دیوان سلمان ساوجی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان سلمان ساوجی'''، مجموعه‌ای از اشعار سلمان بن محمد سلمان ساوجی است که به اهتمام منصور مشفق، به چاپ رسیده است.

کتاب با مقدمه تقی تفضلی آغاز و اشعار در قالب غزلیات، ترجیعات، قصاید و رباعیات، ارائه شده است.

در مقدمه، به شرح‌حال سلمان ساوجی پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه یک - سی‌ودو</ref>.

سلمان شاعری عارفانه سرا و عاشقانه سراست و مانند برخی از معاصرانش همچون حافظ، از ترکیب عشق و عرفان، غزلیات ناب و بی‌نظیری خلق کرده است. او خالق مضامین ناب و بکری است که در دیوان حافظ نیز نمونه‌های انعکاسی از این مضامین را به سهولت می‌توان مشاهده کرد<ref>ر.ک: منصوری نوری، زهرا؛ یاری ایلی، معصومه؛ فاتحی، اقدس، ص111</ref>.

سلمان در غزل‌سرایی به مولوی و سعدی نظر داشته است. درست است که حافظ در قرن هشتم «شعر شعرا و شعر اولیا را در هم آمیخت» و «شعر کیمیا ساخت»، ولی برخی معتقدند که الهام‌بخش حافظ در خلق این شعر کیمیا، سلمان بوده و او با به‌کارگیری مضامین زیبا و همچنین توصیفات و تشبیهاتی تازه و بدیع و ایهاماتی لطیف، پایه‌گذار این‌گونه مضامین در دیوان حافظ بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

اشعار سلمان مجموعاً به حدود یازده هزار بیت می‌رسد. او در همه این انواع استاد مسلم بوده است؛ چنان‌که همه ناقدان سخن و سخنوران عهد او و بعد از او، به این حقیقت اقرار کرده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.

سلمان، موضوع خاص غزل، یعنی عشق را چنان استادانه و ماهرانه به تصویر کشیده است که اگر نگوییم او داد غزل‌سرایی را از همگنان ستانده و گوی غزل را از دیگران ربوده، باید بگوییم که آفرینش غزل‌هایی همچون شاهکار غزلیات خود و تقلید از آن را برای دیگران بس دشوار و سخت کرده است. شاید در این نوع غزل‌سرایی عارفانه- عاشقانه، تنها حافظ با وی توان برابری داشته باشد<ref>ر.ک: همان، ص111- 112</ref>.

چشم مست معشوق در ادبیات فارسی، به‌ویژه در غزلیات و از جمله در غزلیات سلمان نیز یکی از مضامین عمده ابیات را شکل می‌دهد:

و سلمان ساوجی نیز مضمونی شبیه به همین را در اشعارش به کلک نظم درآورده است:

دهان تنگ و پسته مانند، از زیبایی‌های دل‌نواز معشوق در شعر فارسی و از جمله در اشعار سلمان است. اگر این پسته تنگ دهان و لبان و سخنان همچون شکر و سخنان شیرین آن نباشد، هم جهان بر شاعر تنگ می‌شود و هم شراب برایش تلخ می‌گردد. در نتیجه این پسته لبان معشوق و سخنان همچون شکر اوست که وجودش، تنگنای جهان را بر شاعر آسان می‌کند:

ویژگی‌های کار سلمان در غزلیاتش آمیختن مضمون مدح با مضمون عشق در غزل است. او با استادی تمام، همان‌گونه که در قصیده، مدیحه‌سرایی می‌کند، در غزل‌سرایی نیز مدح می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص112</ref>.

در پایان می‌توان چنین گفت که زبان غزلیات سلمان، زبانی لطیف است. سلمان با توصیفات خاص از ویژگی‌های معشوق و ملحقات آن همچون فراق و هجران، رخ یار، زلف و لب یار، با استادی هرچه تمام، مضمون‌های بی‌نظیری ساخته‌وپرداخته است. همچنین وی مضامینی را از قبیل رند، می و مستی، گریز از محتسب، تجلی خداوند در ذره‌ذره عالم هستی، نکوهش دنیا و حجاب تعلقات که مانع رسیدن به معشوق حقیقی و واقعی است، با زبان هنرمندانه‌اش به‌سان عارفی تمام‌عیار به تصویر کشیده است. عشق و حیرانی ناشی از آن، یک‌باره خرد و هوش را از شاعر باریک‌خیال ما ستانده است و همین بی‌خردی در عالم عشق و عرفان باعث شده است که سلمان تبدیل به خردمندی زیبا‌اندیش و صاحب سخن شود:

<references/>