر ایراد گرفته و آن را نوعی مغالطه دانسته است؛ چراکه ابن خلکان تصریح کرده که قصد ذکر شرح حال خلفا را نداشته است و همچنین در کتاب، جز نام کسانی که سال وفات آنها را می‌دانسته، ذکر نکرده است. بنابراین برخلاف ادعای کتبی به‌خاطر چشم‌‌پوشی یا به دست نیاوردن ترجمه برخی نبوده است و به‌خاطر تبعیت از شیوه معین و مشخصی بوده است (ر.ک: مقدمه محقق، ص4). | |||
محقق کتاب، به کلام [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|ابن شاکر]] ایراد گرفته و آن را نوعی مغالطه دانسته است؛ چراکه [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] تصریح کرده که قصد ذکر شرح حال خلفا را نداشته است و همچنین در کتاب، جز نام کسانی که سال وفات آنها را می‌دانسته، ذکر نکرده است. بنابراین برخلاف ادعای کتبی به‌خاطر چشم‌‌پوشی یا به دست نیاوردن ترجمه برخی نبوده است و به‌خاطر تبعیت از شیوه معین و مشخصی بوده است (ر.ک: مقدمه محقق، ص4). | |||
محقق اثر معتقد است که نویسنده، کتاب | محقق اثر معتقد است که نویسنده، کتاب «[[الوافي بالوفيات]]» [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] را در برابرش گذاشته و تعدادی از تراجم آن را (که چه‌بسا بیشتر از ششصد نیست) گزینش کرده و اثر جدیدی در چهار جلد تألیف کرده است. وی به معلومات تاریخی و اخباری کتاب مطلبی نیفزوده، ولی اضافاتی بر برخی اشعار داشته است (ر.ک: همان). | ||
احسان عباس همچنین در پاورقی کتاب تصریح کرده که الفوات را با «تجريد الوافي» مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده که تراجم میان دو کتاب مشترک است و اجزای چاپ‌شده از الوافي (1-9)، نهایت اعتماد کتبی بر صفدی را نشان می‌دهد (ر.ک: همان، ص5، پاورقی 1). | |||
[[عباس، احسان|احسان عباس]] همچنین در پاورقی کتاب تصریح کرده که الفوات را با «تجريد الوافي» مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده که تراجم میان دو کتاب مشترک است و اجزای چاپ‌شده از الوافي (1-9)، نهایت اعتماد کتبی بر [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدی]] را نشان می‌دهد (ر.ک: همان، ص5، پاورقی 1). | |||
محقق اثر در تصحیح آن از یک نسخه چاپی استفاده می‌کرده و آن را کافی می‌دانسته، تا اینکه به نسخه‌ای خطی دست می‌یابد و متوجه می‌شود که بر نسخه چاپی ایراداتی وارد است. وی پنج اشکال وارد بر نسخه چاپی را برشمرده که از آن جمله است: اضطراب ترتیب تراجم، حذف بخش‌هایی از اخبار و اشعار، عدم ذکر ده‌ها ترجمه، مغایرت بسیاری از عبارات با قواعد نحوی و حذف برخی از عبارات ترکی و فارسی و گذاردن عبارات عربی به‌جای آنها (ر.ک: همان، ص6)؛ لذا نویسنده تحقیق جدیدی را مبتنی بر دو نسخه به انجام رسانیده است (ر.ک: همان). | محقق اثر در تصحیح آن از یک نسخه چاپی استفاده می‌کرده و آن را کافی می‌دانسته، تا اینکه به نسخه‌ای خطی دست می‌یابد و متوجه می‌شود که بر نسخه چاپی ایراداتی وارد است. وی پنج اشکال وارد بر نسخه چاپی را برشمرده که از آن جمله است: اضطراب ترتیب تراجم، حذف بخش‌هایی از اخبار و اشعار، عدم ذکر ده‌ها ترجمه، مغایرت بسیاری از عبارات با قواعد نحوی و حذف برخی از عبارات ترکی و فارسی و گذاردن عبارات عربی به‌جای آنها (ر.ک: همان، ص6)؛ لذا نویسنده تحقیق جدیدی را مبتنی بر دو نسخه به انجام رسانیده است (ر.ک: همان). | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این کتاب نخستین بار در 1283 و 1299ق، در بولاق چاپ شد، سپس محمد محیى‌الدین عبدالحمید آن را در دو مجلد بزرگ با حواشى و تحقیقات جدید منتشر کرد (قاهره، 1951م) و در 1973م، نیز به ویرایش و تحقیق احسان عباس در بیروت به چاپ رسید (ر.ک: سجادی، صادق، ص61). | این کتاب نخستین بار در 1283 و 1299ق، در بولاق چاپ شد، سپس [[محمد محیى‌الدین عبدالحمید]] آن را در دو مجلد بزرگ با حواشى و تحقیقات جدید منتشر کرد (قاهره، 1951م) و در 1973م، نیز به ویرایش و تحقیق [[عباس، احسان|احسان عباس]] در بیروت به چاپ رسید (ر.ک: سجادی، صادق، ص61). | ||
اختلاف نسخه‌ها، ارجاع به دیگر منابع، شرح الفاظ اصطلاحی و توضیح الفاظ غریب در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است. | اختلاف نسخه‌ها، ارجاع به دیگر منابع، شرح الفاظ اصطلاحی و توضیح الفاظ غریب در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است. | ||
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است. تمامی جلد پنجم کتاب به فهارس ذیل اختصاص یافته است: | فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است. تمامی جلد پنجم کتاب به فهارس ذیل اختصاص یافته است: | ||
اعلام، جماعات و قبائل، اماکن، قوافی، ازجال و موشحات، کتب ذکرشده در متن، الفاظی که شرح شده، مصادر مقدمه و تحقیق، تعلیقات، اغلاط و تصویبات. | اعلام، جماعات و قبائل، اماکن، قوافی، ازجال و موشحات، کتب ذکرشده در متن، الفاظی که شرح شده، مصادر مقدمه و تحقیق، تعلیقات، اغلاط و تصویبات. | ||
لازم به ذکر است که جلد پنجم توسط آقایان وداد قاضی، صالح آغا، نعیم کساب و طریف بزی، با اشراف احسان عباس تهیه شده است. | |||
لازم به ذکر است که جلد پنجم توسط آقایان وداد قاضی، صالح آغا، نعیم کساب و طریف بزی، با اشراف [[عباس، احسان|احسان عباس]] تهیه شده است. | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||