۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''رسالة الأوزان و المقادير'''، تألیف علامه محمدباقر مجلسی (متوفی 1110ق)، رساله‌ای است که با هدف پاسخگویی به احکام فقهی به تعریف و توضیح اوزان، پیمانه‌ها و مقادیر در اخبار و روایات پرداخته است. این اثر با تحقیق محمدباقر ملکیان به زبان عربی منتشر شده است. | |||
==ساختار== | |||
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف، مقدمات هفت‌گانه، دو فصل و مستدرک مطالب است. | |||
==گزارش محتوا== | |||
محمدباقر ملکیان سبب گرایش به تحقیق و انتشار این اثر را این‌گونه توضیح می‌دهد: بحث از مقادیر و مقاییس، از جمله بحث‌های مهمی است که فقیه ناچار است بخش زیادی از اوزان و مقادیر را در ابواب تعیین نصاب زکات برای طلا و نقره، مبحث کر، تعیین مسافت شرعی، مهر السُنة و دیگر مسائل فقهی بداند؛ بنابراین می‌بینیم که فقهای امامیه، تألیفات ارزشمند و رساله‌های مفیدی پیرامون این موضوع نوشته‌اند. «رساله اوزان و مقادیر» علامه محمدباقر مجلسی از آن جمله است. این رساله اگرچه مختصر، اما بسیار مفید است و مجموعه کاملی از مسائل پراکنده در این موضوع را در بر دارد و برای همه علما مفید است؛ لذا تصمیم به تحقیق آن و انتشار آن در قالبی جدید گرفتم؛ باشد که خداوند ما و همه اهل علم و فضیلت را از آن بهره‌مند گرداند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9</ref>. | |||
ازآنجاکه این رساله به‌لحاظ تاریخی از اوزان و مقاد بحث نکرده است، لذا محقق اثر مناسب دیده است که در مقدمه آن بحثی تاریخی ارائه نماید تا برای همگان مفید باشد. او مناسب دیده که آن را با بحث «پیرامون نقود در میان عرب جاهلی» که دکتر جواد علی در کتاب مفصل تاریخ عرب پیش از اسلام آورده، با تصرفی اندک همراه کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
در کتب حدیث و فقه و لغت، اسامی برخی عیارات و موازینی که عرب پیش از اسلام به‌کار می‌برده، آمده است. از این کتب مشخص می‌شود که این عیارات و موازین اگرچه در اسامی یکی هستند، اما در جاهای مختلف، معانی مختلفی داشته‌اند؛ مثلاً بین مکه و مدینه در مقدار عیارات اختلاف است. همچنین عرب در وزن اشیا در برخی زمان‌ها اختلاف کرده‌اند؛ چنان‌که ذکر شده که اهل مدینه تمر را کیل می‌کرده‌اند؛ درحالی‌که در بسیاری از شهر‌ها آن را وزن می‌نموده‌اند. سپس برخی از مواد، کیل و وزن می‌شده است؛ مثلاً روغن در برخی مکان‌ها کیل و در بعضی مکان‌ها وزن و در اماکن دیگری در یک زمان کیل و وزن می‌شده است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | |||
در ادامه، شرح حال مؤلف، اساتید و شاگردان وی و نام سی اثرش لیست شده است<ref>ر.ک: همان، ص45-40</ref>. | |||
محقق در تشریح شیوه تحقیق این رساله ابتدا به این نکته اشاره کرده که بااینکه نسخه‌های موجود این رساله فراوان است، اما تاکنون به نسخه دست‌نویس مؤلف دست نیافته است. اکثر نسخه‌های خطی موجود به جهت بدی و یا فراوانی تحریف و تصحیف غیر قابل اعتماد هستند. نسخه‌ای که می‌توان آن را معتبر دانست، نسخه‌ای خطی است که محمد نظام‌الدین بن میرزا محمد در سال 1103ق، نوشته است. محقق همچنین آیات قرآنی و احادیث شریف را استخراج و اضافاتی را که به نظرش ضروری بوده، در متن بین کروشه [] قرار داده است. در خاتمه نیز مطالبی را درباره اوزان و مقادیر که علامه مجلسی به آنها اشاره نکرده، برای تکمیل بحث به‌اختصار ذکر کرده است و نیز برای تسهیل در استفاده، اوزان شرعی را با اوزان متعارف زمان حاضر به‌ترتیب حروف الفبا مطابقت داده است<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>. | |||
