المفصل في تاريخ النجف الأشرف: تفاوت میان نسخه‌ها

[[حکيم، حسن عيسي]] (نویسنده)

| کتابخانۀ دیجیتال نور =7893

'''المفصل فی تاریخ النجف الأشرف'''، اثر [[حسن عیسی حکیم]] کتابی است پیرامون شهر مقدس نجف و رجال و مشاهیر مرتبط با این شهر که به زبان عربی نوشته شده است.

نویسنده کتاب، از ادبا و شخصیت‌های تاریخ دان و شرح حال نویس عراقی است. این اثر که در نوع خود از حیث کمیت بی نظیر است و از حیث کیفیت نیز در رده نسبتا خوبی قرار دارد، علاوه بر علاقه مندان به تاریخ و تراجم، برای زوار عتبات عالیات و همچنین روحانیون کاروان‌های زیارتی نیز اثری مفید است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

نویسنده در مقدمه جلد اول، می‌نویسد: در تحقیقی که پیرامون [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و برخی بزرگان حوزه نجف انجام دادم، عزمم جزم شد تا درباره نجف و بزرگان آن اثری خلق کنم و البته پیش از اتمام کار، پژوهش‌های تک نگارانه ای پیرامون برخی قضایای مرتبط با نجف و بزرگان نجف انجام دادم و چاپ شد. به طور میانگین هر جلد از این اثر در حدود 400 صفحه است و مؤلف از منابع متعددی، اعم از مطبوع و مخطوط برای اثر خود استفاده برده است و در مواردی هم بر شنیده‌ها و مشاهدات خود تکیه کرده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

جلد چهارم، ویژه تاریخ حوزه علمیه نجف اشرف از قرن چهارم تا سده دوازدهم هجری قمری است. حوزه از عصر تأسیس، سپس دوره قانونمندی و پس از آن در بخش سوم دوره ضعف حوزه مورد بحث قرار گرفته و فصل پس از آن، به دوره بازسازی حوزه نجف اشرف در قرن هشتم اختصاص دارد و در ادامه، از شکوفایی حوزه نجف اشرف در قرن نهم و پس از افول حوزه حله سخن گفته می‌شود. در قرن یازدهم، نزاع سیاسی و فکری وسیعی بین دو دولت عثمانی و صفوی روی می‌دهد که باعث افزایش مهاجرت علمای شیعه به حوزه نجف اشرف شده و در همین قرن، جریان اخباری ظهور می‌کند و طبیعتا در حوزه نجف اشرف هم اثر می‌گذارد. مؤلف در این بخش نیز به مانند فصول پیشین، به بیان احوال مشاهیر هر عصر حوزه نجف و وضعیت علوم پرداخته و در فصل هفتم که مفصل ترین فصل این جلد است و به قرن دوازدهم اختصاص دارد، از غلبه اصولی‌ها بر اخباری‌ها یاد می‌شود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

جلد پنجم موسوعه با عنوان فرعی «مدرسة النجف الأشرف فی عصر التجدید» پیرامون حوزه علمیه نجف در قرن سیزدهم است. نگارنده در این جلد می‌نویسد که حوزه نجف در این عصر، به عنوان رهبر فکری جهان تشیع شناخته می‌شود. زعامت فقهی، اصولی، معرکه الخمیس، نشست بلاغی، معرکه طاعونی و قفطانی و مناسبات ادبای نجف با ادبای دیگر شهرهای عراق، همچنین شرح حال بیست تن از اعلام امامیه که تمام یا اغلب دوران نشاط علمی خود را در قرن 13 گذرانده‌اند، از مباحث این مجلد است که با [[بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی|علامه بحرالعلوم]] آغاز شده و به ملا محمد ایروانی ختم می‌شود. نویسنده در این میان از سید جواد عاملی، [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|شیخ جعفر کاشف الغطاء]]، میرزای قمی، شیخ احمد احسایی، ملا مهدی نراقی، شیخ حسین نجفی، شیخ حسن کاشف الغطاء، صاحب جواهر، محمدجواد ملا کتاب، شیخ انصاری، ملا علی خلیلی، سید حسین کوه‌کمری، سید مهدی قزوینی و... سخن می‌گوید.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

نیمه دوم کتاب به خاندان‌های علمی مشهور نجف اختصاص دارد. خاندان‌هایی چون: ازری، اعسم، امین، انصاری، بحرالعلوم، بلاغی، جزایری، جواهری، حسانی، جصانی، حکیم، حلو، حویزی، حیدری، خاقانی، خرسان، خلیلی، خنفر، شراره، شرقی و.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

در جلد هشتم نویسنده پس از یک مقدمه و بیان رابطه نجف با حکومت عصر، از مراجع شیعه در دوران معاصر سخن می‌گوید و به طور خاص به مرجعیت شیعه در آخرین دهه هزاره دوم میلادی؛ یعنی 1990-2000 پرداخته و بیشترین مباحث این جلد مختص همین موضوع است. البته از بیان مطالبی که پس از سال 2000 روی داده نیز پرهیزی ندارد. حضرات آیات: سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن حکیم، شیخ عبدالکریم زنجانی، سید ابوالقاسم خوئی، امام خمینی، [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]]، سید علی سیستانی، سید محمدسعید حکیم، شیخ بشیر نجفی و عده ای دیگر، از کسانی‌اند که در این جلد گزارشی از شرح حال علمی، سیاسی و اجتماعی شان ارائه شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

در جلد نهم باز هم به بزرگان و مشاهیر حوزوی نجف می‌پردازد و از بزرگان اواخر قرن 19 میلادی و ابتدای قرن بیستم در بخش اول این جلد سخن گفته و در بخش دوم از مشاهیر تشیع نجف در فاصله 1900-1914 و در بخش سوم از علمای نجف از 1914-1920 و در بخش پایانی، از بزرگان تشیع در فاصله زمانی 1921-1958 یاد می‌کند. برخی احوالات سید محمد فشارکی، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نوری]]، شیخ محمود ذهب، سید سعید حبوبی، محمدعلی چهاردهی، محمدعلی شاه عبدالعظیمی، علامه بلاغی، اسدالله زنجانی، سیدحسن صدر، محمدرضا اصفهانی، محمد حرزالدین، سید حسین قمی، شیخ جعفر نقدی، [[امین، محسن|سید محسن امین عاملی]]، سید جمال گلپایگانی و عده ای دیگر را در این جلد می‌توان خواند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>

در جلد دهم مؤلف به مشاهیر نجف اشرف در فاصله زمانی سال 1958 تا 2000م می‌پردازد و استدراک مختصری هم در این مجلد وجود دارد که 22 شخصیت را معرفی نموده که شرح حال آنها نیامده بود. [[اردوبادی، محمدعلی|محمدعلی اردوبادی]]، [[مظفر، محمدرضا|محمدرضا مظفر]]، [[شهرستانی، هبةالدین|هبةالدین شهرستانی]]، [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانی]]، [[مقرم، سید عبدالرزاق|عبدالرزاق مقرم]]، سید جمال گلپایگانی، [[خرسان، سید حسن|سید حسن خرسان]]، مرتضی فیروزآبادی، جعفر بحرالعلوم، سید یوسف حکیم، عبدالحسین مظفر، شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و سید محمدتقی حکیم برخی از افراد معرفی شده در این جلد هستند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8148/107302/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D9%87-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%91%D9%84-%D9%81%D9%89-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81-/?SearchText=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84%20%D9%81%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%81%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B1%D9%81 همان]</ref>