رساله ذکریه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[رساله ذکریّه]] اثری است عرفانی و بسیار مختصر که با مقدّمه و تصحیح استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به انتشار رسیده است. در انتهای این اثر رساله‌ی مختصر دیگری هم هست تحت عنوان [[چهل مقام صوفیه]]. کتاب در مجموع حجم کمی‌در حدود 90 صفحه دارد ولی با این حال رساله‌ای پربار است و مقدّمه‌ی عالمانه نیز بر این سودمندی افزوده است.

مصحح کتاب غیر از تصحیح کار دشواری را در متن داشته که نتیجه‌ی زحمات او را در پاورقی های هر صفحه می‌توان مشاهده نمود. از آنجا که رساله ذکریه دارای آیات بسیار زیاد است، چه به اشاره و چه به عبارت، تماماً در پاورقی آدرس آیه و سوره را می‌توان دید و ترجمه‌ی آن را هم می‌توان مشاهده نمود. ضمن این که الفاظ دشوار کتاب که کم هم نیست تماماً مورد توضیح واقع شده و خوانش کتاب را سهل و ساده می‌سازد. غیر از آن نامهای عارفان و صوفیانی که در این رساله آمده نیز توسّط مصحح به خوبی توضیخ داده شده و موقعیت ایشان مورد معرّفی قرار گرفته است. کما این که نامهایی مانند [[ابوالحسن خرقانی]]، [[ابوبکر واسطی]]، [[جنید بغدادی]]، [[ابوبکر کتّانی]]، [[ابوعلی رودباری]]، [[ابومحمد رویم]] و [[خواجه عبدالله انصاری]] از جمله‌ی آنهاست. ضمن اینکه الفاظ خاص تصوّف نیز در این رساله بسیار زیاد است که آنها نیز تعریف و توضیح مطلوب یافته است، به مانند: ناسوت، لاهوت، سبحات، جواذب، خواطف، اغیار، مألوفات، شواغل، تجرید، تفرید، عقبات، عنقا، اشواق، هویّت و مواردی دیگر.

کتاب با مقدّمه‌ای مطوّل از سوی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] آغاز می‌شود که این مقدّمه نکات بسیار زیادی در پیش روی ما قرار می‌دهد. معرّفی شیخ از جمله‌ی این نکات است که با قلم روان و محکم وی در این اثر جای گرفته است. معرّفی خانواده‌ی شیخ، پدر [[شهاب الدین بن سیّد محمّد همدانی]] و مادر و خانواده‌ی او  به مانند دایی وی [[سیّد علاء الدّین]] مقدّم واقع شده است<ref>مقدّمه، ص 5</ref>. [[سیّد علاء الدین]] خود از مریدان و ارادتمندان شیخ [[محمود مزدقانی]] بود، تعلیمات اوّلیه را همین سیّد به [[امیر علی همدانی]] یاد داد. ظاهراً در کمسالی که حدود 12 سال بیش نداشته با خلوت و چلّه نشینی آشنا شده و از کم و کیف سلوک و ذکر و نحوه‌ی ادای آن پرسشهایی از دایی خود می‌کند که وی قادر به پاسخ دادن به آنها نیست و از این رو وی را به شیخ الشّیوخ زمان [[محمود مزدقانی]] دلالت می‌دهد و از همانجا تربیت و تعلیم سلوکی می‌بیند و به کمالاتی می‌رسد که در تاریخ مشهور است<ref>مقدّمه، صص 8-6</ref>.

تربیت [[امیر علی]] را به درویشی توانمند و مجرّب به نام [[اخی علی دوستی]] سپردند که وی خود تربیت یافته‌ی شیخ [[علاءالدوله سمنانی]] بود<ref>مقدّمه، ص 9</ref>. در تصوّف [[امیر علی]] را به القابی مفتخر کرده بودند که از جمله‌ی آنها یکی [[علی ثانی]] است و یکی هم [[امیر کبیر]]، که نخست شأن دینی و مذهبی دارد و دومی‌شأن اجتماعی و سیاسی. <ref>مقدّمه، ص 12</ref>.  

مصحح در ادامه‌ی مقدّمه‌ی خود به دقّت و زیبایی از حقیقت ذکر در قرآن با استشهاد کامل به آیات سخن می‌گوید و زمینه ساز بحث رساله می‌شود تا خواننده بداند که اصل رساله ذکریّه هم چیزی بیرون از همین آیات نیست، زیرا شیخ و دیگر مشایخ عارف در ذکر مرادشان آیات قرآن، تبیین و تفهیم آن است. مصحح غیر از آیات قرآن در دو بخش دیگر به اختصار از ذکر سخن می‌گوید، یکی از دید حدیث و کلام معصوم و یکی هم از منظر کلام عارفان. در احادیث معصومان از منابعی چون: [[الکافی]]، [[غررالحکم]]، [[وسائل الشیعه]]، [[مستدرک الوسائل]] و [[عوالی اللآلی]] استفاده کرده است. و در کلام عارفان به منابع زیادی رجوع کرده و اسناد را معرّفی نموده، که برای نمونه می‌توان به [[رساله قشیریه]]، [[التعرّف]]، [[شرح تعرّف]]، [[اسرار التوحید]]، و برخی دیگر اشاره کرد.

آنگاه برای هر یک از این ارکان چهارگانه آیه‌ای را می‌آورد که نشان بدهد این ارکان بر مینای قرآن و آیات چنین معنا یافته است. و در توضیح این چهار رکن می‌افزاید که هر کدام دارای دو طبقه است، طبقه‌ی ظاهر و طبقه‌ی باطن که در مجموع هشت رکن می‌شود و نیز متذکّر می‌گردد  که این هشت رکن از دیر باز تا کنون مورد نظر بوده است، چنانکه گویا واضع این هشت شرط [[جنید بغدادی]] بوده است<ref>متن، صص 65-64</ref>.  

امّا رساله‌ی دوّم که [[چهل مقام صوفی]] است برای هر مقام توضیح مختصری وجود دارد. اسامی‌این چهل مقام چنین است: نیّت، انابت، توبه، ارادت، مجاهده، مراقبه، صبر، ذکر، مخالفت نفس، موافقت بر بلا، تسلیم، توکّل، زهد، عبادت، ورع، اخلاص، صدق، خوف، شوق، فنا، بقا، علم الیقین، معرفت، ولایت، محبّت، شوق، وحدت، قرت، انس، وصال، کشف، محاضره، تجرید، تفرید، انبساط، تحیّر، نهایت، و مقام چهلم تصوّف است. و تعریف شیخ در آخر رساله در خصوص صوفی چنین است: و صوفی آن بوَد که از همه مرادها صافی بوَد؛ و زبانش از غیبت و فضولی صافی بوَد؛ و دلش از علّت صافی بوَد؛ و چشمش از خیانت صافی بوَد؛ و از جهان دوخته بوَد و با حق آموخته بوَد؛ و باطنش از آفت صافی بوَد؛ و نفسش ازشهوت صافی بوَد؛ و ظاهرش از آرایش صورت صافی و گفتارش صافی بوَد. و این چهل مقام، پیغمبران را بوده است اولین مقام آدم است علیهم السلام و آخرین مقام محمّد رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم و الحمد لله و حده و السّلام علی من اتبع الهدی<ref>متن، ص 79</ref>.  

کتاب [[رساله ذکریّه]] اثر عارف کامل [[امیر علی همدانی]] است که با مقدّمه، تصحیح و توضیحات استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به انتشار رسیده است. در این اثر و در مقدّمه‌ی مصحح نکات زیادی قابل دیدن است:

[[رساله ذکریّه]]، تألیف شیخ کامل [[امیر علی همدانی]] است که با تصحیح و توضیح و مقدّمه‌ی کامل استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] به انتشار رسیده است.