۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ط' به 'ه‌ط') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ت' به 'ه‌ت') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
رنگ مذهبی داشتن از ویژگیهای استعاره در دیوان ناصرخسرو است. وی مبلغ دین و حجت اسماعیلیان در خراسان بود؛ بنابراین اندیشه‌های دینی و اسماعیلی در استعاره‌هایش تأثیر گذاشته است.<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>. | رنگ مذهبی داشتن از ویژگیهای استعاره در دیوان ناصرخسرو است. وی مبلغ دین و حجت اسماعیلیان در خراسان بود؛ بنابراین اندیشه‌های دینی و اسماعیلی در استعاره‌هایش تأثیر گذاشته است.<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>. | ||
گرایش به خرد و توصیف آن از | گرایش به خرد و توصیف آن از برجسته‌ترین و مهمترین خصوصیات اشعار [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] است. البته ستایش خرد از خصوصیات برجسته شاعران قرون چهارم و پنجم است. شاعران دیگر دوران نیز به این مقوله پرداخته‌اند، ولی آنچه مهم است تفاوت [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] با دیگران در نوع نگرش به عقل میباشد. خردستایی او با مبانی فلسفه اعتقادی‌اش ارتباطی انفکاکناپذیر دارد. او هرجا که مقتضای کلام بوده از عقل سخن رانده است. نگاهی آماری به دیوان او و دیگر آثار وی نشان می‌دهد که مقوله عقل و خردگرایی از مهمترین مضامین فکری او بوده است. خردگرایی [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] نوعی مقابله و مجادله با مذاهب رایج عصر خویش است. جایی که او چون و چرا را نتیجه عقل دانسته و خردمند را موظف به ره جستن از عقل در جهت برطرف کردن نیازهای روحی و روانی خویش می‌داند، خرد بهعنوان عالی‌ترین مفهوم در جهت دستیابی به اسرار و رموز آفرینش تجلّی می‌کند که به‌همراهی دین و دانش سبب رسیدن به فوز عظیم است؛ زیرا علم، عامل بصیرت و روشنایی عقل و دینداری و تقوی هدف غایی عقل است. او شاید به تأسّی از حدیث شریف «أوّل ما خلق اللّه العقل»، عقل را یک عطیّه الهی بزرگ می‌داند و معتقد است در برابر این موهبت بزرگ الهی انجام واجبات دینی بر انسان واجب می‌شود. همچنین این هدیه الهی است که انسان را از موجودات دیگر افضل می‌سازد و چون پادزهری انسان را از زهر اژدهای این دنیا نجات میبخشد. | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
از لحاظ مضمون می‌توان روشنایی‌نامه را به دو بخش تقسیم کرد: | از لحاظ مضمون می‌توان روشنایی‌نامه را به دو بخش تقسیم کرد: | ||
# بخش نخست، مشتمل بر چند مقاله است که در آن می‌توان دیدگاه‌های فلسفی - مذهبی «ناصر» را دربارهی خدا، آفرینش جهان و انسان، جوهر و عرض و... مشاهده کرد. جهانبینی ناصرخسرو اگرچه ایدهآلیستی است، بااینحال نگرش و بینش وی راکد و جامد نیست و از پویایی و تحرک قابل تحسینی (مناسب با شرایط مکانی و زمانی) برخوردار است. | # بخش نخست، مشتمل بر چند مقاله است که در آن می‌توان دیدگاه‌های فلسفی - مذهبی «ناصر» را دربارهی خدا، آفرینش جهان و انسان، جوهر و عرض و... مشاهده کرد. جهانبینی ناصرخسرو اگرچه ایدهآلیستی است، بااینحال نگرش و بینش وی راکد و جامد نیست و از پویایی و تحرک قابل تحسینی (مناسب با شرایط مکانی و زمانی) برخوردار است. | ||
# بخش دوم، شامل چندین موضوع دربارهی پاره‌ای از مسائل اجتماعی است. مقاله‌هایی مانند: «گفتار اندر صفت خلوت»، «گفتار اندر نصیحت و موعظه»، «در مذمت دوستان ریایی»، «در مذمت غمازان»، «در نکوهش تقلید»، «گفتار اندر خاموشی و رازداری». بخش عمدهی این مقاله‌ها که اندیشه‌های انسانی و اجتماعی [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] را بازتاب می‌دهد، به قصد پند و اندرز به پیروان و به‌طور کلی به مردم سروده شده است. در اینجا باید یادآور شد که موضوعهایی که در این بخش مطرح شده، هم ناقص است و هم پراکنده. اگر در همین جا روشنایی‌نامه را با سعادتنامه قیاس کنیم، به نقص فاحشی که در روشنایی‌نامه در زمینهی طرح | # بخش دوم، شامل چندین موضوع دربارهی پاره‌ای از مسائل اجتماعی است. مقاله‌هایی مانند: «گفتار اندر صفت خلوت»، «گفتار اندر نصیحت و موعظه»، «در مذمت دوستان ریایی»، «در مذمت غمازان»، «در نکوهش تقلید»، «گفتار اندر خاموشی و رازداری». بخش عمدهی این مقاله‌ها که اندیشه‌های انسانی و اجتماعی [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] را بازتاب می‌دهد، به قصد پند و اندرز به پیروان و به‌طور کلی به مردم سروده شده است. در اینجا باید یادآور شد که موضوعهایی که در این بخش مطرح شده، هم ناقص است و هم پراکنده. اگر در همین جا روشنایی‌نامه را با سعادتنامه قیاس کنیم، به نقص فاحشی که در روشنایی‌نامه در زمینهی طرح عمده‌ترین مسائل اجتماعی - اخلاقی وجود دارد، پی خواهیم برد. وجود این نقص می‌تواند دلیلهایی گوناگون داشته باشد. شاید یکی این باشد که ناصرخسرو زمان بسیار کوتاهی برای نوشتن این کتاب صرف کرده است؛ چنانکه خود او می‌گوید: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||