البرهان في علوم القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'نتيجيرى' به 'نتيجه‌گيرى'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌گ' به '')
جز (جایگزینی متن - 'نتيجيرى' به 'نتيجه‌گيرى')
خط ۳۳: خط ۳۳:
اين كتاب، كه چكيده‌اى از آراى محققان متقدم است و به زبان عربى تأليف شده، مشتمل است بر: مقدمه، دو فصل، و 47 باب.فصل اول دربارۀ كليات تفسير، مانند انواع تفسير، و فصل دوم دربارۀ علوم قرآنى و منشأ آن است كه بر مبناى نظريات مختلف علما، وجوه گوناگونى دربارۀ آن مطرح شده است.سپس 47 باب، هر يك در بيان يكى از انواع علوم قرآنى، آمده كه عبارت است از:شناخت سبب نزول؛ ارتباط آيات با يكديگر؛فاصلۀ آيات؛وجوه و نظاير؛ علم به آيات متشابه؛ علم به آيات مبهم؛ دربارۀ سرآغاز سوره‌ها؛ دربارۀ پایان سوره‌ها؛ دربارۀ شناخت آيات مكّى و مدنى؛ شناخت نخستين قسمتى كه از قرآن نازل شد؛ چگونگى نزول قرآن؛ گردآورى قرآن و صحابۀ حافظ قرآن؛ شناخت تقسيم‌بندى قرآن بر حسب سوره‌ها و ترتيب سوره‌ها، آيات و تعداد آنها؛ شناخت نامهاى قرآن؛آنچه در قرآن به «لغت»(گويش)غير حجازى است؛آنچه در قرآن از لغات غير عربى است؛ شناخت غريب القرآن؛ شناخت تصريف؛ شناخت احكام؛ شناخت لفظ يا تركيب نيكوتر و فصيحتر؛ تفاوت كردن الفاظ بر اثر زياد يا كم شدن؛وقف و ابتدا؛ شناخت توجيه قرائات؛ علم به رسم الخط قرآنى؛فضايل قرآن؛خواص قرآن؛آيا در قرآن قسمتى بهتر از ديگرى است؟؛آداب تلاوت قرآن؛آيا جايز است كه در نوشتار، نامه و سخنرانى، قسمتى از آيات قرآن به كار رود؟؛ امثال قرآن؛ احكام قرآن؛جدل در قرآن؛ ناسخ و منسوخ قرآن؛ توهم اختلاف در قرآن؛ شناخت محكم و متشابه؛ حكم آيات متشابهى كه دربارۀ صفات خداوند است؛ اعجاز قرآن؛وجوب تواتر قرآن؛ یارى سنّت در فهم قرآن؛ شناخت تفسير قرآن؛ شناخت وجوب در مخاطبات؛ بيان حقيقت و مجاز قرآن؛كنايه و تعريض؛ اقسام معناى كلام؛ تعدادى از اسلوبهاى بلاغى قرآن؛و شناخت ابزار و ادواتى كه مفسر به آن نياز دارد.
اين كتاب، كه چكيده‌اى از آراى محققان متقدم است و به زبان عربى تأليف شده، مشتمل است بر: مقدمه، دو فصل، و 47 باب.فصل اول دربارۀ كليات تفسير، مانند انواع تفسير، و فصل دوم دربارۀ علوم قرآنى و منشأ آن است كه بر مبناى نظريات مختلف علما، وجوه گوناگونى دربارۀ آن مطرح شده است.سپس 47 باب، هر يك در بيان يكى از انواع علوم قرآنى، آمده كه عبارت است از:شناخت سبب نزول؛ ارتباط آيات با يكديگر؛فاصلۀ آيات؛وجوه و نظاير؛ علم به آيات متشابه؛ علم به آيات مبهم؛ دربارۀ سرآغاز سوره‌ها؛ دربارۀ پایان سوره‌ها؛ دربارۀ شناخت آيات مكّى و مدنى؛ شناخت نخستين قسمتى كه از قرآن نازل شد؛ چگونگى نزول قرآن؛ گردآورى قرآن و صحابۀ حافظ قرآن؛ شناخت تقسيم‌بندى قرآن بر حسب سوره‌ها و ترتيب سوره‌ها، آيات و تعداد آنها؛ شناخت نامهاى قرآن؛آنچه در قرآن به «لغت»(گويش)غير حجازى است؛آنچه در قرآن از لغات غير عربى است؛ شناخت غريب القرآن؛ شناخت تصريف؛ شناخت احكام؛ شناخت لفظ يا تركيب نيكوتر و فصيحتر؛ تفاوت كردن الفاظ بر اثر زياد يا كم شدن؛وقف و ابتدا؛ شناخت توجيه قرائات؛ علم به رسم الخط قرآنى؛فضايل قرآن؛خواص قرآن؛آيا در قرآن قسمتى بهتر از ديگرى است؟؛آداب تلاوت قرآن؛آيا جايز است كه در نوشتار، نامه و سخنرانى، قسمتى از آيات قرآن به كار رود؟؛ امثال قرآن؛ احكام قرآن؛جدل در قرآن؛ ناسخ و منسوخ قرآن؛ توهم اختلاف در قرآن؛ شناخت محكم و متشابه؛ حكم آيات متشابهى كه دربارۀ صفات خداوند است؛ اعجاز قرآن؛وجوب تواتر قرآن؛ یارى سنّت در فهم قرآن؛ شناخت تفسير قرآن؛ شناخت وجوب در مخاطبات؛ بيان حقيقت و مجاز قرآن؛كنايه و تعريض؛ اقسام معناى كلام؛ تعدادى از اسلوبهاى بلاغى قرآن؛و شناخت ابزار و ادواتى كه مفسر به آن نياز دارد.


مؤلف در هريك از اين مباحث، ابتدا تاريخچۀ پژوهش آن را بيان، و خود آن را تعريف مى‌كند، سپس به بررسى ديدگاه علما دربارۀ آن مبحث مى‌پردازد و از کتاب‌ها و دانشمندان بسيارى نقل قول مى‌كند، از جلمه از [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|كشاف]] و اساس البلاغة [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، ال[[مفردات ألفاظ القرآن|مفردات راغب]]، [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]]، [[أمالي المرتضی|امالى]] [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد‌‎مرتضى]]، و [[أسباب نزول القرآن|اسباب النزول]] [[واحدی، علی بن احمد|واحدى]]<ref>همان، ج 1، مقدمه، ص72-76،81</ref>او ميان آراى علما، مناظره‌اى غيابى به وجود مى‌آورد، سپس از بحثها نتيجيرى مى‌كند و سرانجام نظريۀ خود را مى‌گويد و اشكال عقايد علماى پيش از خود را با استدلالهاى ادبى، تفسيرى، فقهى و حديثى مطرح مى‌سازد و گاهى ذيل عنوان «فصل» به مطالب حاشيه‌اى يا شرحهاى اضافى مى‌پردازد تا سخن را تكميل كند.
مؤلف در هريك از اين مباحث، ابتدا تاريخچۀ پژوهش آن را بيان، و خود آن را تعريف مى‌كند، سپس به بررسى ديدگاه علما دربارۀ آن مبحث مى‌پردازد و از کتاب‌ها و دانشمندان بسيارى نقل قول مى‌كند، از جلمه از [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|كشاف]] و اساس البلاغة [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، ال[[مفردات ألفاظ القرآن|مفردات راغب]]، [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]]، [[أمالي المرتضی|امالى]] [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد‌‎مرتضى]]، و [[أسباب نزول القرآن|اسباب النزول]] [[واحدی، علی بن احمد|واحدى]]<ref>همان، ج 1، مقدمه، ص72-76،81</ref>او ميان آراى علما، مناظره‌اى غيابى به وجود مى‌آورد، سپس از بحثها نتيجه‌گيرى مى‌كند و سرانجام نظريۀ خود را مى‌گويد و اشكال عقايد علماى پيش از خود را با استدلالهاى ادبى، تفسيرى، فقهى و حديثى مطرح مى‌سازد و گاهى ذيل عنوان «فصل» به مطالب حاشيه‌اى يا شرحهاى اضافى مى‌پردازد تا سخن را تكميل كند.


وى به تناسب بلندى و كوتاهى مباحث، برخى از انواع را به فصول و بخشهاى گوناگون تقسيم كرده و به چهار نوع واپسين (كنايه و تعريض، اقسام معناى كلام و...) تفصيل بيشترى مى‌دهد، ازينرو البرهان از لحاظ ادبى بر ديگر كتب علوم قرآنى امتياز دارد.
وى به تناسب بلندى و كوتاهى مباحث، برخى از انواع را به فصول و بخشهاى گوناگون تقسيم كرده و به چهار نوع واپسين (كنايه و تعريض، اقسام معناى كلام و...) تفصيل بيشترى مى‌دهد، ازينرو البرهان از لحاظ ادبى بر ديگر كتب علوم قرآنى امتياز دارد.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش