۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'لطائف الذخیرة و طرائف الجزیرة' به 'لطائف الذخيرة و طرائف الجزيرة') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |مهذب | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |۵۴۴ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" | | | data-type="authorDeathDate" |۶۰۶ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" | | | data-type="authorTeachers" |[[ابوطاهر احمد بن محمد اصفهانی]] | ||
[[ابوالفضل محمد بن یوسف غزنوی]] | |||
[[ | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" |[[ | | data-type="authorWritings" |[[کتاب قوانین الدواوین]] | ||
[[لطائف الذخيرة و طرائف الجزيرة]] | |||
[[ | |||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۴: | ||
</div> | </div> | ||
'''ابوالمکارم اسعد بن مهذب بن زکریا بن ابی‌الملیح مماتی''' (۵۴۴ق/1149م-۶۰۶ق/۱۲۰۹م)، شاعر، ادیب، دبیر و از دیوانیان دوره ایوبی در مصر و صاحب کتاب | '''ابوالمکارم اسعد بن مهذب بن زکریا بن ابی‌الملیح مماتی''' (۵۴۴ق/1149م-۶۰۶ق/۱۲۰۹م)، شاعر، ادیب، دبیر و از دیوانیان دوره ایوبی در مصر و صاحب کتاب «[[قوانين الدواوين]]». | ||
==دوران زندگی== | ==دوران زندگی== | ||
از زندگی ابن مماتی تا ۳۳ سالگی او، یعنی تا هنگام درگذشت پدر وی در ۵۷۷ق، آگاهی دقیقی در دست نیست، جز اینکه به گفته منذری، در اسکندریه نزد ابوطاهر احمد بن محمد اصفهانی و در قاهره نزد ابوالفضل محمد بن یوسف غزنوی و دیگران به فراگرفتن دانش پرداخت. پس از مرگ پدر، مسئولیت دیوان جیش به وی سپرده شد و او زمانی دراز این منصب را در اختیار داشت و در دوره سلطنت صلاح‌الدین و فرزندش عزیز (حک ۵۸۹-۵۹۵ق/۱۱۹۳-۱۱۹۸م)، دیوان مالیه را نیز که از مهم‌ترین دیوان‌های مصر بود، در اختیار گرفت<ref>ر.ک: وکیلی، ابومحمد</ref>. | از زندگی ابن مماتی تا ۳۳ سالگی او، یعنی تا هنگام درگذشت پدر وی در ۵۷۷ق، آگاهی دقیقی در دست نیست، جز اینکه به گفته [[منذری، عمر بن مسعود|منذری]]، در اسکندریه نزد [[ابوطاهر احمد بن محمد اصفهانی]] و در قاهره نزد [[ابوالفضل محمد بن یوسف غزنوی]] و دیگران به فراگرفتن دانش پرداخت. پس از مرگ پدر، مسئولیت دیوان جیش به وی سپرده شد و او زمانی دراز این منصب را در اختیار داشت و در دوره سلطنت صلاح‌الدین و فرزندش عزیز (حک ۵۸۹-۵۹۵ق/۱۱۹۳-۱۱۹۸م)، دیوان مالیه را نیز که از مهم‌ترین دیوان‌های مصر بود، در اختیار گرفت<ref>ر.ک: وکیلی، ابومحمد</ref>. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
خاندان وی از قبطیان مصر بوده و نیاکانش در اسیوط می‌زیسته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | خاندان وی از قبطیان مصر بوده و نیاکانش در اسیوط می‌زیسته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
نیای بزرگ وی ابوالملیح در روزگار مستنصر خلیفه فاطمی (حک ۴۲۷-۴۸۷ق) کاتب بدرالجمالی، وزیر مستنصر و ممدوح برخی از شعرا بود<ref>ر.ک: همان</ref>. | نیای بزرگ وی ابوالملیح در روزگار مستنصر خلیفه فاطمی (حک ۴۲۷-۴۸۷ق) کاتب بدرالجمالی، وزیر مستنصر و ممدوح برخی از شعرا بود<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
مهذب، پدر شاعر که گویا در شعر نیز دستی داشته، در واپسین دوره حکومت فاطمیان و نیز در آغاز دوره ایوبیان کاتب دیوان جیش بود<ref>ر.ک: همان</ref>. | مهذب، پدر شاعر که گویا در شعر نیز دستی داشته، در واپسین دوره حکومت فاطمیان و نیز در آغاز دوره ایوبیان کاتب دیوان جیش بود<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در روزگار ایوبیان مقام و منصب مهذب به سبب نصرانی بودن او به مخاطره افتاد و وی ناگزیر در حضور سلطان صلاح‌الدین یوسف بن ایوب و یا اسدالدین شیرکوه وزیر العاضد فاطمی (۵۶۳-۵۶۴ق) به‌همراه افراد خاندان خویش و از جمله فرزندش اسعد اسلام آورد <ref>ر.ک: همان</ref>. | در روزگار ایوبیان مقام و منصب مهذب به سبب نصرانی بودن او به مخاطره افتاد و وی ناگزیر در حضور سلطان صلاح‌الدین یوسف بن ایوب و یا اسدالدین شیرکوه وزیر العاضد فاطمی (۵۶۳-۵۶۴ق) به‌همراه افراد خاندان خویش و از جمله فرزندش اسعد اسلام آورد <ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==جایگاه ادبی== | ==جایگاه ادبی== | ||
