دیوان کاتبی نیشابوری (ترشیزی): تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان کاتبی نیشابوری (ترشیزی) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۱۴

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ، ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹

جز

جایگزینی متن - 'ه‎ت' به 'ه‌ت'

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۳۳: / خط ۳۳: @@
 تـاکنون از کاتبی یک دیوان‎ و خمسه،‎ یـعنی پنـج مثنوی بـه عـهد مـا‎ رسیده‎ است که‎ همه‎ این‎ اشـعار، کـلیات شاعر را‎ تشکیل می‌دهد. دیوان کاتبی، حاوی اشعاری در قالب‌های مختلف قصیده، غزل، قـطعه، مـعما و فردیات می‎باشد‎ و عدد‎ ابیات آن با تـوجه به نسخه‌ای‎ که‎ در‎ کـتابخانه‎ دانـشگاه‎ استانبول وجود دارد‎ و مورد‎ تحقیق و بـررسی قرار گرفته، 5846 بیت است.<ref>ر.ک: بیلگن، عبدالسلام، ص67</ref>‏؛ اما در این کتاب تنها بخش غزلیات دیوان کاتبی ارائه شده است.
-کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن ویژگی‎های شعر کاتبی مورد بررسی قرار گرفته است. کاتبی در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمد و در نیمه اول قرن نهم درگذشته است. [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر صفا]] در کتاب تاریخ ادبیات، ضمن بحث از نابسامانی نثر و شعر و کم‎مایگی پارسی‌گویان این دوره می‌نویسد: «از مسائل دیگری که مسلماً در سستی زبان فارسی در آثار ادبی این دوران مؤثر افتاده آن است که استادان زبان فارسی که می‎بایست مربی شاعران و نویسندگان جدید باشند، به‎تدریج از میان رفتند و در نتیجه کار شعر و نثر به دست کسانی افتاد که بهره آنان از فنون ادب کم بود»<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>.
+کتاب با ذکر شرح حال شاعر آغاز شده است. پس از آن ویژگی‎های شعر کاتبی مورد بررسی قرار گرفته است. کاتبی در نیمه دوم قرن هشتم به دنیا آمد و در نیمه اول قرن نهم درگذشته است. [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر صفا]] در کتاب تاریخ ادبیات، ضمن بحث از نابسامانی نثر و شعر و کم‎مایگی پارسی‌گویان این دوره می‌نویسد: «از مسائل دیگری که مسلماً در سستی زبان فارسی در آثار ادبی این دوران مؤثر افتاده آن است که استادان زبان فارسی که می‎بایست مربی شاعران و نویسندگان جدید باشند، به‌تدریج از میان رفتند و در نتیجه کار شعر و نثر به دست کسانی افتاد که بهره آنان از فنون ادب کم بود»<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>.
-به‌هرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کم‎مایگان نه‎تنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و تازگی‎های مضامین عاشقانه، حقاً بسیار دل‌انگیز و ماهرانه‎تر از همه انواع سخن اوست<ref>ر.ک: همان، ص12-11</ref>.
+به‌هرحال در این دوران که شعر فارسی در دست کم‎مایگان نه‌تنها اعتلا نیافت، بلکه به ضعف و تقلید گرایید، تنها کاتبی نیشابوری بود که گرد تقلید نگشت و ابداعات ذهن خود را در قالب غزل ادامه داد. غزلیاتی که به گفته دکتر صفا لطیف و آبدار است و با تکیه بر معانی بلند عارفانه و تازگی‎های مضامین عاشقانه، حقاً بسیار دل‌انگیز و ماهرانه‌تر از همه انواع سخن اوست<ref>ر.ک: همان، ص12-11</ref>.
-ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجاب‎انگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکل‎ترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان بی‌نظیر دانست؛ زیرا نه‎تنها مثنوی‎هایی سروده که تمام اشعار آنها ذوبحرین و ذوقافیتین است (مجمع البحرین و محب و محبوب) و در همه ابیات مثنوی ده باب نیز صنعت تجنیس به‎کار برده، بلکه در به‎کارگیری بعضی تکلفات و التزام‎های دشوار زبانزد است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.
+ویژگی دیگر شعر کاتبی به گفته دکتر صفا توانایی و مهارت اعجاب‎انگیز او در خلق معانی و رعایت قواعد سخنوری حتی در مشکل‎ترین التزامات است و کاتبی را از این نظر شاید در ادب فارسی بتوان بی‌نظیر دانست؛ زیرا نه‌تنها مثنوی‎هایی سروده که تمام اشعار آنها ذوبحرین و ذوقافیتین است (مجمع البحرین و محب و محبوب) و در همه ابیات مثنوی ده باب نیز صنعت تجنیس به‎کار برده، بلکه در به‎کارگیری بعضی تکلفات و التزام‎های دشوار زبانزد است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.
 دکتر صفا در مورد قصاید کاتبی می‌نویسد که قصاید کاتبی هم که همگی منتخب و استادانه است، بنا بر عادت شعرای زمان ما در جواب قصاید معروف شاعران پیشین ساخته شده و یا در صورت مبتکر و به قول استادان آن دوره «مخترع» بودن، تحت تأثیر مستقیم شیوه قصیده‎سرایان معروف پیش از کاتبی است.<ref>ر.ک: همان، ص13-12</ref>.
@@ خط ۴۸: / خط ۴۸: @@
 نکته دیگر در مورد رسم‎الخط شعرهاست که در نسخه‌های قدیمی معمولاً مشکل‎آفرین است. دیوان کاتبی نیز در این زمینه خالی از اشکال نبود. التباس حروف مثل «ک»، «گ»، «ج»، «چ»، «ب» و «پ»، در کلماتی همچون کشتن، گشتن، جاه، چاه، با، پا و... از جمله این مشکلات است که سعی شده با ضبط دقیق کلمه رفع شود. کاربرد شکل قدیم بعضی از واژه‌ها نیز در شعر کاتبی دیده می‌شود؛ مثل قید تمنای «کاش» که در بسیاری از موارد به‌صورت «کاج» نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.
-هنروری کاتبی نه‎تنها در قصاید و مثنوی‎های وی متجلی است، که در وادی غزل نیز مورد توجه شاعران هم‎روزگار و پس از خود شده است. غزلیات او به رسم غزل‎گویان زمانه‌اش، چون شیخ کمال خجندی، بیشتر شش و هفت بیتی است و در سادگی به زبان اهل کوی و برزن می‌ماند؛ در قطعه‌ای می‌گوید:
+هنروری کاتبی نه‌تنها در قصاید و مثنوی‎های وی متجلی است، که در وادی غزل نیز مورد توجه شاعران هم‎روزگار و پس از خود شده است. غزلیات او به رسم غزل‎گویان زمانه‌اش، چون شیخ کمال خجندی، بیشتر شش و هفت بیتی است و در سادگی به زبان اهل کوی و برزن می‌ماند؛ در قطعه‌ای می‌گوید:
 {{شعر}}{{ب|''جهتی هست که اکثر غزلم شش بیت است ''|2='' بشنو این معنی و جز فرد جهان مشمارم''}}{{ب|''پنج نیست مرا رسم ولی شش اولی ''|2='' تا بدانند که در شعر یکی دینارم''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: حیدری یساولی، علی، ص137</ref>.