۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''أدب المفتي والمستفتي'''، اثر ابوعمرو عثمان بن | '''أدب المفتي والمستفتي'''، اثر [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن]]، معروف به [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح شهرزوری]] (متوفی 643ق)، کتابی است در بیان شروط، اوصاف و احکام استفتاکننده و احکام و صفات پاسخ‌دهنده به استفتا که با تحقیق [[موفق بن عبدالله بن عبدالقادر]] به چاپ رسیده است. | ||
==اسامی کتاب== | ==اسامی کتاب== | ||
نام کتاب، به‌صورت‌های مختلفی ذکر شده است که عبارتند از: | نام کتاب، به‌صورت‌های مختلفی ذکر شده است که عبارتند از: | ||
# نسخه سلیمانیه: «فتاوی ابن الصلاح وشروط المفتي وأوصافه وأحكامه وصفة المستفتي وأحكامه وكيفية الفتوی والاستفتاء وآدابهما»؛ | # نسخه سلیمانیه: «فتاوی ابن الصلاح وشروط المفتي وأوصافه وأحكامه وصفة المستفتي وأحكامه وكيفية الفتوی والاستفتاء وآدابهما»؛ | ||
# نسخه فاتح: | # نسخه فاتح: «[[فتاوی ابن اصلاح علی مذهب الشافعي]]»؛ | ||
# نسخه کتابخانه جورلولو علی پاشا: «جواهر الفتاوی وآداب المفتي والمستفتي»؛ | # نسخه کتابخانه جورلولو علی پاشا: «جواهر الفتاوی وآداب المفتي والمستفتي»؛ | ||
# نسخه شستربتی: «(آداب المفتي) لابن الصلاح»؛ | # نسخه شستربتی: «(آداب المفتي) لابن الصلاح»؛ | ||
# سبکی در | # [[سبکی، عبدالوهاب بن علی|سبکی]] در «[[طبقات الشافعیة الکبری|طبقات الشافعي الكبری]]»: «[[أدب الفتيا]]» و در «[[طبقات الشافعية الوسطی]]»: «أدب المفتي»؛ | ||
# ابن کثیر در «البداية والنهاية»: «أدب المفتي»؛ | # [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] در «البداية والنهاية»: «أدب المفتي»؛ | ||
# ابن قاضی شهبه در: | # [[ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد|ابن قاضی شهبه]] در: «[[طبقات الشافعية]]»، [[ابن عماد، عبدالحی بن احمد|ابن عماد حنبلی]] در «[[شذرات الذهب في أخبار من ذهب|شذرات الذهب]]»، [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|حاجی خلیفه]] در «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» و [[بروکلمان، کارل|بروکلمان]] در «[[تاريخ الأدب العربي]]»: «أدب المفتي والمستفتي»؛ به نظر محقق، همین نام، کامل‌ترین نام برای کتاب است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص31-32</ref>. | ||
==ضرورت نگارش کتاب‌هایی از این دست== | ==ضرورت نگارش کتاب‌هایی از این دست== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در چهار عنوان کلی، ارائه شده است. | کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در چهار عنوان کلی، ارائه شده است. | ||
با مطالعه کتاب، می‌توان دریافت که ابن صلاح در اثر حاضر، سعی در جمع بین اسلوب محدثین و فقها با هم داشته و این امر، در فصل «بيان شرف حرمة الفتوی وخطرها وغررها» به‌خوبی نمایان است؛ زیرا در این فصل به نقل اقوال با سند آنها پرداخته و از اقوال محدثینی که پیش از وی، به کتابت در این موضوع پرداخته‌اند، از جمله خطیب بغدادی در | با مطالعه کتاب، می‌توان دریافت که [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] در اثر حاضر، سعی در جمع بین اسلوب محدثین و فقها با هم داشته و این امر، در فصل «بيان شرف حرمة الفتوی وخطرها وغررها» به‌خوبی نمایان است؛ زیرا در این فصل به نقل اقوال با سند آنها پرداخته و از اقوال محدثینی که پیش از وی، به کتابت در این موضوع پرداخته‌اند، از جمله [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] در «[[كتاب الفقيه و المتفقه|الفقيه والمتفقه]]» و [[ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله|ابن عبدالبر]] در «[[جامع بيان العلم و فضله و ما ينبغي في روايته و حمله|جامع بيان العلم وفضله]]»، استفاده کرده است، به‌گونه‌ای که بسیاری از مطالب فصل مذکور، اقتباس از این دو کتاب می‌باشد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص34</ref>. | ||
==منابع مورد استفاده مؤلف== | ==منابع مورد استفاده مؤلف== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