علامه مجلسی خود در مدخل کتاب چنین نوشته است: «اما بعد، نیازمند به رحمت پروردگار بخشنده، محمدباقر بن محمدتقی می‌گوید: چون متوجه شدم که بسیاری از مسائل مهم شرعی مبتنی بر آگاهی از اندازه‌هاست و کسی از علمای شیعه را نیافتم که این موضوع را مورد تحقیق قرار داده باشد، به‌گونه‌ای که پرده را از چهره آن کنار زده باشد... اوراق کتاب‌های ایشان را زیرورو کردم و اثر کامل و جامعی نیافتم<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص49</ref>. | |||
نویسنده، مباحث را با هفت مقدمه آغاز کرده است؛ از جمله اینکه دنانیر نسبت به آنچه در عهد رسول‌الله(ص) بوده، تغییری نکرده است؛ چراکه اصل، عدم تغییر است، تا زمانی‌که خلافش ثابت نشده... اما در رابطه با دراهم اختلاف زیادی وجود دارد و آنچه در عصر نبی(ص) بوده، معتبر است. شیعه و اهل سنت درهم را شش دانق دانسته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. علمای فریقین، اتفاق نظر دارند که وزن هر «دانق» برابر با هشت حبه جو متوسط است<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>. | |||
در فصل اول به مقادیر درهم، صاع، مد، رطل عراقی و کر و نصاب ذهب، فضه و غلات چهارگانه اشاره شده است. در آخر این فصل، مقدار دیه در زمان علامه مجلسی به حساب دراهم برابر با ده هزار درهم یا 63 تومان (به ضرب قدیم) و 66 تومان و 15 و سه‌چهارم عباسی (به ضرب جدید)، ذکر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص74</ref>. | |||
مجلسی در فصل دوم کتاب به تعیین رطل بنا بر اخبار پرداخته است. سپس مقادیر شرعی را ذکر و نکته‌ای را نسبت به احتیاطات علما در این زمینه نقل کرده، می‌نویسد: از مرحوم پدر علامه‌ام شنیدم: استاد ما علامه شوشتری به جهت احتیاط زیادش در محاسبه مقادیر به‌جای مثاقیل شرعی از مثاقیل صیرفی استفاده می‌کرد؛ لذا بر همه مقادیری که ما ذکر نمودیم، ربع آن را می‌افزود<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>. | |||
علامه مجلسی در این رساله به برخی از اوزان و مقادیری که در روایات شریفه آمده، اشاره نکرده است؛ لذا محقق اثر در استدراک کتاب این موارد را افزوده است. در این رابطه بیشتر از «توضيح البيان في تسهيل الأوزان» ملا حبیب‌الله شریف کاشانی و «الأوزان و المقادير» شیخ ابراهیم سلیمان عاملی بیاضی استفاده کرده است<ref>ر.ک: همان، ص87</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
منابع تحقیق و فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. | |||
محقق کتاب در تحقیقات خوبی که انجام داده در پاورقی‌های کتاب، به مستندات مطالب اشاره و توضیحات مفیدی ارائه کرده است. | |||
==پانویس == | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه و متن کتاب. | |||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||
| خط ۳۶: | خط ۷۰: | ||
[[رده: فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده: مباحث خاص فقه]] | [[رده: مباحث خاص فقه]] | ||
[[رده: | [[رده:آماده برای غنی سازی (98)]] | ||