۶۱٬۱۸۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
</div> | </div> | ||
'''محمدمحسن بن محمدکریم مستوفی'''، (قرن یازده و دوازدهم قمری) نویسنده کتاب زبدة‌التواریخ و از مستوفیان ممالک عصر شاه‌عباس اول است که مناصب دولتی دیگری هم داشته و در آستان امام رضا(ع) هم صاحب‌منصب بوده است. | '''محمدمحسن بن محمدکریم مستوفی'''، (قرن یازده و دوازدهم قمری) نویسنده کتاب زبدة‌التواریخ و از مستوفیان ممالک عصر شاه‌عباس اول است که مناصب دولتی دیگری هم داشته و در آستان امام رضا(ع) هم صاحب‌منصب بوده است. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
از طرف دیگر مؤلف زبدة‌التواریخ از فرزند و داماد خواجه قاسم هم به‌عنوان دو تن از کارکنان دفترخانه همایون نام می‌برد. به‌این‌ترتیب معلوم می‌شود که اجداد او در کار استیفا و عامل دیوان بوده‌اند. با توجه به اینکه خود محمدمحسن هم مستوفی آستانه رضوی بوده است احتمال دارد کسی که در تذکره صفویه کرمان از او با عنوان «محمدکریم ولد میرزا صادق مستوفی‌الممالک سابق» یاد شده است پدر محمدمحسن باشد. | از طرف دیگر مؤلف زبدة‌التواریخ از فرزند و داماد خواجه قاسم هم به‌عنوان دو تن از کارکنان دفترخانه همایون نام می‌برد. به‌این‌ترتیب معلوم می‌شود که اجداد او در کار استیفا و عامل دیوان بوده‌اند. با توجه به اینکه خود محمدمحسن هم مستوفی آستانه رضوی بوده است احتمال دارد کسی که در تذکره صفویه کرمان از او با عنوان «محمدکریم ولد میرزا صادق مستوفی‌الممالک سابق» یاد شده است پدر محمدمحسن باشد. | ||
بنا به نوشته کتاب زبدة‌التواریخ در نوروز یکی از سال‌های آغاز سلطنت شاه سلطان حسین که وزرا و امرا احکام مناسب و خلعت خود را طی مراسمی از دست شاه می‌گرفته‌اند محمدکریم هم حکم وزارت لاهیجان را دریافت داشته است. البته در جای دیگری از این کتاب از میرزا محسن مستوفی خاصه نام برده شده است که بعداً فرمانفرمای کرمان می‌شود اما | |||
بنا به نوشته کتاب زبدة‌التواریخ در نوروز یکی از سال‌های آغاز سلطنت شاه سلطان حسین که وزرا و امرا احکام مناسب و خلعت خود را طی مراسمی از دست شاه می‌گرفته‌اند محمدکریم هم حکم وزارت لاهیجان را دریافت داشته است. البته در جای دیگری از این کتاب از میرزا محسن مستوفی خاصه نام برده شده است که بعداً فرمانفرمای کرمان می‌شود اما برخلاف آنکه از نظر زمانی محمدکریم وزیر لاهیجان می‌تواند پدر محمدمحسن مؤلف زبدة‌التواریخ باشد این میرزا محسن مستوفی بایستی کسی غیر از مؤلف موردنظر باشد زیرا در تاریخ ۱۰۷۴ق مطابق با ۱۶۶۳م یعنی در عصر شاه سلیمان صفوی می‌زیسته است.<ref>ر.ک: همان، ص11-12</ref> | |||
===محمدمحسن در مشهد، منصب یوزباشی‌گری، سرکار دیوان ضبط=== | ===محمدمحسن در مشهد، منصب یوزباشی‌گری، سرکار دیوان ضبط=== | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۳: | ||
محمدمحسن به هنگام محاصره اصفهان آنجا بوده و به گفته خودش از طرف درباره مأموریت داشته است که انبارها و خانه‌هایی را که مظنون به داشتن آذوقه بوده‌اند جستجو کند و هر چه ازاین‌دست می‌یابد بین «سرکار پادشاهی»، «سرکار خاصه» و «سیبه‌ها و دروازه‌ها» تقسیم نماید او در همان‌جا که مأموریتش را توضیح داده است واقعه‌ای را نقل می‌کند که ازیک‌طرف بی‌ارزش شدن پول و طلا را براثر شدت محاصره و قحطی و از طرف دیگر حجم ثروت مردم اصفهان را نشان می‌دهد. | محمدمحسن به هنگام محاصره اصفهان آنجا بوده و به گفته خودش از طرف درباره مأموریت داشته است که انبارها و خانه‌هایی را که مظنون به داشتن آذوقه بوده‌اند جستجو کند و هر چه ازاین‌دست می‌یابد بین «سرکار پادشاهی»، «سرکار خاصه» و «سیبه‌ها و دروازه‌ها» تقسیم نماید او در همان‌جا که مأموریتش را توضیح داده است واقعه‌ای را نقل می‌کند که ازیک‌طرف بی‌ارزش شدن پول و طلا را براثر شدت محاصره و قحطی و از طرف دیگر حجم ثروت مردم اصفهان را نشان می‌دهد. | ||
