۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'فقه و فقهای اماميه در گذر زمان' به 'فقه و فقهای امامیه در گذر زمان') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
}} | }} | ||
'''فقه و فقهای امامیه در گذر زمان'''، اثر محمدحسن ربانی (معاصر)، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع تاریخ و فقه امامی. نویسنده در این اثر به بررسی تاریخ فقه و فقهای امامیه پرداخته است. ویراستاری این اثر با محمدرضا یعقوبی بوده است. نویسنده با ارائه اطلاعات کافی و وافی از شرح‌حال هر فقیه، نوشته‌های آن‌ها و میزان تأثیر فقیهان پیشین بر فقیهان متأخر به کندوکاو در تاریخ فقه شیعه پرداخته است. | '''فقه و فقهای امامیه در گذر زمان'''، اثر [[ربانی، محمدحسن|محمدحسن ربانی]] (معاصر)، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع تاریخ و فقه امامی. نویسنده در این اثر به بررسی تاریخ فقه و فقهای امامیه پرداخته است. ویراستاری این اثر با محمدرضا یعقوبی بوده است. نویسنده با ارائه اطلاعات کافی و وافی از شرح‌حال هر فقیه، نوشته‌های آن‌ها و میزان تأثیر فقیهان پیشین بر فقیهان متأخر به کندوکاو در تاریخ فقه شیعه پرداخته است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب دارای پیشگفتار، درآمد، محتوای مطالب ضمن بیان فقه و فقها در هفده دوره زمانی و خاتمه است. در نگارش کتاب از چند دسته منبع استفاده شده است: 1. کتاب‌های فقهی فقیهان که بیانگر آرا و عقاید آن‌هاست؛ 2. تراجم نوشته شده از دوره شیخ طوسی تا عصر حاضر مانند أعيان الشيعة و نقباء البشر و الذريعة و... که البته سهم أعیان الشيعة در این اثر بیش از سایر کتاب‌های تراجم است؛ 3. مقدمه کتاب‌های فقهی که شامل شرح‌حال فقیه مذکور در کتاب، کتابشناسی توصیفی اثر، و بیان خصوصیات کتاب فقه است؛ 4. رساله‌هایی که در مقدمات کتاب‌های فقهی به‌عنوان تاریخ فقه چاپ شده است مانند مقدمه الروضة البهیة سید محمد کلانتر یا مقدمه رياض المسائل یا الفوائد الحائرية و...؛ 5. یادنامه‌ها و منشورات کنگره‌های گرامیداشت فقیهان مانند مجموعه آثار | کتاب دارای پیشگفتار، درآمد، محتوای مطالب ضمن بیان فقه و فقها در هفده دوره زمانی و خاتمه است. در نگارش کتاب از چند دسته منبع استفاده شده است: 1. کتاب‌های فقهی فقیهان که بیانگر آرا و عقاید آن‌هاست؛ 2. تراجم نوشته شده از دوره [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] تا عصر حاضر مانند [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] و نقباء البشر و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] و... که البته سهم أعیان الشيعة در این اثر بیش از سایر کتاب‌های تراجم است؛ 3. مقدمه کتاب‌های فقهی که شامل شرح‌حال فقیه مذکور در کتاب، کتابشناسی توصیفی اثر، و بیان خصوصیات کتاب فقه است؛ 4. رساله‌هایی که در مقدمات کتاب‌های فقهی به‌عنوان تاریخ فقه چاپ شده است مانند مقدمه [[الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (كلانتر)|الروضة البهیة]] [[کلانتر، محمد|سید محمد کلانتر]] یا مقدمه [[رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل (ط - الحديثة)|رياض المسائل]] یا [[الفوائد الحائرية]] و...؛ 5. یادنامه‌ها و منشورات کنگره‌های گرامیداشت فقیهان مانند مجموعه آثار [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]، [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]، اردبیلی و خوانساری که در سال‌های اخیر برایشان کنگره برپا شده است؛ 6. مقاله‌هایی که در مجله‌هایی نظیر مجله فقه، فقه اهل‌بیت، کیهان، اندیشه و حوزه چاپ شده است؛ بخصوص مجله‌هایی که مقارن با تشکیل کنگره‌ها چاپ شده؛ 7. کتاب‌های تاریخ فقه که در نگارش مقدمه و همچنین از سبک نوشتاری آن‌ها در بیان مطالب استفاده شده است؛ مانند تاریخ ادوار فقه [[جناتی، محمدابراهیم|استاد جناتی]]، مقدمه [[موسوعة طبقات الفقهاء|طبقات الفقهاء]] [[سبحانی تبریزی، جعفر|استاد سبحانی]]، [[تاریخ فقه و فقها]]<nowiki/>ی استاد [[گرجی، ابوالقاسم|گرجی]] و...؛ 8. کتاب‌های تاریخ فقه محققان عرب معاصر مانند تاريخ التشريع الإسلامي اثر عبدالعظیم شرف‌الدین و...؛ 9. زندگینامه‌ها و شرح‌حال‌های مستقلی که از فقیهان و شخصیت‌های بزرگ شیعه به چاپ رسیده است مثل زندگانی و شخصیت [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ مرتضی انصاری]]، شرح‌حال [[حائری یزدی، عبدالکریم|حاج شیخ عبدالکریم حائری]] و... .<ref>ر.ک: درآمد کتاب، ص3-7</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
