۶٬۵۹۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
طبری در این نقد و داوری بین تأویلهای مختلف از معیارهای گوناگونی بهره میگیرد که در ذیل به موارد و نمونههایی از آنها اشارات میرود: | طبری در این نقد و داوری بین تأویلهای مختلف از معیارهای گوناگونی بهره میگیرد که در ذیل به موارد و نمونههایی از آنها اشارات میرود: | ||
# سیاق آیات و پیوستگی آنها-طبری در ذیل آیه «کلما رزقوا منها من ثمرة رزقا قالوا هذا الذی رزقنا من قبل و أتوا به متشابها» (بقره: 25) چنین میآورد: اهل تأویل و تفسیر در معنی و مراد از «هذا الذی رزقنا من قبل» اختلاف کردهاند: برخی گفتهاند یعنی در دنیا پیش از بهشت. برخی دیگر گفتهاند یعنی در خود بهشت قبلاً از آن متنعم بودهاند؛ زیرا میوههای بهشت به علت مشابهت زیاد در رنگ و طعم، و به جهت آنکه هرگاه یکی از آنها چیده شود دیگری چون اولی به جایش میروید، تشخیص آنها از یکدیگر دشوار | # سیاق آیات و پیوستگی آنها-طبری در ذیل آیه «کلما رزقوا منها من ثمرة رزقا قالوا هذا الذی رزقنا من قبل و أتوا به متشابها» (بقره: 25) چنین میآورد: اهل تأویل و تفسیر در معنی و مراد از «هذا الذی رزقنا من قبل» اختلاف کردهاند: برخی گفتهاند یعنی در دنیا پیش از بهشت. برخی دیگر گفتهاند یعنی در خود بهشت قبلاً از آن متنعم بودهاند؛ زیرا میوههای بهشت به علت مشابهت زیاد در رنگ و طعم، و به جهت آنکه هرگاه یکی از آنها چیده شود دیگری چون اولی به جایش میروید، تشخیص آنها از یکدیگر دشوار باشد؛ و دیگر گروه گفتهاند: خوردنیهای بهشت اگرچه در رنگ باهم یکسان باشند ولی در طعم و مزه باهم مختلفاند، ازاینروی بهشتیان هر بار که با برخی از خوردنیهای متشابه در ظاهر روبرو میشوند پندارند قبلاً در بهشت از آنها متنعم شدهاند. | ||
و دیگر گروه گفتهاند: خوردنیهای بهشت اگرچه در رنگ باهم یکسان باشند ولی در طعم و مزه باهم مختلفاند، ازاینروی بهشتیان هر بار که با برخی از خوردنیهای متشابه در ظاهر روبرو میشوند پندارند قبلاً در بهشت از آنها متنعم شدهاند. | |||
آنگاه طبری در پایان این تأویلهای مختلف با استفاده از معیار فوق به تائید و تضعیف آنها برمیخیزد و یادآور میشود که ظاهر و سیاق آیه نظر گروه اول را-یعنی پیش از بهشت در دنیا-تائید مینماید؛ زیرا عبارت «کلما زرقوا منها» تعمیم زمانی را میرساند و اختصاص به زمان و وقت خاصی ندارد، و گفتار بهشتیان را به هنگام بهرهوری از نخستین رزق در بهشت نیز در برمیگیرد، و تردیدی نیست که بهشتیان در این مرحله نسبت به خوردنیهای بهشت تجربه و سابقه ذهنی ندارند، و بر زبان آوردن عبارت «هذا الذی رزقنا من قبل» به معنی قبلیت در بهشت دور از واقع و حقیقت مینماید. | آنگاه طبری در پایان این تأویلهای مختلف با استفاده از معیار فوق به تائید و تضعیف آنها برمیخیزد و یادآور میشود که ظاهر و سیاق آیه نظر گروه اول را-یعنی پیش از بهشت در دنیا-تائید مینماید؛ زیرا عبارت «کلما زرقوا منها» تعمیم زمانی را میرساند و اختصاص به زمان و وقت خاصی ندارد، و گفتار بهشتیان را به هنگام بهرهوری از نخستین رزق در بهشت نیز در برمیگیرد، و تردیدی نیست که بهشتیان در این مرحله نسبت به خوردنیهای بهشت تجربه و سابقه ذهنی ندارند، و بر زبان آوردن عبارت «هذا الذی رزقنا من قبل» به معنی قبلیت در بهشت دور از واقع و حقیقت مینماید. | ||
# دومین معیار طبری در نقد و داوری بین اقوال مختلف در تفسیر آیات «اجماع علما و اهل تأویل یا اکثریت آنها» است. او در بسیاری از موارد از این معیار بهره میگیرد و تأویلهایی را که در جهت هماهنگی با اجماع اهل تأویل نیست بشدت مردود میداند. طبری در ذیل آیه «أتوا به متشابها» (بقره: 25) متذکر میگردد که اهل تأویل در بیان مراد از تشابه و معنی«متشابها» نظرهای متفاوتی ابراز داشتهاند: برخی مورد تشابه را دربر گزیدگی بدون نقض دانستهاند، و برخی این تشابه را در ظاهر رنگ میدانند، و دسته دیگر مورد تشابه را در رنگ و طعم ملحوظ میدارند، و گروهی هم این تشابه را به تشابه بین میوههای بهشت و دنیا در رنگ با اختلاف در طعم، تفسیر میکنند، و دیگر گروه تشابه میوههای بهشت و دوزخ را به تشابه در اسم تنها نسبت میدهند. آنگاه طبری پس از ترجیح نظر کسانی که تشابه را به تشابه میوههای بهشت و دنیا در رنگ توأم با اختلاف طعم تفسیر میکنند، یادآور میشود که برخی از «اهل عربیت» برآنند که معنی آیه موردنظر تشابه در «فضل» و برتری است. سپس طبری با تکیهبر معیار «اجماع علمای تأویل» این نظر را شدیداً رد میکند و چنین میگوید: «و لیس هذا نستجیز التشاغل بالدلالة علی فساده، لخروجه عن قول جمیع علماء اهل التأویل؛ و حسب قول-بخروجه عن قول جمیع أهل العلم-دلالة علی خطئه». | # دومین معیار طبری در نقد و داوری بین اقوال مختلف در تفسیر آیات «اجماع علما و اهل تأویل یا اکثریت آنها» است. او در بسیاری از موارد از این معیار بهره میگیرد و تأویلهایی را که در جهت هماهنگی با اجماع اهل تأویل نیست بشدت مردود میداند. طبری در ذیل آیه «أتوا به متشابها» (بقره: 25) متذکر میگردد که اهل تأویل در بیان مراد از تشابه و معنی«متشابها» نظرهای متفاوتی ابراز داشتهاند: برخی مورد تشابه را دربر گزیدگی بدون نقض دانستهاند، و برخی این تشابه را در ظاهر رنگ میدانند، و دسته دیگر مورد تشابه را در رنگ و طعم ملحوظ میدارند، و گروهی هم این تشابه را به تشابه بین میوههای بهشت و دنیا در رنگ با اختلاف در طعم، تفسیر میکنند، و دیگر گروه تشابه میوههای بهشت و دوزخ را به تشابه در اسم تنها نسبت میدهند. آنگاه طبری پس از ترجیح نظر کسانی که تشابه را به تشابه میوههای بهشت و دنیا در رنگ توأم با اختلاف طعم تفسیر میکنند، یادآور میشود که برخی از «اهل عربیت» برآنند که معنی آیه موردنظر تشابه در «فضل» و برتری است. سپس طبری با تکیهبر معیار «اجماع علمای تأویل» این نظر را شدیداً رد میکند و چنین میگوید: «و لیس هذا نستجیز التشاغل بالدلالة علی فساده، لخروجه عن قول جمیع علماء اهل التأویل؛ و حسب قول-بخروجه عن قول جمیع أهل العلم-دلالة علی خطئه». | ||
باوجود پافشاری طبری بر رد نظر بهاصطلاح خودش «اهل عربیت» نگارنده معتقد است که میتوان این نظر را با رأی نخستین گروه اهل تأویل پیوند داد، مگر اینکه«فضل» در بیان طبری به معنی چیزی دیگر غیر از مزیت و برتری باشد که بعید مینماید. | باوجود پافشاری طبری بر رد نظر بهاصطلاح خودش «اهل عربیت» نگارنده معتقد است که میتوان این نظر را با رأی نخستین گروه اهل تأویل پیوند داد، مگر اینکه«فضل» در بیان طبری به معنی چیزی دیگر غیر از مزیت و برتری باشد که بعید مینماید. | ||
ویرایش