از متن زبدة‌التواریخ معلوم نمی‌شود که روابط محمدمحسن با فاتحان افغانی طی حکومتشان در اصفهان چگونه بوده است و او چه وقت به مشهد بازگشته است. | از متن زبدة‌التواریخ معلوم نمی‌شود که روابط محمدمحسن با فاتحان افغانی طی حکومتشان در اصفهان چگونه بوده است و او چه وقت به مشهد بازگشته است. | ||
مؤلف زبده التواریخ که بنا به اظهار خودش در حین نگارش این کتاب در خدمت نادر و فرزند ارشدش رضاقلی میرزا بوده استیفای سرکار فیض آثار را در مشهد به عهده داشته است. لکهارت به تأسی از مینورسکی پنداشته است که سرکار فیض آثار از اداره‌های بخش خاصه در تشکیلات دربار و محمدمحسن هم مستوفی همین اداره بوده است. سرکار فیض آثار در تمام دوره صفویه یکی از نام‌های تشکیلات آستان امام رضا(ع) بوده است. از متن یک حکم متعلق به شاه سلیمان هم برمی‌آید که سرکار فیض آثار آستانه امام هشتم بوده و مستوفی هم داشته است بالاخره اینکه در سال ۱۱۳۹ق مطابق با ۱۷۲۷م یعنی در زمان حیات مؤلف زبده تواریخ به‌موجب یک وقف‌نامه موجود چند روستای متعلق به حاجی محمد یوسف ناظر سابق بیوتات سرکار خاصه واقع در شمال ایران بر طلاب یک مدرسه و «سوخت سرکار فیض آثار حضرت امام رضا علیه‌السلام» وقف شده است.<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref> | مؤلف زبده التواریخ که بنا به اظهار خودش در حین نگارش این کتاب در خدمت نادر و فرزند ارشدش رضاقلی میرزا بوده استیفای سرکار فیض آثار را در مشهد به عهده داشته است. لکهارت به تأسی از مینورسکی پنداشته است که سرکار فیض آثار از اداره‌های بخش خاصه در تشکیلات دربار و محمدمحسن هم مستوفی همین اداره بوده است. سرکار فیض آثار در تمام دوره صفویه یکی از نام‌های تشکیلات آستان امام رضا(ع) بوده است. از متن یک حکم متعلق به شاه سلیمان هم برمی‌آید که سرکار فیض آثار آستانه امام هشتم بوده و مستوفی هم داشته است بالاخره اینکه در سال ۱۱۳۹ق مطابق با ۱۷۲۷م یعنی در زمان حیات مؤلف زبده تواریخ به‌موجب یک وقف‌نامه موجود چند روستای متعلق به حاجی محمد یوسف ناظر سابق بیوتات سرکار خاصه واقع در شمال ایران بر طلاب یک مدرسه و «سوخت سرکار فیض آثار حضرت امام رضا علیه‌السلام» وقف شده است.<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref> | ||
===دیگر سمت‌های دولتی=== | ===دیگر سمت‌های دولتی=== | ||
به‌این‌ترتیب معلوم می‌شود که محمدمحسن پس از بازگشت به مشهد در خزانه امام رضا(ع) شغل مهمی به دست آورد نه آن‌گونه که لکهارت گفته است قبل از ۱۳۳۲ق مطابق با ۱۷۲۰م. محمدمحسن در سمت مستوفی آستانه بود که به‌فرمان رضاقلی‌میرزا نایب‌السلطنه قدرتمند ایران کتاب زبدة‌التواریخ را به رشته تحریر درآورد مؤلف موردنظر | به‌این‌ترتیب معلوم می‌شود که محمدمحسن پس از بازگشت به مشهد در خزانه امام رضا(ع) شغل مهمی به دست آورد نه آن‌گونه که لکهارت گفته است قبل از ۱۳۳۲ق مطابق با ۱۷۲۰م. محمدمحسن در سمت مستوفی آستانه بود که به‌فرمان رضاقلی‌میرزا نایب‌السلطنه قدرتمند ایران کتاب زبدة‌التواریخ را به رشته تحریر درآورد مؤلف موردنظر یک‌بار هم از طرف نادر مأمور دربار پادشاه هند شده است. زمان آن طوری که از متن نامه نادر به پادشاه هند برمی‌آید بایستی بعد از حمله او به هندوستان باشد.<ref>ر.ک: همان، ص14-15</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منبع مقاله== | ==منبع مقاله== | ||