دوره سوم: دوره انتقال فقه از عصر ائمه به عصر فقیهان نایبان عام امام(ع) که با غیبت صغرای امام زمان(عج) آغاز می‌شود و تا عصر شیخ طوسی ادامه می‌یابد. ابن جنید اسکافی و ابن ابی عقیل از فقهای برجسته این دوره‌اند. | دوره سوم: دوره انتقال فقه از عصر ائمه به عصر فقیهان نایبان عام امام(ع) که با غیبت صغرای امام زمان(عج) آغاز می‌شود و تا عصر شیخ طوسی ادامه می‌یابد. ابن جنید اسکافی و ابن ابی عقیل از فقهای برجسته این دوره‌اند. | ||
دوره چهارم: عصر تحول و گسترش فقه، عصر خروج از نصوص و انطباق نصوص بر فقه. در این دوره شیخ طوسی با تألیف المبسوط تحول خاصی در فقه ایجاد کرد. او در این روش از استادش سید مرتضی و شیخ مفید پیروی کرد. | دوره چهارم: عصر تحول و گسترش فقه، عصر خروج از نصوص و انطباق نصوص بر فقه. در این دوره [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] با تألیف المبسوط تحول خاصی در فقه ایجاد کرد. او در این روش از استادش [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] و [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] پیروی کرد. | ||
دوره پنجم: این دوره از سال 460ق یعنی بعد از شیخ طوسی شروع می‌شود به محمد بن ادریس حلی خاتمه می‌یابد. از این دوره باید به‌عنوان عصر رکود فقه یاد کرد؛ زیرا بیشتر فقیهان پیرو شیخ بوده‌اند و کمتر کسی با او مخالفت کرده است. | دوره پنجم: این دوره از سال 460ق یعنی بعد از [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] شروع می‌شود به [[ابن ادریس، محمد بن احمد|محمد بن ادریس حلی]] خاتمه می‌یابد. از این دوره باید به‌عنوان عصر رکود فقه یاد کرد؛ زیرا بیشتر فقیهان پیرو شیخ بوده‌اند و کمتر کسی با او مخالفت کرده است. | ||
دوره ششم: عصر انتقاد، فقه با ظهور محمد بن ادریس حلی دگرگون شد و شخصیت و عظمت شیخ طوسی شکسته شد و با رحلت او دوره متقدمین به سر آمد. | دوره ششم: عصر انتقاد، فقه با ظهور [[ابن ادریس، محمد بن احمد|محمد بن ادریس حلی]] دگرگون شد و شخصیت و عظمت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] شکسته شد و با رحلت او دوره متقدمین به سر آمد. | ||
دوره هفتم: عصر گسترش فقه در حله و ظهور فقیهانی همچون علامه حلی و محقق حلی است. | دوره هفتم: عصر گسترش فقه در حله و ظهور فقیهانی همچون [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] و [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلی]] است. | ||
دوره هشتم: عصر پیدایش مدرسه جبل عامل و فقیهان جنوب لبنان و ظهور شهید اول و شهید ثانی و عصر شرح و بسط فقه. | دوره هشتم: عصر پیدایش مدرسه جبل عامل و فقیهان جنوب لبنان و ظهور [[شهید اول، محمد بن مکی|شهید اول]] و [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شهید ثانی]] و عصر شرح و بسط فقه. | ||
دوره نهم: دوره تولد و ظهور فقه حکومتی و ورد علما در حکومت‌های عصر. از فقهای این دوره می‌توان محقق کرکی را نام برد. | دوره نهم: دوره تولد و ظهور فقه حکومتی و ورد علما در حکومت‌های عصر. از فقهای این دوره می‌توان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] را نام برد. | ||
دوره دهم: دوره پیدایش مکتب علامه مقدس ملا احمد اردبیلی و تحول این مکتب در فقه است. در این دوره فقها توجه بیشتری به خبر واحد و اعتبار قرائن دارند و در این دوره آرای جدید فقهی ظهور پیدا می‌کند و احادیث پالایش می‌یابند. از فقهای مشهور این عصر سید محمد عاملی و شیخ حسن عاملی هستند. | دوره دهم: دوره پیدایش مکتب [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|علامه مقدس ملا احمد اردبیلی]] و تحول این مکتب در فقه است. در این دوره فقها توجه بیشتری به خبر واحد و اعتبار قرائن دارند و در این دوره آرای جدید فقهی ظهور پیدا می‌کند و احادیث پالایش می‌یابند. از فقهای مشهور این عصر [[عاملی موسوی، محمد بن علی|سید محمد عاملی]] و شیخ حسن عاملی هستند. | ||
دوره یازدهم: این دوره خود به دو بخش تقسیم می‌شود: | دوره یازدهم: این دوره خود به دو بخش تقسیم می‌شود: | ||