ابن مماتی را شاعری نسبتا توانا و ادیبی تیزهوش دانسته‌اند. عمادالدین کاتب که اشعار ابن مماتی را از خود وی شنیده، با حفظ جانب احتیاط آنها را ستوده و حدود ۱۴۰ بیت از آنها را نیز نقل کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابن مماتی را شاعری نسبتا توانا و ادیبی تیزهوش دانسته‌اند. عمادالدین کاتب که اشعار ابن مماتی را از خود وی شنیده، با حفظ جانب احتیاط آنها را ستوده و حدود ۱۴۰ بیت از آنها را نیز نقل کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
یاقوت که هوشمندی و هنر او را در نویسندگی ستوده، شعر او را منحط شمرده است؛ بااین‌همه بیش از ۴۰ بیت از سروده‌های وی را که در «خريدة القصر» دیده نمی‌شود، آورده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | یاقوت که هوشمندی و هنر او را در نویسندگی ستوده، شعر او را منحط شمرده است؛ بااین‌همه بیش از ۴۰ بیت از سروده‌های وی را که در «خريدة القصر» دیده نمی‌شود، آورده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
ابن مماتی | |||
اهمیت او بیشتر در آثار منثور وی و نیز نظم کلیله و دمنه است. حدود ۲۷ کتاب از او یاد شده که به گفته یاقوت بیشتر به تألیفات ثعالبی و امثال او شباهت داشته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابن مماتی «[[سيرة السلطان]]» صلاح‌الدین اثر [[ابن شداد، یوسف بن رافع|قاضی بهاءالدین بن شداد]] و «کلیله و دمنه» را به نظم کشیده و دیوان شعری داشته که [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] آن را به خط فرزند او دیده بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
اهمیت او بیشتر در آثار منثور وی و نیز نظم کلیله و دمنه است. حدود ۲۷ کتاب از او یاد شده که به گفته [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت]] بیشتر به تألیفات ثعالبی و امثال او شباهت داشته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
==سرانجام وی== | ==سرانجام وی== | ||
در ایام سلطنت الملک العادل (حک ۵۹۶-۶۱۵ق/۱۱۹۹-۱۲۱۸م) و وزارت ابن شکر، از نفوذ و اعتبار ابن مماتی، کاسته شد؛ چه، ابن شکر که روزگاری از زیردستان وی بود، به سبب اهانتی که از او دیده بود، کینه وی را به دل گرفت و آنگاه که به قدرت رسید، دست به آزار وی گشود، دارایی‌های وی را مصادره کرد و او را به تهمت خیانت، ملزم به پرداخت مال فراوان ساخت<ref>ر.ک: همان</ref>. | در ایام سلطنت الملک العادل (حک ۵۹۶-۶۱۵ق/۱۱۹۹-۱۲۱۸م) و وزارت ابن شکر، از نفوذ و اعتبار ابن مماتی، کاسته شد؛ چه، ابن شکر که روزگاری از زیردستان وی بود، به سبب اهانتی که از او دیده بود، کینه وی را به دل گرفت و آنگاه که به قدرت رسید، دست به آزار وی گشود، دارایی‌های وی را مصادره کرد و او را به تهمت خیانت، ملزم به پرداخت مال فراوان ساخت<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
او در ۶۰۴ق، پس از یک سال اختفا، ناچار به شام گریخت و سپس در حلب در خانه جمال‌الدین اکرم پناه جست، اما چون الملک الظاهر، فرمانروای حلب (حک ۵۸۲-۶۱۳ق/۱۱۸۶-۱۲۱۶م)، از ورود وی آگاه شد، او را بنواخت و برای وی مقرری تعیین کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | او در ۶۰۴ق، پس از یک سال اختفا، ناچار به شام گریخت و سپس در حلب در خانه جمال‌الدین اکرم پناه جست، اما چون الملک الظاهر، فرمانروای حلب (حک ۵۸۲-۶۱۳ق/۱۱۸۶-۱۲۱۶م)، از ورود وی آگاه شد، او را بنواخت و برای وی مقرری تعیین کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
سرانجام او پس از دو سال زندگی توأم با آرامش در همان شهر درگذشت و در کنار آرامگاه ابوبکر هروی به خاک سپرده شد<ref>ر.ک: همان</ref>. | سرانجام او پس از دو سال زندگی توأم با آرامش در همان شهر درگذشت و در کنار آرامگاه ابوبکر هروی به خاک سپرده شد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||