دیوان خوشدل تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان خوش‎دل تهرانی'''، دیوان روحانی و شاعر معاصر علی‎اکبر صلح‎خواه، معروف به خوش‎دل تهرانی (متوفی 1365ش) است. مقدمه کتاب به قلم شاعر است.  

کتاب، مشتمل بر مقدمه شاعر و به‎ترتیب غزلیات، قصاید، قطعات، مثنویات، رباعیات و دوبیتی‎ها، مدایح و مراثی اوست.  

احمد کرمی در رابطه با شیوه گردآوری و انتشار دیوان خوش‎دل می‎نویسد: «با نام خوش‎دل و نمونه‎های آثارش از سال‎ها پیش آشنا شدم. از وقتی که جزوه‎های کوچکی حاوی اشعار او منتشر می‎شد، من در شمار خریداران این جزوه‎ها و هواخواهان شعر وی بودم. بعدها که دیوان خوش‎دل در دو بخش انتشار یافت، به راهنمایی یک ‎تن از یاران خود پرسان‎پرسان به در خانه او رفتم تا دیوان وی را به ‎دست آورم؛ مرد جوانمرد مرا به درون خانه برد و کریمانه آن را به من بخشید و آشنایی من و خوش‎دل از همین‌جا آغاز می‎گردد و امروز که متصدی نشر کلیات اشعار وی شده‎ام، شادمانم که آثار یک‎ تن از پرکارترین شاعران روزگار خویش را یکجا تقدیم هواخواهان شعر و ادب می‎کنم»<ref>ر.ک: یادداشت ناشر، ص9</ref>‏.  

مطلع کتاب با غزلی تقدیم به دوست، مزین شده است:  

'''در گلستانی که دارد نو گلان بی‎شماری

'''آری‎آری خار را چون گل دلی باشد که در آن  

آرزوهای فراوان است و شوق بی‎شماری'''

سپس در آخرین بیت از سر تواضع می‎گوید:  

'''شعر «خوش‎دل» گرچه نبود درخور بزم بزرگان  

هرچه باشد، از برای دوست باشد یادگاری'''<ref>ر.ک: مطلع کتاب، صفحه سیزده</ref>‏.  

خوش‎دل تهرانی از شعرای آیینی معاصر است که بیشترین مضامین اشعارش در مدح و ثنای ائمه اطهار(ع) است و برای هریک از چهارده معصوم(ع)، هفتادویک قصیده، به تعداد سال‎های عمرش سروده است. او در یکی از این قصاید، پس از راز و نیازی عاشقانه با محبوب پرده‎نشین عالم، حضرت بقیة‎الله‎فی‎الارضین، حجت بن الحسن العسکری(عج)، به ویژگی‎هایی از دوران ظهور اشاره می‎کند؛ حضرت را حامی عدل و نابودکننده کفر و ستم و وارث تیغ دو دم حضرت علی(ع) می‎داند:  

'''تا واژگون شود علم جهل و جور و کین  

صاحب‎ زمان صاحب تیغ علم کجاست؟'''

تا داد و دین بیارد و کفر و ستم برد  

'''کوتاه تا زبان بد منکران شود  

همت‎بلند وارث تیغ دو دم کجاست؟''' <ref>ر.ک: طغیانی، اسحاق؛ میرسعیدی، سید مرتضی، ص‎18</ref>‏.  

امام مهدی(عج)، طبق روایات متواتر در عصر غیبت حضور دارند و بسیاری از مردم همه‎روزه از حضور ایشان در زندگی‌شان بهره‎مند می‎گردند. در بسیاری از روایات وارده از اهل‎بیت(ع)، امام مهدی(عج) به خورشید پشت ابر تشبیه شده است که بسیاری از شاعران معاصر زبان عربی و فارسی نیز از این تشبیه اقتباس نموده‎اند و در وصف ایشان با عنوان «خورشید پشت ابر» با زبان مستقیم و غیرمستقیم یاد کرده‎اند. خوش‎دل تهرانی همین مضمون را این‎گونه بیان می‎کند:  

ابر، کی منع فروغ از مهر خاور می‎کند'''

'''آفتاب‎آسا رسد فیض ابر نیکو و زشت

آری آن شه لطف چون مؤمن به کافر می‎کند'''<ref>ر.ک: بابایی، حدیث و دیگران، ص138-137</ref>‏.  