الف: پیدایش اخباری‌گری با بروز محمدامین استرآبادی و تقسیم اخباریون به دو دسته تندرو و میانه‌رو. به‌جز محمدامین | الف: پیدایش اخباری‌گری با بروز [[استرآبادی، محمدامین|محمدامین استرآبادی]] و تقسیم اخباریون به دو دسته تندرو و میانه‌رو. به‌جز [[استرآبادی، محمدامین|محمدامین استرآبادی]]، از شخصیت‌های اخباری می‌توان کسانی مانند میرزا محمد استرآبادی، [[بحرانی، یوسف بن احمد|محدث بحرانی]]، [[جزایری، نعمت‌الله|سید نعمت‌الله جزایری]]، [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فیض کاشانی]]، [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقی]] و [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقر مجلسی]]، شیخ سلیمان ماحوزی و سید بحرانی را نام برد. | ||
ب: تداوم مکتب اصول و اجتهاد در اصفهان با ورود فقهای جبل عامل مانند محقق کرکی به اصفهان. از فقهای نامور و برجسته این دوره می‌توان مجلسی‌ها، شیخ بهایی، پدرش شیخ عبدالصمد عاملی، حاج‌آقا حسین و آقا جمال | ب: تداوم مکتب اصول و اجتهاد در اصفهان با ورود فقهای جبل عامل مانند [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] به اصفهان. از فقهای نامور و برجسته این دوره می‌توان مجلسی‌ها، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]]، پدرش شیخ عبدالصمد عاملی، [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|حاج‌آقا حسین]] و [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانساری]]، محمدباقر سبزواری و [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|محمدباقر میرداماد]] را نام برد. البته برخی، محققان این دوره را داخل در دوره هشتم دانسته‌اند. | ||
دوره دوازدهم: تاریخ شکست اخباری‌گری با ظهور وحید بهبهانی با بروز شاگردان بزرگ وی در کربلا. از جمله شاگردان وحید بهبهانی می‌توان سید محمدمهدی | دوره دوازدهم: تاریخ شکست اخباری‌گری با ظهور [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانی]] با بروز شاگردان بزرگ وی در کربلا. از جمله شاگردان [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانی]] می‌توان [[بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی|سید محمدمهدی بحرالعلوم]]، سید محمدجواد عاملی، [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سید علی طباطبایی]] صاحب [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|ریاض المسائل]]، [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|ملا مهدی نراقی]]، [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقی]]، [[مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل|ابوعلی حائری]] صاحب [[منتهی المقال في أحوال الرجال|منتهی المقال]]، [[شفتی بیدآبادی، محمدباقر|محمدباقر شفتی]]، [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] صاحب [[قوانين الأصول (طبع قديم)|قوانین]]، شیخ اسدالله تستری، [[طباطبایی، محمد بن علی|سید محمد مجاهد]] صاحب [[المناهل|مناهل]] و [[مفاتيح الأصول|مفاتیح الاصول]] را نام برد. | ||
دوره سیزدهم: رونق مجدد حوزه علمیه نجف و پیدایش فقه جواهری توسط صاحب جواهر شیخ محمدحسن نجفی. | دوره سیزدهم: رونق مجدد حوزه علمیه نجف و پیدایش فقه جواهری توسط صاحب جواهر [[صاحب جواهر، محمدحسن|شیخ محمدحسن نجفی]]. | ||
دوره چهاردهم: عصر تحول فقه و اصول توسط شیخ اعظم مرتضی انصاری دزفولی که میرزای شیرازی و فقیهان پس از وی را می‌توان از پیروان مکتب شیخ انصاری و منتقدان آن دانست. | دوره چهاردهم: عصر تحول فقه و اصول توسط [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ اعظم مرتضی انصاری دزفولی]] که [[میرزای شیرازی، محمدحسن بن محمود|میرزای شیرازی]] و فقیهان پس از وی را می‌توان از پیروان مکتب [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]] و منتقدان آن دانست. | ||
دوره پانزدهم: دوره نقد آرای شیخ انصاری. | دوره پانزدهم: دوره نقد آرای [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]. | ||
دوره شانزدهم: عصر تأثیرپذیری و نقد آرای آخوند خراسانی و تحکیم سه مدرسه اصولیین. | دوره شانزدهم: عصر تأثیرپذیری و نقد آرای [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]] و تحکیم سه مدرسه اصولیین. | ||
دوره هفدهم: عصر گسترش مدرسه‌های اصولی نجف؛ مدرسه نائینی، مدرسه عراقی و مدرسه اصفهانی. | دوره هفدهم: عصر گسترش مدرسه‌های اصولی نجف؛ مدرسه نائینی، مدرسه عراقی و مدرسه اصفهانی. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منبع مقاله== | ==منبع مقاله== | ||