۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''تبيين الأصول'''، تألیف سید محمدرضا | '''تبيين الأصول'''، تألیف [[شیرازی، سید محمدرضا|سید محمدرضا شیرازی]]، مشتمل بر بررسی موضوع «حجیت قطع» و مباحث پیرامون آن در علم اصول فقه است. این اثر در سه جلد به زبان عربی منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه فاضل صفار و چهار بخش در ضمن فصولی است. هر فصل نیز حاوی مباحثی است. نویسنده به شیوه‌ای مستدل دیدگاه‌های مختلف در هر موضوع را بررسی و گاه دیدگاه جدیدی را تأسیس کرده است. | کتاب مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه [[فاضل صفار]] و چهار بخش در ضمن فصولی است. هر فصل نیز حاوی مباحثی است. نویسنده به شیوه‌ای مستدل دیدگاه‌های مختلف در هر موضوع را بررسی و گاه دیدگاه جدیدی را تأسیس کرده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
علم اصول فقه از مهم‌ترین علومی است که استنباط حکم شرعی بر آن استوار است. برای محققین واضح است که بحث از دقائق و مناقشه آراء مختلف از موضوعات مهم و دشواری است که علمای بزرگ به آن پرداختند، تا جایی که مکاتب مختلفی چون مکاتب شیخ | علم اصول فقه از مهم‌ترین علومی است که استنباط حکم شرعی بر آن استوار است. برای محققین واضح است که بحث از دقائق و مناقشه آراء مختلف از موضوعات مهم و دشواری است که علمای بزرگ به آن پرداختند، تا جایی که مکاتب مختلفی چون مکاتب [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]، [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]]، [[عراقی، ضیاءالدین|شیخ ضیاءالدین عراقی]] و [[نائینی، محمدحسین|میرزای نائینی]] در حوزه‌های شیعه ایجاد گردید. موضوع به اینجا ختم نشد، بلکه متأخرین از علما اصول فقه در مکتب اهل‌بیت با غنا بخشیدن و ایجاد دگرگونی در این علم، مباحث آن را به درجه‌ای از متانت و عمق ارتقا دادند که موجب مباهات و شگفتی است. به این پیشرفت در کتب مکاتب اهل سنت مانند [[الفهرست (ابن نديم)|فهرست ابن ندیم]] و [[تهذيب التهذيب|تهذيب التهذيب ابن حجر]] و دیگر مصادر اشاره شده است. | ||
در عصر حاضر نیز عبارات از متانت و عمق برخوردار است و از دشواری فراگیری و فهم آن جز برای اهل درس و تحقیق حکایت دارد. مکتب اهل‌بیت(ع) همواره مکتبی زاینده بوده و تا امروز علمای بزرگ و بی‌نظیری از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند و کتب تراجم و سِیَر بهترین شاهد بر این مطلب هستند. | |||
در عصر حاضر نیز عبارات از متانت و عمق برخوردار است و از دشواری فراگیری و فهم آن جز برای اهل درس و تحقیق حکایت دارد. مکتب اهل‌بیت(ع) همواره مکتبی زاینده بوده و تا امروز علمای بزرگ و بی‌نظیری از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند و کتب تراجم و سِیَر بهترین شاهد بر این مطلب هستند. «[[شیرازی، سید محمدرضا|محمدرضا شیرازی]]» از جمله همین علمای معاصر است که از همان عنفوان جوانی دارای نبوغ بوده است<ref>ر.ک: كلمة المؤسسة، ص6</ref>. | |||
وی علاوه بر اخلاق و ادب و نجابتی که عطر آن بر دور و نزدیک پراکنده می‌شد، نبوغ علمی کم‌نظیری داشت که محافل و مجالس علمی‌اش آن را آشکار می‌کرد، خواه در دروسی که برای طلابش می‌گفت و «درس خارج» نامیده می‌شد و خواه در جلسات عمومی که بر فراز منبر افاضه می‌کرد. درس علم اصول فقه وی به شکل واضح و روشنی حکایت از عمق، دقت، شمولیت و فراگیری دارد، تا آنجا که خواننده و محقق، مذاکره و سؤال و جواب او با علما و مدرسین بزرگ در مسائل دقیق، بلکه معضلاتی را که مصادر بحث عملی ذکر کرده‌اند، به شکلی محکم‌تر و سودمندتر خواهد یافت؛ گویی علم اصول فقه جدیدی تأسیس کرده است<ref>ر.ک: همان، ص7-6</ref>. | وی علاوه بر اخلاق و ادب و نجابتی که عطر آن بر دور و نزدیک پراکنده می‌شد، نبوغ علمی کم‌نظیری داشت که محافل و مجالس علمی‌اش آن را آشکار می‌کرد، خواه در دروسی که برای طلابش می‌گفت و «درس خارج» نامیده می‌شد و خواه در جلسات عمومی که بر فراز منبر افاضه می‌کرد. درس علم اصول فقه وی به شکل واضح و روشنی حکایت از عمق، دقت، شمولیت و فراگیری دارد، تا آنجا که خواننده و محقق، مذاکره و سؤال و جواب او با علما و مدرسین بزرگ در مسائل دقیق، بلکه معضلاتی را که مصادر بحث عملی ذکر کرده‌اند، به شکلی محکم‌تر و سودمندتر خواهد یافت؛ گویی علم اصول فقه جدیدی تأسیس کرده است<ref>ر.ک: همان، ص7-6</ref>. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
# معذریت قطع در مواردی که خطا محرز شود و معلوم شود که قاطع جاهل مرکب بوده است. | # معذریت قطع در مواردی که خطا محرز شود و معلوم شود که قاطع جاهل مرکب بوده است. | ||
این تقسیم‌بندی مباحث، موافق با موازین منطقی و مطابق با شیوه علمی صحیح است. البته بسیاری از اصولیون در این شیوه با نویسنده مخالفت کرده‌اند؛ چراکه آنها غالباً بحث از نتایج قطع را مطرح نکرده‌اند و معتقدند که قطع طریقی از هر طریقی حاصل شود بر قاطع حجت است؛ حتی به تعبیر صاحب کفایه اگر از صدای کلاغ یا جریان ناودان حاصل شود. | این تقسیم‌بندی مباحث، موافق با موازین منطقی و مطابق با شیوه علمی صحیح است. البته بسیاری از اصولیون در این شیوه با نویسنده مخالفت کرده‌اند؛ چراکه آنها غالباً بحث از نتایج قطع را مطرح نکرده‌اند و معتقدند که قطع طریقی از هر طریقی حاصل شود بر قاطع حجت است؛ حتی به تعبیر صاحب کفایه اگر از صدای کلاغ یا جریان ناودان حاصل شود. | ||
نویسنده در این بحث به نکته مهمی اشاره کرده که اصولیون کمتر متعرض آن شده‌اند؛ چراکه مشهور و معروف بین ایشان این است که قطع قابل جعل نیست؛ زیرا از حقایق تکوینی خارجی است و حقایق تکوینی اثباتاً و نفیاً در دست شارع نیست. قطع عبارت از انکشاف واقع است و این انکشاف به اسباب تکوینی حاصل می‌شود، نه به اسباب اعتباری. نویسنده در اینجا از حقیقت دیگری نیز پرده برداشته که بسیاری از اصولیون به آن اشاره نکرده‌اند و آن عبارت است از اینکه قطع از خلال امر به مقدماتش قابل جعل است<ref>ر.ک: مقدمه فاضل صفار، ص12-11</ref>. | نویسنده در این بحث به نکته مهمی اشاره کرده که اصولیون کمتر متعرض آن شده‌اند؛ چراکه مشهور و معروف بین ایشان این است که قطع قابل جعل نیست؛ زیرا از حقایق تکوینی خارجی است و حقایق تکوینی اثباتاً و نفیاً در دست شارع نیست. قطع عبارت از انکشاف واقع است و این انکشاف به اسباب تکوینی حاصل می‌شود، نه به اسباب اعتباری. نویسنده در اینجا از حقیقت دیگری نیز پرده برداشته که بسیاری از اصولیون به آن اشاره نکرده‌اند و آن عبارت است از اینکه قطع از خلال امر به مقدماتش قابل جعل است<ref>ر.ک: مقدمه فاضل صفار، ص12-11</ref>. | ||
از جمله ویژگی‌های کتاب است: | از جمله ویژگی‌های کتاب است: | ||
# شیرازی در نگارش مباحث، تسلسل منطقی مباحث را لحاظ کرده است که مبتنی بر تقدم رتبی است. طلبه به روش علمی صحیح که ذهن از پراکندگی و تشویش مصون بماند از مطلبی به مطلب دیگر منتقل می‌شود. | # [[شیرازی، سید محمدرضا|شیرازی]] در نگارش مباحث، تسلسل منطقی مباحث را لحاظ کرده است که مبتنی بر تقدم رتبی است. طلبه به روش علمی صحیح که ذهن از پراکندگی و تشویش مصون بماند از مطلبی به مطلب دیگر منتقل می‌شود. | ||
# او در مباحث بنای بر اختصار مطالب مفصل و موجز نمودن آن در عبارات کاملی دارد که به راحت‌ترین راه به مقصود برساند؛ او ابتدا اصل مطلب را بیان و سپس آن را مستدل و تحلیل و بررسی می‌کند؛ خواه آن دیدگاه از خودش یا دیگران باشد و از آن استفاده کند یا آن را رد کند. او دیدگاه‌های مختلف را در هر موضوع مطرح و دیدگاه صحیح را بدون جانب‌داری پذیرفته و دیدگاه اشتباه را رد می‌کند؛ این از مهم‌ترین بنیان‌های بحث علمی سازنده است<ref>ر.ک: همان، ص14-13</ref>. | # او در مباحث بنای بر اختصار مطالب مفصل و موجز نمودن آن در عبارات کاملی دارد که به راحت‌ترین راه به مقصود برساند؛ او ابتدا اصل مطلب را بیان و سپس آن را مستدل و تحلیل و بررسی می‌کند؛ خواه آن دیدگاه از خودش یا دیگران باشد و از آن استفاده کند یا آن را رد کند. او دیدگاه‌های مختلف را در هر موضوع مطرح و دیدگاه صحیح را بدون جانب‌داری پذیرفته و دیدگاه اشتباه را رد می‌کند؛ این از مهم‌ترین بنیان‌های بحث علمی سازنده است<ref>ر.ک: همان، ص14-13</ref>. | ||
# رعایت امانت علمی از دیگر ویژگی‌های کتاب است. سید از انتساب اقوال و آراء به صاحبان آنها غفلت نکرده و بدون توجه به معروفیت یا عدم آن، نام نویسنده یا منبع سخن را ذکر می‌کند. | # رعایت امانت علمی از دیگر ویژگی‌های کتاب است. سید از انتساب اقوال و آراء به صاحبان آنها غفلت نکرده و بدون توجه به معروفیت یا عدم آن، نام نویسنده یا منبع سخن را ذکر می‌کند. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۵: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||