خوش‎دل همچنین از عصر غیبت کبری با عنوان عصر مشکلات و تیرگی‎ها سخن می‎گوید و به وصف دل‎های بی‎قرار منتظران می‎پردازد که از مدت انتظار و سختی آن غمگین و افسرده گشته و خواستار پایان غیبت کبری شده‎اند:  

'''روز ظهور مهدی موعود کی رسد  

پایان شام تیره‎ی رنج و الم کجاست'''

'''دل‎ها ز طول غیبت آن شه ملول گشت  

بزداید آن‎که از دل ما زنگ غم کجاست'''<ref>ر.ک: همان، ص125</ref>‏.  

به اعتقاد خوش‎دل، آذر بیگدلی صاحب تذکره آتشکده که با شعرای سبک هندی مانند: صائب تبریزی مخالفت ورزیده، بر پیکر ادبیات لطمه وارد کرده است:  

'''آذر از صائب ز نازک‎طبعی او سوخته  

خامی آذر نگر بیچاره از مو سوخته'''  

'''خامه خامش بلی تائیس آن بیگانه خوست  

کاین‎همه کاخ ادب با یاری او سوخته'''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص228</ref>‏.  

غدیریه از جمله اشعار زیبای خوش‎دل در وصف اعلام ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) در غدیر خم است:  

'''در غدیر خم نبی خشت از سر خم برگرفت  

'''از خم خمر خلافت در غدیر خم بلی  

'''گفت هرکس را منم مولا علی مولای اوست  

حیدرش سرور بود آن‎کو مرا سرور گرفت'''

'''جانشین و قاضی دین و وصی من علی است  

این بگفت و بازوی آن شاه گردون‎فر گرفت'''

از تلاطم ایمنی با لنگر حیدر گرفت'''<ref>ر.ک: همان، ص585-584</ref>‏.  

خوش‎دل در بخش مراثی، فلسفه بزرگ نهضت حسینی را این‎گونه ترسیم می‎کند:  

که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است'''  

احمد کرمی در ذیل این قطعه می‎نویسد: «قطعه بالا از شاعرش مشهورتر و در تمام ممالک شیعه‎نشین منتشر و همچنین اولین قطعه رثای حماسی است که در بیست‎وپنج سال قبل سروده شده و سرمشق شعرای پارسی‎زبان گردیده است»<ref>ر.ک: همان، ص‎745</ref>‏.  

خوش‎دل تک‎بیتی‎های زیبایی هم با مضامین اخلاقی و پندآموزی سروده است:

'''عمر صد ساله به‎جز روزی نیست

زندگی آش دهان‎سوزی نیست'''

غم مخور عمر سفر کوتاه است'''<ref>ر.ک: همان، ص‎548</ref>‏.  

فهرست کتاب در انتهای آن ذکر شده است. پاورقی‎های کتاب به قلم احمد کرمی است.

# مقدمه و متن کتاب.  

# بابایی، حدیث و دیگران، «بررسی تطبیقی غیبت کبری در شعر معاصر عربی و فارسی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، فصلنامه عصر آدینه، تابستان 1396، شماره 22، ص‎115 تا 151، به آدرس اینترنتی:  

# طغیانی، اسحاق؛ میرسعیدی، سید مرتضی، «تجلی ظهور در ادب منظوم معاصر»، پایگاه مجلات تخصصی نور، فصلنامه فرهنگ اصفهان، بهار 1387، شماره 39، ص‎5 تا 22، به آدرس اینترنتی: