۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب'
جز (جایگزینی متن - 'قـ' به 'ق') |
جز (جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''دیوان نیر'''، تألیف [[نیر ممقانی، محمدتقی بن محمد|میرزا محمدتقی حجةالاسلام]]، متخلص به «نیّر» است. دیوان نیر مشتمل بر مجموعه اشعار وی در رابطه با امام حسین(ع) و عاشورا در قالب‌های مختلفی مثل مثنوی، | '''دیوان نیر'''، تألیف [[نیر ممقانی، محمدتقی بن محمد|میرزا محمدتقی حجةالاسلام]]، متخلص به «نیّر» است. دیوان نیر مشتمل بر مجموعه اشعار وی در رابطه با امام حسین(ع) و عاشورا در قالب‌های مختلفی مثل مثنوی، ترکیب‌بند، قصیده و غزل است. حجةالاسلام، بیشتر با اثر گران‌سنگ و پربارش «آتـشکده» شناخته شده است و به‌جرأت می‌توان گفت که آتشکده - به‌ویژه ترکیب‌بند بلند آن - شاهکار قلمی نیّر تبریزی است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
شکر کاین منظومه مشکین ختام در هزاروسی‌صدونه شد تمام<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌وشش و بیست‌وهفت</ref> | شکر کاین منظومه مشکین ختام در هزاروسی‌صدونه شد تمام<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌وشش و بیست‌وهفت</ref> | ||
آتشکده | آتشکده بیشتر با دو اثر گران‌سنگ دیگری که آنها هـم در حـول و حـوش حماسه عاشورا سروده شده‌اند، مقایسه و سنجیده مـی‌شود: یکی «زبدة الأسرار» سروده حسن صفی‌علیشاه (1251-1316ق) و دیگری «گنجینة الأسرار» سروده عـمان سامانی (1264-1322ق). این هر سه اثـر چنان به هـم مـی‌مانند که بی‌گمان از یکدیگر تـأثیر پذیـرفته و به استقبال هم رفته‌اند، اما قرائن و شواهدی که بتواند تقدیم «آتـشکده» را به‌ویژه بر «زبدة الأسرار» ثابت کند، کـافی نبوده، بیشتر مفید احـتمال است. به‌هرصورت این هـر سه کتاب در زمان‌های نزدیک به هم (هر سه در اوائل قرن چـهاردهم قمری) سروده شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1821/138 صحتی سردرودی، محمد، ص138]</ref> | ||
# ترکیب‌بند: شامل 28 بند، به‌همراه 28 بیت برگردان که به‌صورت مجزا تنظیم یافته و بخش دوم از دیوان حاضر را به خود اختصاص داده است. این بخش نیز همچون آتشکده، دربردارنده مطالبی است که به‌صورت زیرنویس، الصاق شده؛ با این تفاوت که مستندات تاریخی به غیر از موارد ضروری در آن تکرار نشده و تنها به توضیح ابیات و معنی لغات بسنده شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه بیست‌وهفت</ref>این اثر سترگ دارای صلابت و صمیمیت خاصی است کـه در اشـعار دیـگر این مجموعه دیده نمی‌شود و حائز امتیازات چندی است که آن را از نظایر خـود مـمتاز مـی‌سازد. حتی از ترکیب‌بند معروف محتشم نیز موفق‌تر و فراتر می‌رود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1821/138 ر.ک: صحتی سردرودی، محمد، ص138]</ref> | # ترکیب‌بند: شامل 28 بند، به‌همراه 28 بیت برگردان که به‌صورت مجزا تنظیم یافته و بخش دوم از دیوان حاضر را به خود اختصاص داده است. این بخش نیز همچون آتشکده، دربردارنده مطالبی است که به‌صورت زیرنویس، الصاق شده؛ با این تفاوت که مستندات تاریخی به غیر از موارد ضروری در آن تکرار نشده و تنها به توضیح ابیات و معنی لغات بسنده شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه بیست‌وهفت</ref>این اثر سترگ دارای صلابت و صمیمیت خاصی است کـه در اشـعار دیـگر این مجموعه دیده نمی‌شود و حائز امتیازات چندی است که آن را از نظایر خـود مـمتاز مـی‌سازد. حتی از ترکیب‌بند معروف محتشم نیز موفق‌تر و فراتر می‌رود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1821/138 ر.