۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '<references />' به '<references/>') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''مراتب النحويين'''، از آثار عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى است كه آن را استاد محمد ابوالفضل ابراهيم تصحيح و منتشر كرده است. در اين اثر، اطلاعات ارزنده‌اى درباره زندگى، فعاليت علمى و طبقات اديبان، به‌ويژه نحويان و لغويان از صدر اسلام تا پايان قرن چهارم هجرى بيان شده است. | '''مراتب النحويين'''، از آثار [[لغوی، عبدالواحد بن علی|عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى]] است كه آن را استاد [[ابراهیم، محمد ابوالفضل|محمد ابوالفضل ابراهيم]] تصحيح و منتشر كرده است. در اين اثر، اطلاعات ارزنده‌اى درباره زندگى، فعاليت علمى و طبقات اديبان، به‌ويژه نحويان و لغويان از صدر اسلام تا پايان قرن چهارم هجرى بيان شده است. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
اين كتاب تقسيم به بخش يا فصل نشده و مطالب بسيارى تحت عناوين متعددى درباره اديبان از آغاز اسلام تا پايان قرن چهارم ذكر شده است. نویسنده، مطالبش را با بحث از پيدايش لحن و شيوع لغزش‌هاى زبانى در بين مردم و داستان ابوالأسود دوئلى و آموختن قواعد نحو عربى از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آغاز كرده و با توضيحاتى در مورد عملكرد ادبى و طبقات نحويان و لغويانى، مانند ابوالخطاب | اين كتاب تقسيم به بخش يا فصل نشده و مطالب بسيارى تحت عناوين متعددى درباره اديبان از آغاز اسلام تا پايان قرن چهارم ذكر شده است. نویسنده، مطالبش را با بحث از پيدايش لحن و شيوع لغزش‌هاى زبانى در بين مردم و داستان ابوالأسود دوئلى و آموختن قواعد نحو عربى از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آغاز كرده و با توضيحاتى در مورد عملكرد ادبى و طبقات نحويان و لغويانى، مانند [[ابوالخطاب اخفش]]، [[اصمعى]]، [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و... ادامه داده و با بحث در مورد ابن قسطنطين و عالمان بغداد به پايان رسانده است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مى‌زيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمع‌آورى لغات پرداختند و فرهنگ‌هاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوان‌هاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مى‌زيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمع‌آورى لغات پرداختند و فرهنگ‌هاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوان‌هاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | ||
ج) چون نسخه‌هاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب | ج) چون نسخه‌هاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[محمد بن حسن زبيدى]]، «[[نزهة الألباء في طبقات الأدباء|نزهة الألباء]]» نوشته [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|كمال عبدالرحمن بن محمد انبارى]]، «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة]]» نوشته [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، «[[بغية الوعاة]]» نوشته [[سيوطى]] و «[[المختصر من المقتبس]]» نوشته [[مرزبانى]] مقابله و مقايسه كردم و بعد به نوشتن پاورقى‌ها و استخراج شواهد كتاب و تنظيم مجدد فهرست‌هاى كتاب پرداختم<ref>مراتب النحويين، ص 5</ref> | ||
2. نویسنده، اولين بحثش را با پيدايش لحن در كلام؛ يعنى انحراف از موازين و قواعد ادبيات عربى و داستان ابوالاسود دوئلى آغاز كرده است. بر طبق توضيح نویسنده، اولين كسى كه براى مردم قواعد نحوى را تنظيم كرد، جناب ابوالاسود دوئلى بود كه اين مطلب را از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آموخت<ref>همان، ص 19 - 23</ref> | 2. نویسنده، اولين بحثش را با پيدايش لحن در كلام؛ يعنى انحراف از موازين و قواعد ادبيات عربى و داستان ابوالاسود دوئلى آغاز كرده است. بر طبق توضيح نویسنده، اولين كسى كه براى مردم قواعد نحوى را تنظيم كرد، جناب ابوالاسود دوئلى بود كه اين مطلب را از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آموخت<ref>همان، ص 19 - 23</ref> | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
3. مصحح كتاب در مقدمه‌اش بر چاپ اول كتاب كه در تاريخ 16 محرم 1375ق، نوشته، تأكيد كرده است كه: | 3. مصحح كتاب در مقدمه‌اش بر چاپ اول كتاب كه در تاريخ 16 محرم 1375ق، نوشته، تأكيد كرده است كه: | ||
الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب | الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة على أنباه النحاة]]» نوشته وزير [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدين على بن يوسف قفطى]] بودم، از بزرگ‌ترين آرزوهايم اين بود كه به كتاب‌هايى مراجعه كنم كه نویسنده ([[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]) از آن در مطالبش استفاده كرده و يا در موضوعش مشاركت كرده تا بتوانم كتاب مذكور را به‌خوبى تصحيح كنم و مشكلاتش را بگشايم؛ پس دو كتاب نادر به دستم افتاد كه دو نویسنده بزرگ و جليل آن را پديد آورده بودند: يكى، «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[ابوبكر محمد بن حسن زبيدى]] و ديگرى، «مراتب النحويين» نوشته [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب لغوى]]. اين دو كتاب چنان خوب تنظيم شده و پُرمايه و خوش‌بيان بودند كه مرا بر سر شوق آوردند تا هر دو را تصحيح و منتشر سازم. | ||
ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيت‌هاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مى‌روند و دانشمندانى چون | ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيت‌هاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مى‌روند و دانشمندانى چون [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت]]، [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و [[سيوطى]] و... از آن دو نقل قول كرده‌اند؛ | ||
ج) هر دو كتاب | ج) هر دو كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» و «مراتب النحويين»، هرچند موضوع و هدفشان يكسان است، ولى روششان دوگانه و جداست. كتاب زبيدى بر طبق طبقات و مكاتب نحوى و لغوى تنظيم شده و اهتمام داشته كه زمان ولادت و وفات را بيان كند و اخبار گوناگون و حكايات را از نحويان و لغويان از صدر اسلام تا زمان استادش [[ابوعبدالله رياحى اندلسى]] متوفاى 358ق، بياورد، ولى [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب]] كتابش را به اين شيوه بيان كرده است: بيان مراتب و درجات علمى دانشمندان و بهره آنان از روايت و پيوند استاد و شاگردى از زمانه ظهور لحن در كلام و تأسيس علم نحو و آنگاه پديدار شدن دو مكتب بصره و كوفه تا شكوفايى علم در آنجا و سپس انتقال علم به بغداد. ابوالطيب، نخست ابوالاسود دوئلى و بعدش شاگردانش را ذكر كرده و سپس به [[ابوعمرو بن علاء]] و [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و كسانى پرداخته كه از آن دو، علم نحو را آموخته‌اند<ref>همان، ص 7 - 10</ref> | ||
4. نویسنده در آخرين بحثش تحت عنوان دانشمندان بغداد، نوشته است: و اما بغداد، پس آنجا شهر پادشاهى است و نه شهر علم و علمى كه در آنجا هست، پس منقول از جاهاى ديگر به آنجاست و آنان براى علم‌آموزى شوق و اراده ضعيفى دارند و به بازى و لهو و لعب مشغولند و براى علم جديت لازم است، ولى شوخى بر آنها غلبه دارد و به سخنان بى‌پايه و بدون علم مشغولند و همان‌طوركه ابوحاتم گفته در بغداد كسى نيست كه در مورد كلام عرب به سخن وى بتوان اعتماد كرد و بلكه وضع در زمان ما بدتر از زمان ابوحاتم است<ref>همان، ص 125</ref> | 4. نویسنده در آخرين بحثش تحت عنوان دانشمندان بغداد، نوشته است: و اما بغداد، پس آنجا شهر پادشاهى است و نه شهر علم و علمى كه در آنجا هست، پس منقول از جاهاى ديگر به آنجاست و آنان براى علم‌آموزى شوق و اراده ضعيفى دارند و به بازى و لهو و لعب مشغولند و براى علم جديت لازم است، ولى شوخى بر آنها غلبه دارد و به سخنان بى‌پايه و بدون علم مشغولند و همان‌طوركه ابوحاتم گفته در بغداد كسى نيست كه در مورد كلام عرب به سخن وى بتوان اعتماد كرد و بلكه وضع در زمان ما بدتر از زمان ابوحاتم است<ref>همان، ص 125</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references/> | <references /> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
مراتب النحويين، عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى، محمد ابوالفضل ابراهيم، المكتبة العصرية، بيروت، الطبعة الثالثة 1430ق. | مراتب النحويين، عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى، محمد ابوالفضل ابراهيم، المكتبة العصرية، بيروت، الطبعة الثالثة 1430ق. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||