دیوان محمدعلی حزین لاهیجی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان محمدعلی حزین لاهیجی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۱:۰۳

۵۹۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۴ اکتبر ۲۰۱۹

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۴۱: / خط ۴۱: @@
 [[حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی‌طالب|حزین]] دارای همتی عالی و روحی متعالی است و دنیا به چشم همت او، حقیر می‌آید. او بارها در شعر، از این ویژگی خود یاد کرده است که چند بیت زیر، نمونه آن است:
-'''بر همت من منت یک حبه دونان'''
-از کوه بود بر کمر مور گران‌تر
-'''ز درویشی بقا دارد، دل روشن‌ضمیر من'''
+{{شعر}}
-زند پهلو به آب زندگی، موج حصیر من
+{{ب|''بر همت من منت یک حبه دونان ''|2='' از کوه بود بر کمر مور گران‌تر''}}
-'''زنم دامان مژگان بر غبار تیره دنیا'''
+{{ب|''ز درویشی بقا دارد، دل روشن‌ضمیر من ''|2=''زند پهلو به آب زندگی، موج حصیر من''}}
-سیاه از سرمه خواهش نگردد چشم‌سیر من
+{{ب|''زنم دامان مژگان بر غبار تیره دنیا ''|2=''سیاه از سرمه خواهش نگردد چشم‌سیر من''}}
+{{ب|''نگشت آلوده پستی همت، دامن‌پاکم ''|2=''از این عالم چو خورشید بلنداختر برون رفتم''}}
+{{ب|''پشتم چو تیغ خم شد، از بار جوهر خویش ''|2=''جز پیش خود نیارم هرگز فرو سر خویش''}}
+{{پایان شعر}}
-'''نگشت آلوده پستی همت، دامن‌پاکم'''
-از این عالم چو خورشید بلنداختر برون رفتم
-'''پشتم چو تیغ خم شد، از بار جوهر خویش'''
-جز پیش خود نیارم هرگز فرو سر خویش
 ازاین‌دست ابیات، در دیوان حزین فراوان است. آنچه او می‌گوید، در زندگی زاهدانه‌اش به اثبات رسیده است<ref>ر.ک: همان، ص25- 26</ref>.
@@ خط ۵۹: / خط ۵۵: @@
 وی در قصیده‌سرایی، خود را هم‌پایه شاعران بزرگ همچون عنصری، [[نظامی، الیاس بن یوسف|نظامی]]، [[انوری، محمد بن محمد|انوری]]، [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]]، [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]]، [[سلمان ساوجی، سلمان بن محمد|سلمان ساوجی]] و کمال‌الدین اصفهانی می‌داند و در ستایش خاندان پیامبر(ص)، مهیار دیلمی شاعر عرب را از هم‌ردیفان خود برمی‌شمارد و متذکر می‌گردد که از برکت سخن این شاعران، نام شاهان و سلاطین و حامیان و مشوقان آنان بر صفحه روزگار جاوید مانده است:
-'''از معجز سخن ماند روح‌اللهی به عیسی'''
+{{شعر}}
-موسی کلیم حق شد از فیض نکته‌دانی
+{{ب|'' از معجز سخن ماند روح‌اللهی به عیسی ''|2='' موسی کلیم حق شد از فیض نکته‌دانی''}}
-'''از عنصری بود نام شاهان غزنوی را'''
+{{ب|'' از عنصری بود نام شاهان غزنوی را ''|2='' از گنجوی بود یاد بهرام شاه ثانی''}}
-از گنجوی بود یاد بهرام شاه ثانی
+{{ب|'' آن آل‌بویه رفتند اما به روزگاران ''|2='' دارد روانشان شاد مهیار دیلمانی''}}
-'''آن آل‌بویه رفتند اما به روزگاران'''
+{{ب|'' سلجوقیان گذشتند اما ز انوری ماند ''|2='' نام بلند ایشان بر لوح این جهانی''}}
-دارد روانشان شاد مهیار دیلمانی
+{{ب|'' دور اتابکان رفت اما کلام سعدی ''|2='' پرورده نامشان را با آب زندگانی''}}
-'''سلجوقیان گذشتند اما ز انوری ماند'''
+{{ب|'' ذکر اویس باقی است از نکته‌های سلمان ''|2='' نام تکش دهد یاد خلاق اصفهانی''}}
-نام بلند ایشان بر لوح این جهانی
+{{ب|'' شاه مظفری را نسلی نماند لیکن ''|2='' هر مصرعی ز حافظ شد شمع دودمانی''}}
-'''دور اتابکان رفت اما کلام سعدی'''
+{{ب|'' راه سخن نبودی در حضرتت حزین را ''|2='' از عفو اگر نبودی امید طیلسانی''<ref>ر.ک: همان، ص120- 121</ref>}}
-پرورده نامشان را با آب زندگانی
+{{پایان شعر}}
-'''ذکر اویس باقی است از نکته‌های سلمان'''
-نام تکش دهد یاد خلاق اصفهانی
-'''شاه مظفری را نسلی نماند لیکن'''
-هر مصرعی ز حافظ شد شمع دودمانی
-'''راه سخن نبودی در حضرتت حزین را'''
-از عفو اگر نبودی امید طیلسانی''' <ref>ر.ک: همان، ص120- 121</ref>.'''