ک: صحتی سردرودی، محمد، ص138]</ref> | ||
# قصیده: مجموعه قصیده دربرگیرنده دو قسمت است: قصاید فارسی و قصاید عربی. در مجموعه قصیده این دیوان، قصاید عربی که مضمونشان مدح است، ویژگی‌های قصیده را تماماً دارد و ابیات آنها بیشتر از هفده است و به‌صورت مجزا با نام «قصائد العربية» آمده است؛ اما در مجموعه قصاید فارسی، هفده چکامه با نام «قصاید فارسی» گردآوری شده که تنها سه پاره از آنها تمامی ویژگی‌ها را دارند و این در چهارده پاره دیگر مشاهده نمی‌شود؛ یعنی از حیث مضمون و محتوا، دقیقاً قصیده بوده، اما از جهت تعداد ابیات کمتر از هفده بیت هستند و چون مصرعند از لحاظ ادبی باید در زمره غزلیات قرار گیرند؛ اما چون محتوای تمامی آنها مرتبط با وقایع کربلاست که از این حیث مجموعه‌ای بسیار یک‌دست و یکپارچه است و قرار دادن آن در بین غزلیات با توجه به اینکه ردیف و قافیه یکسانی ندارند، باعث پراکندگی و گمشدن آنها شده، ویژگی مرثیه بودنشان کم‌رنگ می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه بیست‌وهشت و بیست‌ونه</ref> | # قصیده: مجموعه قصیده دربرگیرنده دو قسمت است: قصاید فارسی و قصاید عربی. در مجموعه قصیده این دیوان، قصاید عربی که مضمونشان مدح است، ویژگی‌های قصیده را تماماً دارد و ابیات آنها بیشتر از هفده است و به‌صورت مجزا با نام «قصائد العربية» آمده است؛ اما در مجموعه قصاید فارسی، هفده چکامه با نام «قصاید فارسی» گردآوری شده که تنها سه پاره از آنها تمامی ویژگی‌ها را دارند و این در چهارده پاره دیگر مشاهده نمی‌شود؛ یعنی از حیث مضمون و محتوا، دقیقاً قصیده بوده، اما از جهت تعداد ابیات کمتر از هفده بیت هستند و چون مصرعند از لحاظ ادبی باید در زمره غزلیات قرار گیرند؛ اما چون محتوای تمامی آنها مرتبط با وقایع کربلاست که از این حیث مجموعه‌ای بسیار یک‌دست و یکپارچه است و قرار دادن آن در بین غزلیات با توجه به اینکه ردیف و قافیه یکسانی ندارند، باعث پراکندگی و گمشدن آنها شده، ویژگی مرثیه بودنشان کم‌رنگ می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه بیست‌وهشت و بیست‌ونه</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
آتشکده نخست در سال 1315ق، در تهران و سپس در سال 1346ق، همراه با غزلیات نیّر، در تبریز چاپ شد. پس از آن نیز چندین بار به‌صورت حروفچینی‌شـده و | آتشکده نخست در سال 1315ق، در تهران و سپس در سال 1346ق، همراه با غزلیات نیّر، در تبریز چاپ شد. پس از آن نیز چندین بار به‌صورت حروفچینی‌شـده و به نام «آتشکده» و «دیوان اشعار» انتشار یافته است. بنابراین در حقیقت سه کتاب است که در یک مجلد گنجانده شده است و امروز چنان‌که متداول و معروف است به آن بیشتر «آتشکده» گفته می‌شود تا «دیوان اشعار» یا «دیوان نیّر»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1821/137 ر.ک: صحتی سردرودی، محمد، ص137]</ref> | ||
زیرنویس‌های کتاب به پنج دسته تقسیم می‌شوند: آیات، روایات، مستندات تاریخی، معنی لغات و توضیح اصطلاحات، اشاره به کنایات، تشبیهات و... | زیرنویس‌های کتاب به پنج دسته تقسیم می‌شوند: آیات، روایات، مستندات تاریخی، معنی لغات و توضیح اصطلاحات، اشاره به کنایات، تشبیهات و... | ||
در تمامی این موارد سعی شده است یک محتوای مشخص، علی‌رغم اینکه چند بار در کل دیوان تکرار شده، تنها یک بار در نخستین مورد مواجهه، زیرنویس شود؛ برای مثال اگر اصطلاحی در صفحه 14 توضیح داده شده و در صفحه 240 مجدداً توسط شاعر به کار گرفته شده باشد، از توضیح دوباره آن پرهیز شده است؛ چراکه این امر موجب افزایش حجم زیرنویس‌ها می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه سی‌وهشت و سی‌ونه</ref> | در تمامی این موارد سعی شده است یک محتوای مشخص، علی‌رغم اینکه چند بار در کل دیوان تکرار شده، تنها یک بار در نخستین مورد مواجهه، زیرنویس شود؛ برای مثال اگر اصطلاحی در صفحه 14 توضیح داده شده و در صفحه 240 مجدداً توسط شاعر به کار گرفته شده باشد، از توضیح دوباره آن پرهیز شده است؛ چراکه این امر موجب افزایش حجم زیرنویس‌ها می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه سی‌وهشت و سی‌ونه</ref> | ||