نویسنده، مطالب خویش را با بیان شرف فتوی و اهمیت آن آغاز کرده و سپس، ضمن اشاره به شروط و صفات مفتی<ref>ر.ک: متن کتاب، ص86</ref> و اقسام آن شامل مفتی مستقل<ref>ر.ک: همان، ص86-91</ref> و غیر مستقل<ref>ر.ک: همان، ص91-95</ref> و احکام آن دو<ref>ر.ک: همان، ص106-130</ref>، به بیان کیفیت فتوا و آداب آن<ref>ر.ک: همان، ص134-153</ref> و صفات، احکام و آداب شخص استفتاکننده، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص158-171</ref>. | نویسنده، مطالب خویش را با بیان شرف فتوی و اهمیت آن آغاز کرده و سپس، ضمن اشاره به شروط و صفات مفتی<ref>ر.ک: متن کتاب، ص86</ref> و اقسام آن شامل مفتی مستقل<ref>ر.ک: همان، ص86-91</ref> و غیر مستقل<ref>ر.ک: همان، ص91-95</ref> و احکام آن دو<ref>ر.ک: همان، ص106-130</ref>، به بیان کیفیت فتوا و آداب آن<ref>ر.ک: همان، ص134-153</ref> و صفات، احکام و آداب شخص استفتاکننده، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص158-171</ref>. | ||
از جمله ویژگی‌های اسلوب حدیثی که نویسنده از آن تبعیت کرده، ضبط الفاظ روایاتی می‌باشد که به ذکر آنها پرداخته است که از جمله این روایات، روایتی است که در مسئله شانزدهم، زنی از محمد بن داود اصفهانی ظاهری، پیرامون مردی که نه از همسر خود نگهداری می‌کند و نه او را طلاق می‌دهد، سؤال پرسیده است. در این روایت، اسامی و کلماتی همچون «ابوالعباس خضری»، «تؤمر بالصبر» و «يبعث علی التطلب» وجود دارد که تصحیف در آنها وارد می‌شود، لذا ابن صلاح در پایان روایت، این مطلب را افزوده است: «قلت: التصحيف شين فاعلم: أن أباالعباس الخضری، هذا هو بخاء معجمة مضمومة وبضاد معجمة مفتوحة وقوله: تؤمر بالصبر: في أوله التاء للمؤمنث وقوله: يبعث علی التطلب: في أوله الياء التي هي للمذكر». | از جمله ویژگی‌های اسلوب حدیثی که نویسنده از آن تبعیت کرده، ضبط الفاظ روایاتی می‌باشد که به ذکر آنها پرداخته است که از جمله این روایات، روایتی است که در مسئله شانزدهم، زنی از محمد بن داود اصفهانی ظاهری، پیرامون مردی که نه از همسر خود نگهداری می‌کند و نه او را طلاق می‌دهد، سؤال پرسیده است. در این روایت، اسامی و کلماتی همچون «ابوالعباس خضری»، «تؤمر بالصبر» و «يبعث علی التطلب» وجود دارد که تصحیف در آنها وارد می‌شود، لذا [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] در پایان روایت، این مطلب را افزوده است: «قلت: التصحيف شين فاعلم: أن أباالعباس الخضری، هذا هو بخاء معجمة مضمومة وبضاد معجمة مفتوحة وقوله: تؤمر بالصبر: في أوله التاء للمؤمنث وقوله: يبعث علی التطلب: في أوله الياء التي هي للمذكر». | ||
همچنین نویسنده در پایان روایتی دیگر که به سند خود، از ابوسعید شحام که سهل صعلوکی را در خواب دیده و از احوال وی پرسیده و او در جواب گفته است: «غفر لي بمسائل كان يسأل عنها العجز»، گفته است: «اللعجز: بضم العين والجيم، العجائز»<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص34-35</ref>. | همچنین نویسنده در پایان روایتی دیگر که به سند خود، از ابوسعید شحام که سهل صعلوکی را در خواب دیده و از احوال وی پرسیده و او در جواب گفته است: «غفر لي بمسائل كان يسأل عنها العجز»، گفته است: «اللعجز: بضم العين والجيم، العجائز»<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص34-35</ref>. | ||
اما اسلوب فقهی مورد استفاده ابن صلاح در اثر حاضر، به‌واسطه کثرت اقتباسات وی از مصادر فقهی و اصولی و ذکر آراء فقها در بسیاری از مسائل و اشاره به اختلافات موجود در برخی مواضع و ترجیح برخی از اقوال در بعضی موارد، به‌روشنی و وضوح، قابل مشاهده است<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. | اما اسلوب فقهی مورد استفاده [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] در اثر حاضر، به‌واسطه کثرت اقتباسات وی از مصادر فقهی و اصولی و ذکر آراء فقها در بسیاری از مسائل و اشاره به اختلافات موجود در برخی مواضع و ترجیح برخی از اقوال در بعضی موارد، به‌روشنی و وضوح، قابل مشاهده است<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. | ||
ابن صلاح، شافعی‌مذهب بوده، ولذا در آرای فقهی که به ذکر و ترجیح آنها پرداخته، از چهارچوب فقهی خویش، خارج نشده و در بیان اقوال، این مذهب را بر سایر مذاهب، تفضیل داده و خود نیز به این مطلب، تصریح کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابن صلاح، شافعی‌مذهب بوده، ولذا در آرای فقهی که به ذکر و ترجیح آنها پرداخته، از چهارچوب فقهی خویش، خارج نشده و در بیان اقوال، این مذهب را بر سایر مذاهب، تفضیل داده و خود نیز به این مطلب، تصریح کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||