رسائل سیاسی عصر قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها

رساله‌های «سیاسی و اجتماعی ارائه‌شده در این مجموعه، عمدتاً از آثار خطی موجود در کتابخانه ملی ایران انتخاب شده‌اند. این رساله‌ها هرکدام از زوایای خاص خود به مسائل سیاسی زمانه از قبیل سلطنت، حاکمیت، عدالت، وزارت، اصلاحات ضروری، حکومت قانون، مجلس و غیره پرداخته‌اند. محور اصلی سخنان و ادعای نویسندگان هرکدام از این رساله‌ها، ترقی و نوسازی سیاسی و گفتگو از قواعد و اصول و روش‎های اصلاحات دستگاه دولت و تشکیلات حکومت است؛ آن‎هم طبعا بر مبنای پایگاه فکری و اجتماعی هر نویسنده یا بر اساس درجه علم و حد ادراک و دانش و معرفت او»<ref>همان، ص10</ref>.

نویسنده، از مخالفان میرزا ملکم‎‎خان ناظم‎الدوله بوده و در چند جای این اثر ملکم‎‎خان را شیادی می‌داند که قصدش فریب‎کاری است. او در آغاز کتاب تصریح می‌نماید که چون از طریق روزنامه‌های پاریس و انگلیس دریافته که شاه قصد دارد به تحریک طفلکی نادان، یعنی ملکم‎‎خان که چند روزی در خیابان‎های لندن قدم زده و شعبده‎بازی آموخته، قوانین فرنگستان را در ایران اجرا کند، به اندیشه تألیف کتابچه شرح عیوب افتاده و پس از تألیف، آن را از طریق میرزا سعید‎خان برای ناصرالدین شاه ارسال داشته است. از دغدغه‌های اصلی نویسنده در این کتاب، انحطاط و عقب‎ماندگی وطن است.<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>.

«اساسی‌ترین بحث علی‎بخش قاجار در ميزان ‎الملل، نقد قشری از فرنگی‌مآبان یا به تعبیر او اهل دبه است. اهل دبه غریب موجوداتی بودند که دو عنصر لاقیدی اعتقادی و تحقیر باورهای ناشی از شریعت و تمایل به هرزگی و مسخرگی در سلوک و رفتار و گفتار با یکدیگر را یک‎جا در وجود خود جمع کرده بودند. به روایت علی‎بخش قاجار، این قشر از عناصر فرنگی‌مآب که یکسره مقلد آداب و رفتار و شیوه سلوک فرنگیان بودند، در شیوه مسخرگی تا به جایی پیش می‌رفتند که از نثار رکیک‎ترین فحش‎های عرضی و ناموسی به یکدیگر، آن‎هم به‎خاطر بلند شدن صدای خنده، هیچ ابائی نمی‌کردند. در نزد اینان همه مرزهای آزرم شکسته بود و تعصب در همه امور و تمامی ارزش‎ها حتی نوامیس نیز معنایی نداشت»<ref>همان، ص25</ref>.

فهرست مطالب در آغاز اثر و نمایه‌ها (دربردارنده نمایه «آیات»، «احادیث و روایات»، «سخنان حکما و بزرگان»، «اشخاص»، «اصطلاحات، القاب و عناوین»، «جای‎ها» و «اقوام، طوایف و خاندان‎ها») در پایان آن آمده است.<ref>ر.ک: کتاب، ص669-714</ref>.