کلینی، محمد بن یعقوب: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">

! نام!! data-type="authorName" |کلینی، محمد بن یعقوب

| data-type="authorOtherNames" | ث‍ق‍ةالاس‍لام‌ ک‍ل‍ی‍ن‍ی‌

| data-type="authorfatherName" |یعقوب بن اسحاق

| data-type="authorbirthDate" |حدود 255ق

| data-type="authorBirthPlace" |کلین در 38 کیلومترى شهر رى

| data-type="authorDeathDate" |320 ش یا 329 ق یا 941 م

| data-type="authorTeachers" |پدرش یعقوب بن اسحاق

 

 

| data-type="authorWritings" |[[الکافي|الکافی]]

|- class="articleCode"

| data-type="authorCode" |AUTHORCODE02216AUTHORCODE

'''محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینى رازى''' (متوفای 329ق)، ثقة الإسلام، شیخ المشایخ، از بزرگان شیعه در زمان غیبت صغرا است که در نیمۀ دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هجرى از بزرگترین محدثین شیعه به شمار مى‌رفت.

او در عهد امامت امام یازدهم، در دهى به نام کلین در 38 کیلومترى شهر رى و در خانه‌اى مملو از عشق و محبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام چشم به جهان گشود.

آرامگاه این مرد متقى در روستاى کلین - نزدیک حسن آباد شهر رى - قرن‌هاست که زیارتگاه شیعیان است.

دایى کلینى که خود محدثى بزرگ بود و از شیفتگان مکتب اهل‌بیت به شمار مى‌رفت، در تعلیم و تربیت وى نقش بسزایى داشت. این مرد دانشمند که «علاّن» نامیده مى‌شد، در سفر حج و در راه زیارت خانه خدا به شهادت رسید.

کلینى توانست در دوران کودکى از محضر این عالم شهید و پدر بزرگوارش کسب فیض نموده و با منابع علم حدیث و رجال آشنا گردد. بعد از طى تحصیلات ابتدایى براى پیمودن مدارج کمال انسانى به شهر رى که در آن عصر از مرتبه علمى خاصى برخوردار بود مسافرت کرد.

کلینى در این زمان در ضمن تحصیلات خود نه تنها با عقاید و نظرات مذاهب و گرایش‌هاى مختلف آشنا شد؛ بلکه به ماهیت برخى از حرکتهایى که مى‌رفت تشیع را از مسیر خود منحرف کند پى برد. کلینى درد را شناخت و آگاهانه به درمان آن پرداخت. او معتقد بود علاج این همه نابسامانى، بازگشت به کلام و پیام اهل‌بیت علیهم‌السلام است.

کلینى در این برهه از زمان به دور از هر هیاهو مسیر خود را مشخص کرده و تصمیم گرفت به ضبط و فراگیرى احادیث بپردازد. از اینرو در محضر اساتید بزرگى چون ابوالحسن محمد بن اسدى کوفى زانوى ادب زده و در نوشتن احادیث و بحث و گفتگو پیرامون آنها از خود لیاقت بسزایى نشان داد.

کلینى با شناخت عصر خود و موقعیت زمانى و پى بردن به این مسأله که این عصر گذرگاه تشیع است و اگر احادیث و روایات از این بحران بگذرند براى همیشه تشیع مى‌تواند سالم و به دور از التقاط و انحراف مسیر خود را ادامه دهد؛ شهر رى را که تازه دوست داران مکتب علوى در آن به قدرت رسیده بودند، با همه زیبائیها و جاذبه‌هایش رها کرده و به سوى قم، شهر محدثان و راویان، هجرت نمود.

در قلۀ این هرم، [[احمد بن محمد بن عیسى اشعرى]] قرار داشت که تقوا، فضل و عشق او به اهل‌بیت علیهم‌السلام بر کسى پوشیده نیست.

کلینى با استفاده از محضر این مرد بزرگ، در کلاس درس استاد دیگرى زانوى ادب زد که به «معلم» شهرت داشت. معلم کسى است که [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] در کتاب رجال خود او را از یاران امام حسن عسکری‌ علیه‌السلام مى‌شمارد و او را در زمره کسانى مى‌خواند که به خدمت امام یازدهم شرفیاب شده‌اند و او کسى جز [[احمد بن ادریس قمى]] نبود.

[[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] مى‌گوید: چون این شخصیت برجسته در پیشگاه [[امام حسن عسکری(ع)]] تلمذ نموده و استاد شیخ کلینى است به «معلم» شهرت یافته است.

کلینى در ادامه تحصیل عالم وارستۀ دیگرى را درک کرد که خود مردى کم نظیر بود. او به محضر «[[حمیری، عبدالله بن جعفر|عبدالله بن جعفر حمیرى]]»، مردى که همه مورخان و علماى رجال و شیفتگان حدیث در مقابل عظمت او سر فرود مى‌آورند.

او نیز در زمره اصحاب [[امام حسن عسکری(ع)|امام حسن عسکری‌ علیه‌السلام]] قرار دارد و داراى تألیفات فراوان است.

متأسفانه جز کتاب «[[قرب الإسناد]]» از این فرزانه روزگار، چیز دیگرى به دست ما نرسیده است. «[[قرب الإسناد]]» مجموعه اخبارى است که سند آن به امام معصوم مى‌رسد.

گر چه قم مرکز تشیع به شمار مى‌رفت و جویندگان کلام اهل‌بیت علیهم‌ السلام را سیراب مى‌کرد؛ اما عطش سیرى ناپذیر کلینى به زمزم زلال نور این خاندان، او را بر آن داشت تا آن دیار مقدس و حرم منور را به امید یافتن روایات و احادیث ناشنیده ترک کند.

از این رو او هجرت را آغاز نمود و قم را با تمام ارزشهایش به قصد شهرها و روستاهاى دیگر ترک کرد. کلینى روستاها و شهرهاى بیشمارى را پشت سر نهاد و هر جا محدث یا راوى حدیثى مى‌یافت که حدیثى از اهل‌بیت را نزد خویش داشت در مقابلش زانوى ادب مى‌زد و پس از مدتى باز کوله بار عشق و صفایش را بر دوش مى‌گرفت و راهى دیارى دیگر مى‌شد.

کوفه یکى از شهرهایى بود که کلینى به آن قدم نهاد. در آن زمان کوفه یکى از مراکز بزرگ علمى به شمار مى‌رفت. کوفه شهرى بود که ابن عقده در آن حضور داشت. او در حفظ احادیث شهرۀ آفاق بود و بسیارى از شیفتگان علم حدیث را به این شهر بزرگ مى‌کشاند.

وى یکصد هزار حدیث را با سند در خاطر داشت و کتاب‌هاى بسیارى را به رشته تحریر در آورده و یکى از ارزنده ترین آثارش «رجال ابن عقده» است.

در این کتاب، ابن عقده شاگردان [[امام صادق]] علیه‌السلام را که حدود 4000 نفر بوده‌اند نام برده و روایات بسیارى را نیز از حضرت [[امام صادق]] علیه‌السلام نقل کرده است.

این کتاب تا زمان [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] وجود داشته و متأسفانه پس از آن به سرنوشت برخى دیگر از میراث‌هاى فرهنگى اهل‌بیت علیهم‌السلام گرفتار شده و مفقود گشته است.

شیعیان به او افتخار می‌کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او مى‌نگریستند.

تقوا و علم و فضیلت او در اندک مدتى شهره آفاق گشت، تا جایى که عامه بزرگان و اندیشمندان معاصر ایشان در مشکلات دینى به او مراجعه نموده و پیروان فرق اسلامى در فتوا به او روى مى‌آوردند. به همین مناسبت به «ثقة الإسلام» شهرت یافت و او نخستین کسى است که در دوره اسلامى به این لقب مفتخر گردید.

به جرأت مى‌توان گفت کلینى نام آورترین و بلند آوازه ترین اندیشمند عصر خود بود. عصرى که اوج تلاش محدّثین و علماى بزرگ و حتى نواب خاص امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف مى‌باشد.

ثقةالاسلام شیخ محمد کلینى با چهار سفیر و نمایندۀ خاص حضرت امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف که در طول غیبت صغرى 69 سال رابط بین آن حضرت و شیعیان بودند، هم عصر بود.

با اینکه آن چهار تن از فقها و محدثین بزرگ شیعه بودند و شیعیان آنها را به جلالت قدر مى‌شناختند، اما کلینى مشهورترین شخصیت عالى مقامى بود که در آن زمان میان شیعه و سنى با احترام مى‌زیست و به طور آشکار به ترویج مذهب حق و نشر فضایل اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام همت مى‌گماشت.

عموم طبقات او را به راستى و درستى گفتار و کردار و احاطه کامل بر احادیث و اخبار مى‌ستودند طورى که نوشته‌اند شیعه و سنى در اخذ فتوا به او مراجعه می‌کردند و در این باره مورد وثوق و اعتماد هر دو فرقه بود.

وى در امانت، عدالت، تقوا و فضیلت و حفظ و ضبط احادیث، که همه از شرایط یک فرد محدث موثق جامع الشرایط است، سر آمد روزگار بود.

# ابوالحسن محمد بن اسدى کوفى

# احمد بن محمد بن عیسى اشعرى

# احمد بن ادریس قمى

# عبدالله بن جعفر حِمیَرى

# احمد بن محمد بن عاصم کوفى

# حسن بن فضل بن زید یمانى

# سهل بن زیاد آدمى رازى

# محمد بن اسماعیل نیشابورى

عده‌اى از فقها و محدثینِ بنام شیعه، که مشاهیر علماى ما در قرن چهارم هجرى در ایران و عراق بوده‌اند از جمله شاگردان کلینى به شمار مى‌روند. بزرگانى چون:

# احمد بن احمد کاتب کوفى

# احمد بن على بن سعید کوفى

# جعفر بن محمد بن قولویه قمى

# [[نعمانی، محمد بن ابراهیم|محمد بن ابراهیم نعمانى]] معروف به ابن زینب (ابن ابى زینب) که از شاگردان مخصوص و نزدیکان او بوده و کتاب کافى را او نسخه بردارى کرده است.

