إيضاح المكنون في الذيل علی كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون: تفاوت میان نسخه‌ها

اگرچه كتاب، ذيل «كشف الظنون» بوده و شايد نشانگر تواضع علمى مؤلف مى‌باشد، ولى از بسيارى از جهات، بر كتاب «كشف الظنون» برترى دارد <ref>همان، ص88</ref>.

روش و اسلوب اسماعيل پاشا در «إيضاح المكنون» در معرفى آثار و كتاب‌ها، مختلف و گونه‌گون است؛ يعنى اطلاعات ارائه‌شده درباره همه كتاب‌ها، يكسان نيست؛ مثلا:

اسماعيل پاشا برخى كتابخانه‌هاى عمومى و شخصى را به چشم خود مشاهده و ملاحظه نموده و در ذيل كتاب‌ها، مرجع و مكان به دست آمدن مآخذ را ياد كرده است؛ مثلا وقتى از «زيتونيه» نام مى‌برد، مقصود كتابخانه دانشگاه زيتونيه تونس مى‌باشد و همچنين كتاب‌هاى موجود در كتاب‌خانه اياصوفيه و كتابخانه شخصى سلطان محمود عثمانى و كتابخانه خصوصى رضا پاشا كه برخى از اين كتابخانه‌ها فعلا در كتابخانه مركزى دانشگاه استانبول موجود مى‌باشد <ref>همان</ref>.

به‌عنوان نمونه، به چند اثر از «إيضاح المكنون» اشاره مى‌شود:

در پايان گفتنى است كه متأسفانه حاجى خليفه به جهت جو حاكم بر مدارس علميه عثمانيه و تصلب بعضى از علما و ذوات علم مدارس شهرهاى قلمروى امپراطورى و با توجه به حساسيت سياسى حاكم بر روابط آل عثمانى و صفويه، در تأليف «كشف الظنون»، تعمدا و يا از روى تجاهل و يا خوف، كتب نويسندگان شيعه را در اثرش ذكر ننموده و احتمالا جو نامناسب حاكم بر مدارس علميه، در اين امر، دخالت مستقيم داشته است. اما اسماعيل پاشاى بغدادى، به علت اقامت طولانى در بغداد و مصاحبت، معاشرت و آشنايى نزديك با دانشمندان و علماى گران‌قدر شيعه، نوعى شرح صدر از خود نشان داده و آثار علما و بزرگان شيعه سلف و معاصر خود را در اثرش ذكر كرده است و اين يكى از امتيازات كتاب «إيضاح المكنون» بشمار مى‌رود؛ به‌عنوان مثال، نام چند كتاب از علما و نويسندگان شيعه مذكور در «إيضاح المكنون»، عبارتند از:

== وضعيت كتاب ==