المعجم في أسامي شيوخ أبي بكر الإسماعيلي: تفاوت میان نسخه‌ها

معجم حاضر، معجمی است از میان معاجم شیوخ که دارای معلومات متنوعی هستند؛ برخی از این اطلاعات به مؤلف و اساتیدش و طرق دریافتش از آنان مربوط می‌شود؛ اطلاعاتی که از طبیعت سیر حیات فرهنگی اجتماعی آن دوران، پرده برمی‌دارد و معلومات متعددی را که متعلق به عالم اسلامی در امور دینی و اجتماعی و سیاسی و تاریخی و اقتصادی و جغرافیایی و علمی و... است به ما نشان می‌دهد. وجه امتیاز «معجم شيوخ أبي بكر الإسماعيلي» به غنای پاک آن از معلوماتی است که نویسنده از طریق این معلومات، حال برخی از شیوخ و اساتید خودش را بیان کرده است؛ یعنی از حیث جرح و تعدیل آنان. وی متعرض نقد برخی از احادیث وارده در این کتاب می‌شود. همچنین در این اثر درباره موقعیت‎های جغرافیایی نیز اطلاعاتی به دست می‌آوریم که مؤلف در اثنای سفرهایش در طلب علم ذکر کرده، و به ذکر تقسیمات مرزی آن شهرها که داخلشان شده و در مساجد و بازارها و خانه‌ها و باغ‎ها و... با اساتیدش ملاقات و از آن‌ها استماع کرده است. علاوه بر این امور، این کتاب سرشار از اخباری از زندگی علمی مؤلف است و ازاین‌جهت، سند خوبی است برای شناخت شیوخ مؤلف و برخی از جوانب زندگی وی به وجه خاص. این کتاب، مشتمل بر مواد خوب متنوعی در علم حدیث و نقد آن و علم جرح و تعدیل است. کلام نویسنده، در این کتاب، نزد ائمه این علم، اعتبار خاصی داشته و میانشان رواج داشته است. این اثری است که طی قرون گذشته در میان محدثان، مشهور بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39849/1/7 ر.ک: همان، ص7-8]</ref>

محقق در خاتمه می‌نویسد: پس‌ازاین که خداوند تحقیق این اثر را برایم آسان کرد، خلاصه آنچه را موضوع این کتاب از این امام اسماعیلی در بر دارد و اهم نقاطی که از خلال تحقیق مؤلف و این کتاب که شامل چهارصد و هفت شیخ از شیوخ اسماعیلی است که نویسنده شاگردی آنان را کرده و ازشان بهره برده را، برایتان ذکر می‌نمایم. تحقیق کتاب مشتمل است بر زندگی مؤلف و موقعیت جغرافیایی شهری که اسماعیلی در آن زیسته، و حیات سیاسی و فکری که داخل گرگان (جرجان) و خارج آن در آن زمان بوده است.