 ===مدح پیامبر(ص) در هند===
 [[حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی‌طالب|حزین]] مدت مدیدی را در هندوستان سپری ساخته و دل غربت‌زده و غمگین خود را با توسل به پیامبر(ص) و ستایش او تسکین می‌داده و مفتخر و مغرور بوده که در بتکده سومنات هم مدح پیامبر(ص) را می‌سروده است:
-'''یا خاتم‌النبیین غم‌خوار عالمی تو'''
+{{شعر}}
-پیش تو چون ننالم از جور آسمانی
+{{ب|'' یا خاتم‌النبیین غم‌خوار عالمی تو''|2='' پیش تو چون ننالم از جور آسمانی''}}
-'''آواره همچو من نیست خاکی نهاد دیگر'''
+{{ب|''آواره همچو من نیست خاکی نهاد دیگر''|2='' تا این کهن بنا را افلاک گشته بانی''}}
-تا این کهن بنا را افلاک گشته بانی
+{{ب|''ده سال شد که در هند عمرم به رایگان رفت''|2='' زین‌سان کسی نداده بر باد زندگانی''}}
-'''ده سال شد که در هند عمرم به رایگان رفت'''
+{{ب|''در سومنات دهلی مدح تو می‌سرایم''|2='' زان پیش‌تر که آید بلبل به زندخوانی''<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>}}
-زین‌سان کسی نداده بر باد زندگانی
+{{پایان شعر}}
-'''در سومنات دهلی مدح تو می‌سرایم'''
-زان پیش‌تر که آید بلبل به زندخوانی'''<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>.'''
 ===شعر به زبان عربی===
 [[حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی‌طالب|حزین]] نه‌تنها به زبان فارسی، بلکه به زبان و ادب عربی هم مسلط بوده و در دیوان او اشعاری به زبان عربی دیده می‌شود، از آن جمله:
-'''نفسي الفداء لقبر أنت ساكنه'''
+{{شعر}}
-فيه الهدی و الندی كالعلم و العمل
+{{ب|'' نفسي الفداء لقبر أنت ساكنه ''|2='' فيه الهدی و الندی كالعلم و العمل''}}
-'''أطلال ذاك الحمی طور يلازمه'''
+{{ب|'' أطلال ذاك الحمی طور يلازمه ''|2='' أنس الغريب و أمن الخائف الوجل''}}
-أنس الغريب و أمن الخائف الوجل
+{{ب|'' تهوی إليها قلوب العارفين كما ''|2='' تهوی إلی الخلد من حاف و منتعل''}}
-'''تهوی إليها قلوب العارفين كما'''
+{{ب|'' رواقة جبل الله المنيف سمت ''|2='' في العز قبّته العليا علی القلل''<ref>ر.ک: همان</ref>}}
-تهوی إلی الخلد من حاف و منتعل
+{{پایان شعر}}
-'''رواقة جبل الله المنيف سمت'''
-في العز قبّته العليا علی القلل'''<ref>ر.ک: همان</ref>.'''
 ===مسائل کلامی و فلسفی===
 در مورد اطلاعات و تسلط [[حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی‌طالب|حزین]] در باب فلسفه و کلام، کافی است نظری اجمالی به مثنوی «وديعة البديعة» او که در آن از [[سنایی، مجدود بن آدم|سنایی غزنوی]] در «حديقة الحقيقة» اقتباس کرده است، بیفکنیم. او در این مثنوی همچون فیلسوفی به بحث درباره مراتب وجود پرداخته و آن را به وجود واجب و وجود ممکن تقسیم کرده و سپس از بارزرین خواص ممکن که فقر و احتیاج باشد یاد می‌کند و می‌گوید:
-'''خاصه‌ی ممکن افتقار بود'''
+{{شعر}}
-او ز هر سلک و هر شمار بود
+{{ب|'' خاصه‌ی ممکن افتقار بود''|2='' او ز هر سلک و هر شمار بود ''}}
-'''از گدا مضحک است استغنا'''
+{{ب|'' از گدا مضحک است استغنا''|2='' همه هیچ و خدای راست غنا ''}}
-همه هیچ و خدای راست غنا
+{{ب|'' قبله احتیاج‌ها همه اوست''|2='' جزء و کل را بر آستانش روست ''}}
-'''قبله احتیاج‌ها همه اوست'''
+{{ب|'' بی‌نیازی مطلق از ذات است''|2='' ذات او قبله‌گاه حاجات است ''}}
-جزء و کل را بر آستانش روست
-'''بی‌نیازی مطلق از ذات است'''
+{{پایان شعر}}
-ذات او قبله‌گاه حاجات است
 و در مورد ذات و صفات حق اشاره به وحدت آن صفات و اتحاد آنها با ذات می‌کند و می‌گوید:
-'''چون تفکر به ذات او نرسد'''
+{{شعر}}
-هم به کنه صفات او نرسد
+{{ب|'' چون تفکر به ذات او نرسد''|2='' هم به کنه صفات او نرسد''}}
-'''جمله اوصاف عین ذات بود'''
+{{ب|'' جمله اوصاف عین ذات بود''|2='' گرچه مفهوم آن صفات بود''}}
-گرچه مفهوم آن صفات بود
+{{ب|'' در حقیقت صفت هویت اوست''|2=''مغز معنی و هرچه بینی پوست''}}
-'''در حقیقت صفت هویت اوست'''
+{{ب|'' هستی‌اش هرچه هست ذات آن است''|2=''آنچه قدرت بود حیات آن است''}}
-مغز معنی و هرچه بینی پوست
+{{ب|'' حکمت است آنچه قدرتش خوانی''|2=''بصر است آنچه سمع می‌دانی''}}
-'''هستی‌اش هرچه هست ذات آن است'''
+{{ب|'' عین واحد ظهور ذات کند''|2=''به اثر جلوه صفات کند''<ref>ر.ک: همان، ص121- 122</ref>}}
-آنچه قدرت بود حیات آن است
+{{پایان شعر}}
-'''حکمت است آنچه قدرتش خوانی'''
-بصر است آنچه سمع می‌دانی
-'''عین واحد ظهور ذات کند'''
-به اثر جلوه صفات کند'''<ref>ر.ک: همان، ص121- 122</ref>.'''
 همچنین وی همچون عارفی توانا به تفاوت میان مراتب یقین می‌پردازد و «علم‌الیقین» را که خاصه ارباب عقول است، از «عین‌الیقین» که ویژه اصحاب علوم است و از «حق‌الیقین» که مخصوص خداوندان معرفت است، ممتاز می‌سازد:
-'''گر به هستی نظر کند عارف'''
+{{شعر}}
-چون به علم‌الیقین بود واقف
+{{ب|'' گر به هستی نظر کند عارف ''|2='' چون به علم‌الیقین بود واقف ''}}
-'''بیند اول فراخور حالش'''
+{{ب|'' بیند اول فراخور حالش''|2='' ذات حق و صفات افعالش''}}
-ذات حق و صفات افعالش
+{{ب|'' چون به عین‌الیقین رسد زان پس''|2=''همه ذات و صفات بیند و بس''}}
-'''چون به عین‌الیقین رسد زان پس'''
+{{ب|'' چون‌که حق‌الیقین نماید رو''|2=''گوید آنگاه ليس إلاّ هو''<ref>ر.ک: همان، ص122</ref>}}
-همه ذات و صفات بیند و بس
+{{پایان شعر}}
-'''چون‌که حق‌الیقین نماید رو'''
-گوید آنگاه ليس إلاّ هو'''<ref>ر.ک: همان، ص122</ref>.'''
 ===پیروی از حافظ===
@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۲۶: @@
 ==منابع مقاله==
 # مقدمه و متن کتاب.
-# محقق، مهدی، «نکات کلامی در شعر حزین لاهیجی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کلام اسلامی، پاییز 1376، شماره 23 ISC ‏(7 صفحه، از 119 تا 125)، به آدرس:
+#[[:noormags:299796|محقق، مهدی، «نکات کلامی در شعر حزین لاهیجی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کلام اسلامی، پاییز 1376، شماره 23 ISC ‏(7 صفحه، از 119 تا 125)
-#:www.noormags.ir/view/fa/articlepage/299796/
+]].
-# کیخای فرزانه، احمدرضا، «تأثیرپذیری سبکی حزین لاهیجی از حافظ شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، زمستان 1391، شماره 18، علمی - پژوهشی/ISC ‏(17 صفحه، از 257 تا 273)، به آدرس:
+#[[:noormags:1385871|کیخای فرزانه، احمدرضا، «تأثیرپذیری سبکی حزین لاهیجی از حافظ شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، زمستان 1391، شماره 18، علمی - پژوهشی/ISC ‏(17 صفحه، از 257 تا 273)]].
-www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1385871/
@@ خط ۱۶۷: / خط ۱۴۶: @@
 [[رده:آپلود مهر(98)]]
+[[رده: مهر(98)]]