۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR19100J1.jpg | عنوان =الكامل في ضعفاء الرجال | عنوان‌ها...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
}} | }} | ||
'''الكامل في ضعفاء الرجال'''، اثر امام حافظ ابواحمد عبدالله بن عدی جرجانی (277-365ق)، کتابی است پیرامون راویان ضعیف که با تحقیق سهیل زکار و یحیی مختار غزاوی به چاپ رسیده است. | '''الكامل في ضعفاء الرجال'''، اثر [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|امام حافظ ابواحمد عبدالله بن عدی جرجانی]] (277-365ق)، کتابی است پیرامون راویان ضعیف که با تحقیق [[زکار، سهیل|سهیل زکار]] و [[غزاوی، یحیی مختار|یحیی مختار غزاوی]] به چاپ رسیده است. | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
دانشیان اهل سنت، ابن عدی را حافظ، ثقه و مأمون دانسته و کتاب الكامل را تا عصر مؤلف بی‌همتا شمرده و همواره بر آن اعتماد کرده‌اند<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص181</ref>. | دانشیان اهل سنت، [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] را حافظ، ثقه و مأمون دانسته و کتاب الكامل را تا عصر مؤلف بی‌همتا شمرده و همواره بر آن اعتماد کرده‌اند<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص181</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
در مقدمه محقق، ابتدا شرح حال مختصری از مؤلف ارائه گردیده<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، صفحه ی</ref> و سپس، به برخی از ویژگی‌ها و اهمیت کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، صفحه ل</ref>. | در مقدمه محقق، ابتدا شرح حال مختصری از مؤلف ارائه گردیده<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، صفحه ی</ref> و سپس، به برخی از ویژگی‌ها و اهمیت کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، صفحه ل</ref>. | ||
کتاب با مقدمه مفصل نویسنده آغاز می‌شود. مقدمه خود در سی باب سامان یافته است. در ابواب سی‌گانه از موضوعات گونا‌گونی سخن به میان آمده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: حرمت کذب بر رسول خدا و کیفر و عقوبت آن، انواع و اقسام کذب، دوری جستن صحابه، تابعان و بزرگان اهل سنت از دروغ، شرح حال و اقوال پیشوایان جرح و تعدیل اهل سنت، مدح و ذم برخی مناطق و راویان آن، ویژگی کسانی که باید از آنها حدیث دریافت کرد و کسانی که دریافت روایت از آنان بایسته نیست. ابن عدی برای تبیین هریک از این موضوعات، از احادیث پیامبر(ص) و سخنان بزرگ‌دانشیان اهل سنت، بهره جسته است<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص177</ref>. | کتاب با مقدمه مفصل نویسنده آغاز می‌شود. مقدمه خود در سی باب سامان یافته است. در ابواب سی‌گانه از موضوعات گونا‌گونی سخن به میان آمده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: حرمت کذب بر رسول خدا و کیفر و عقوبت آن، انواع و اقسام کذب، دوری جستن صحابه، تابعان و بزرگان اهل سنت از دروغ، شرح حال و اقوال پیشوایان جرح و تعدیل اهل سنت، مدح و ذم برخی مناطق و راویان آن، ویژگی کسانی که باید از آنها حدیث دریافت کرد و کسانی که دریافت روایت از آنان بایسته نیست. [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] برای تبیین هریک از این موضوعات، از احادیث پیامبر(ص) و سخنان بزرگ‌دانشیان اهل سنت، بهره جسته است<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص177</ref>. | ||
پس از مقدمه متن اصلی، کتاب در سه بخش آغاز شده است: در بخش نخست راویانی ذکر شدهاند که نام آنها مشخص است. در بخش دوم کسانی آورده شدهاند که به کنیه شناخته شدهاند، اما نشانی از اسم آنها وجود ندارد یا نامشان به‌درستی تعیین نشده است. در واپسین بخش، افرادی دیده می‌شوند که نام و کنیه‌ا‌شان مشخص نیست و تنها به قبیله‌ای منسوب شدهاند و یا با عنوان مولی فلان از آنها یاد شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | پس از مقدمه متن اصلی، کتاب در سه بخش آغاز شده است: در بخش نخست راویانی ذکر شدهاند که نام آنها مشخص است. در بخش دوم کسانی آورده شدهاند که به کنیه شناخته شدهاند، اما نشانی از اسم آنها وجود ندارد یا نامشان به‌درستی تعیین نشده است. در واپسین بخش، افرادی دیده می‌شوند که نام و کنیه‌ا‌شان مشخص نیست و تنها به قبیله‌ای منسوب شدهاند و یا با عنوان مولی فلان از آنها یاد شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
===روش‌شناسی کتاب=== | ===روش‌شناسی کتاب=== | ||
الف)- شیوه تنظیم راویان: | الف)- شیوه تنظیم راویان: | ||
ابن عدی در کتاب خود راویان را این‌گونه دسته‌بندی کرده است: | |||
[[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] در کتاب خود راویان را این‌گونه دسته‌بندی کرده است: | |||
# اسامی در ابواب الفبایی آورده شدهاند. | # اسامی در ابواب الفبایی آورده شدهاند. | ||
# ترتیب الفبایی تنها در حرف اول اسامی رعایت شده است. | # ترتیب الفبایی تنها در حرف اول اسامی رعایت شده است. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۶: | ||
ب)- شیوه شناخت حال راویان: | ب)- شیوه شناخت حال راویان: | ||
ذهبی در این‌باره می‌گوید: «در الكامل شرح حال تمامی کسانی که کوچک‌ترین جرحی درباره ایشان وارد شده است، وجود دارد، اگرچه از رجال صحیحین باشند. اما ابن عدی در حد امکان به دفاع از آنها پرداخته است. در هر شرح حال، حدیث یا احادیث منکر فرد را می‌آورد. ابن عدی در رجال، بر حسب اجتهاد خود می‌نویسد و فردی منصِف است<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] خود در بیان شیوه‌اش می‌نویسد: «در کتابم هرکس را که ضعفی درباره او وارد شده است، آورده‌ام. حتی از کسانی یاد نموده‌ام که رجالیان درباره آنها اختلاف کرده، برخی جرح و برخی دیگر تعدیلش نموده‌اند. درباره کسانی که مورد اختلافند، بدون جانبداری و در حد دانش خویش برخی اقوال را بر دیگری ترجیح داده‌ام؛ زیرا ممکن است جارح درباره فردی ناعادلانه قضاوت کرده و معدِّل در اثر هواخواهی، او را توثیق کرده باشد»<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
ذهبی در این‌باره می‌گوید: «در الكامل شرح حال تمامی کسانی که کوچک‌ترین جرحی درباره ایشان وارد شده است، وجود دارد، اگرچه از رجال صحیحین باشند. اما [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] در حد امکان به دفاع از آنها پرداخته است. در هر شرح حال، حدیث یا احادیث منکر فرد را می‌آورد. [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] در رجال، بر حسب اجتهاد خود می‌نویسد و فردی منصِف است<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
ابن حجر تصریح می‌کند که ابن عدی احادیث منکر ثقات را نقل می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابن حجر تصریح می‌کند که ابن عدی احادیث منکر ثقات را نقل می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۸: | ||
ج)- شیوه اطلاع‌رسانی درباره راوی: | ج)- شیوه اطلاع‌رسانی درباره راوی: | ||
ابن عدی در برخی شرح‌‌حال‌ها قصص و حکایات نقل‌شده درباره راوی را می‌آورد. او در این‌باره با تساهل عمل کرده و به صحت و سقم حکایت‌ها چندان توجه ننموده است. در پایان هم نظر نهایی و قطعی خویش را در جمع‌بندی، ترجیح اقوال و داده‌های پیشین به‌اختصار بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] پس از ذکر داده‌های مربوط به شناخت ذات راوی مانند نام، کنیه، لقب، شهرت، منطقه و...، سخنان پیشوایان جرح و تعدیل را در مدح و ذم راوی می‌آورد. او در ذکر اقوال پیشوایان روش مشخصی ندارد؛ ازاین‌رو گاه بخاری، گاه ابن معین و در برخی موارد احمد بن حنبل یا علی بن مدینی را مقدم می‌دارد. همچنین روایت یا روایت‌های مرفوع، موقوف یا مقطوعی را که سبب تضعیف فرد است، ذکر می‌کند. در گام بعدی گاه علت‌ها و آسیب‌های وارد‌شده به حدیث را آشکار می‌سازد و به‌روشنی مکان و سبب این علت‌ها را نشان می‌دهد. چنین مطالبی را معمولاً با تعبیر «قال الشيخ» بیان می‌کند. البته توضیحات و تعلیقاتی از این دست در همه جا دیده نمی‌شود. ابن عدی گاه برای یک متن چندین سند و یا برای یک سند، چندین متن ذکر می‌کند. ناگفته خود پیداست که برخی احادیث به‌تناسب راویان متعدد آن در شرح حال چندین راوی تکرار شدهاند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
[[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] در برخی شرح‌‌حال‌ها قصص و حکایات نقل‌شده درباره راوی را می‌آورد. او در این‌باره با تساهل عمل کرده و به صحت و سقم حکایت‌ها چندان توجه ننموده است. در پایان هم نظر نهایی و قطعی خویش را در جمع‌بندی، ترجیح اقوال و داده‌های پیشین به‌اختصار بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
با توجه به اهمیت «الكامل»، تألیفات گونه‌گونی پیرامون آن نوشته شده است. برخی آن را مختصر کرده‌اند؛ «مختصر الكامل» تقی‌‌الدین احمد بن علی مقریزی و «عدة الفاضل في اختصار الكامل» احمد بن ایبک دمیاطی از این دست نگاشته‌ها هستند. محمد بن طاهر مقدسی و ابوالعباس بنانی معروف به ابن الرومیه نیز کتاب ابن عدی را خلاصه کرده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | با توجه به اهمیت «الكامل»، تألیفات گونه‌گونی پیرامون آن نوشته شده است. برخی آن را مختصر کرده‌اند؛ «مختصر الكامل» [[مقریزی، احمد بن علی|تقی‌‌الدین احمد بن علی مقریزی]] و «عدة الفاضل في اختصار الكامل» احمد بن ایبک دمیاطی از این دست نگاشته‌ها هستند. [[ابن قیسرانی، محمد بن طاهر|محمد بن طاهر مقدسی]] و ابوالعباس بنانی معروف به ابن الرومیه نیز کتاب [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] را خلاصه کرده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
گروهی دیگر از دانشیان، تکمله‌هایی بر این کتاب نگاشته‌اند. «الحافل ذيل علی الكامل» ابوالعباس بنانی و «تكملة الكامل» ابن قیسرانی در شمار این تکمله‌ها هستند. ابن قیسرانی افزون بر تألیف پیش‌گفته، سیاهه‌ای از احادیث موجود در «الكامل» فراهم آورده و نامش را «ترتيب أحاديث الكامل» گذارده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | گروهی دیگر از دانشیان، تکمله‌هایی بر این کتاب نگاشته‌اند. «الحافل ذيل علی الكامل» ابوالعباس بنانی و «تكملة الكامل» ابن قیسرانی در شمار این تکمله‌ها هستند. ابن قیسرانی افزون بر تألیف پیش‌گفته، سیاهه‌ای از احادیث موجود در «الكامل» فراهم آورده و نامش را «ترتيب أحاديث الكامل» گذارده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||