# محمد بن احمد سنانى زاهرى مقیم رى.

# محمد بن على ماجیلویه

# محمد بن محمد بن عصام کلینى

==آثار و تألیفات==

از تألیفات گرانمایۀ [[کلینی، محمد بن یعقوب|ثقة الإسلام کلینى]] است:

# کتاب کافى، معروف‌ترین تألیف کلینى کتاب با عظمت و گرانقدر و نفیس«کافى» است که نه تنها بزرگترین کار اوست؛ بلکه در جامعه اسلامى کتاب معتبرى در حدیث چون کافى تألیف نشده است.

#: جمله‌اى است منسوب به امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف که فرمود «الکافی کافٍ لشیعتنا»، کافى شیعیان ما را کفایت مى‌کند.

#: کافى نخستین کتاب از کتب اربعه است.

# کتاب رجال

# کتاب ردّ بر قرامطه

# کتاب رسائل ائمه علیهم‌السلام

# کتاب تعبیر الرؤیا

# مجموعه شعر، مشتمل بر قصایدى که شعرا در مناقب و فضایل اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام سروده‌اند.

==شیخ کلینى سرچشمۀ زلال==

گذشته از ذوق، خلاقیت و تلاش بى وقفۀ شیخ کلینى در نگارش و پالایش احادیث عصر شیعه، او ثمرۀ رنجها و مشقت‌هاى علماى عصر خود است. وى پلى محکم و امانتدارى راستین بود که احادیث و روایات علما و استادان عصر خود را به نسل‌هاى آینده منتقل ساخت، و در حقیقت کلینى عصارۀ عصر خویش است.

وقتى سخن از کلینى است سخن از تمام زیبائیها، لطافتها و فضیلتهاى زمان اوست. سخن از عزم و ارادۀ تشیع در کسب معارف و علوم است سخن از کافى است. همانگونه که وقتى سخن از کافى است سخن از عطر کلام اهل‌بیت علیهم‌السلام، سخن از امانت فراموش شده پیامبر است که فرمود: «إنی تارکٌ فیکمُ الثقلینِ کتابَ اللّٰهِ و عِترَتی...»

شیخ کلینى یعنى کافى، یعنى آبشخور پاک اهل‌بیت علیهم‌السلام، یعنى کوثر شیرین حدیث در کویر فرهنگى تاریخ، یعنى سرچشمۀ زلال دوستداران آل محمد صلى‌الله‌علیهم اجمعین.

سالى که ستارگان فرو ریخت.

سیماى مردان خدا که پس از تحمل رنجها و مشقت‌ها امانتى را که از جانب خداوند به آنان سپرده شده، سالم به منزل مى‌رسانند دیدنى است.

خدا در دیدگان چنین انسه‌گانهایى موج مى‌زند و سبک بالى وصف ناپذیرى به آنها روى مى‌دهد. آنان در آن حالات روحانى در شوق دیدار دوست لحظه شمارى مى‌کنند.

کلینى در حالى که بیش از 70 سال از عمرش مى‌گذشت و پس از 20 سال تلاش در تدوین کتاب کافى و تحمل رنجها، غربتها و مشقت‌ها، اینک در آستانۀ ملاقات با معبود و معشوق است. او در خود آرامشى احساس مى‌نمود، آرامشى که نشان از ایثار و از خود گذشتگى و اداى تکلیف او داشت.

او اگر چه در قفس دنیا مى‌زیست؛ اما در فضاى بهشت تنفس مى‌کرد، چرا که تمام لحظه‌هاى عمرش را با کلام اهل‌بیت علیهم‌السلام سپرى کرده بود و در راه اداى فریضه، هر رنجى را به جان پذیرفته بود.

براى ما خاکیان رهیدن از خاک تازگى دارد؛ ولى براى فرزانه‌اى چون کلینى که هیچگاه وابسته به خاک نشد، مرزى به نام خاک وجود نداشت. او در انتظار رفتن و رؤیت محبوب، روزها را سپرى مى‌کرد.

سال 329 هجرى قمرى سالى است که سال «تناثر نجوم» نام گرفته است، سال فرو ریختن ستاره‌ها و سالى که آسمان علمِ این دنیاى خاکى بى‌ستاره ماند.

آرى در این سال راد مرد بزرگ عالم تشیع در ماه شعبان جهان فانى را وداع کرد. دانشمند نامى بغداد «ابوقیراط» بر پیکر پاکش نماز خواند. شیعیان با دلى پراندوه و با احترام آن مرد خدا را در «باب کوفه» بغداد به خاک سپردند.

در همین سال با رحلت آخرین نایب امام زمان، «على بن محمد سمرى» غیبت کبراى آن حضرت نیز آغاز گردید.