۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
كفاية المحصلين في تبصرة أحكام الدين (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۱
، ۶ سپتامبر ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ه‌ها' به 'ه‌ها'
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ها' به 'ه‌ها') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''كفاية المحصلين في تبصرة أحكام الدين'''، شرح مزجی بر [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] (متوفی 726ق) به قلم [[مدرس، محمدعلی|میرزا محمدعلی مدرس تبریزی خیابانی]] (متوفی 1373ق) است. نگارش این اثر در دو جزء در سال 1349ق به اتمام رسیده است. این چاپ منقح از کتاب به اهتمام [[سبحانی تبریزی، جعفر|شیخ جعفر سبحانی]] (معاصر) و با مقدمه [[محقق، مهدی|مهدی محقق]] (معاصر) -که هر دو از شاگردان [[مدرس، محمدعلی|مدرس خیابانی]] بوده‌اند- منتشر شده است. | '''كفاية المحصلين في تبصرة أحكام الدين'''، شرح مزجی بر [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] (متوفی 726ق) به قلم [[مدرس، محمدعلی|میرزا محمدعلی مدرس تبریزی خیابانی]] (متوفی 1373ق) است. نگارش این اثر در دو جزء در سال 1349ق به اتمام رسیده است. این چاپ منقح از کتاب به اهتمام [[سبحانی تبریزی، جعفر|شیخ جعفر سبحانی]] (معاصر) و با مقدمه [[محقق، مهدی|مهدی محقق]] (معاصر) -که هر دو از شاگردان [[مدرس، محمدعلی|مدرس خیابانی]] بوده‌اند- منتشر شده است. | ||
تبصرة المتعلمین [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] وجیزه‌ای است پرمایه و سودبخش که سالها بهعنوان درسنامه فقه در | تبصرة المتعلمین [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] وجیزه‌ای است پرمایه و سودبخش که سالها بهعنوان درسنامه فقه در حوزه‌های علوم دینی مورد استفاده طالبان علم بوده است و در روزگار ما درست به مانند بسی کتاب‌های سودمند و مایهور و سنجیده دیگر- از دایره درس و بحث تقریباً خارج شده؛ بی آنکه جایگزینی مناسب و کارآمد برای آن تمهید گردد. به قول استاد [[محقق، مهدی|مهدی محقق]] «این کتاب کوچک که بهیادآورنده کتاب‌هایی است که بهعنوان کُمی و خُفی مشهورند و می‌توان آن را در آستین و جوراب پنهان کرد و هنگام نیاز با سرعت بدان رجوع نمود»؛ وانگهی شامل همه ابواب فقه از طهارت و صلوة تا قصاص و دیات است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/1/14 ر.ک: مقدمه محقق، صفحه چهارده]</ref>. | ||
==جایگاه و ویژگی این اثر== | ==جایگاه و ویژگی این اثر== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
==ویژگی شرح== | ==ویژگی شرح== | ||
از برای [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] شرحها و | از برای [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] شرحها و حاشیه‌ها و ترجمه‌ها نوشته و حتی آن را به نظم کشیده‌اند. در میان شروح متعدد [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]]، یکی از شروح مقبول افتاده و کارآمد، اثر حاضر میباشد. این اثر باآنکه (در اصل) به زبان فارسی تنظیم و تحریر شده (هماکنون این اثر به زبان عربی برگردانده شده است)، در کمال تعجبانگیزی، مرزهای زبان فارسی را درنوردیده و تا حوزه ارجاعات و پژوهشهای محققان عرب دامن گسترده است؛ چنانکه بهعنوانمثال، عمر عبدالسلام تَدْمُری در تحقیق تاریخ الاسلام ذَهَبی به آن ارجاع می‌دهد! <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/98 ر.ک: جهانبخش، جویا و دیگران، ص98]</ref>. | ||
کفایة المحصلین نشان می‌دهد که آن فقید چه مهارت و تتبع گسترده‌ای در فقه داشته و چگونه از باریکیهای آرای فقهی [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] و چموخم تبصرة المتعلمین او با خبر بوده است. این کتاب را [[مدرس، محمدعلی|مدرس]] بهقصد «تنقیح مقاصد و مبانی» و «توضیح الفاظ و معانی» [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] نوشته و -چنانکه خود یادآور گردیده از ایجاز مخل و اطناب ممل در آن پرهیز کرده است. مقصود عمده او «تفسیر» و «تقریر» سخن ماتن بوده و نه رد و نقد که نمودار آرای فقهی شارح باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/36 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص36]</ref>. وی حتی‌المقدور به مقصود خود وفادار مانده و بدینترتیب شرحی منضبط و پر اطلاع فراهم ساخته که «فایده آموزشی» دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/98 ر.ک: جهانبخش، جویا؛ و دیگران، ص98]</ref>. | کفایة المحصلین نشان می‌دهد که آن فقید چه مهارت و تتبع گسترده‌ای در فقه داشته و چگونه از باریکیهای آرای فقهی [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] و چموخم تبصرة المتعلمین او با خبر بوده است. این کتاب را [[مدرس، محمدعلی|مدرس]] بهقصد «تنقیح مقاصد و مبانی» و «توضیح الفاظ و معانی» [[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمین]] نوشته و -چنانکه خود یادآور گردیده از ایجاز مخل و اطناب ممل در آن پرهیز کرده است. مقصود عمده او «تفسیر» و «تقریر» سخن ماتن بوده و نه رد و نقد که نمودار آرای فقهی شارح باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/36 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص36]</ref>. وی حتی‌المقدور به مقصود خود وفادار مانده و بدینترتیب شرحی منضبط و پر اطلاع فراهم ساخته که «فایده آموزشی» دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/98 ر.ک: جهانبخش، جویا؛ و دیگران، ص98]</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
از ویژگیهای قابل عنایت کتاب، دقتهای زبانی و ادبی آن مرحوم است که در جایجای اثر چهره می‌نماید و نشانگر باریکبینی شارح در توضیح لغات و ربط آنها است<ref>ر.ک: ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص43</ref>. آبشخور این ویژگی، جنبه بارز ادبی و لغوی در شخصیت [[مدرس، محمدعلی|مدرس خیابانی]] و پختگی و سرآمدگی او در فنون ادب است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/99 ر.ک: جهانبخش، جویا؛ و دیگران، ص99]</ref>. | از ویژگیهای قابل عنایت کتاب، دقتهای زبانی و ادبی آن مرحوم است که در جایجای اثر چهره می‌نماید و نشانگر باریکبینی شارح در توضیح لغات و ربط آنها است<ref>ر.ک: ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص43</ref>. آبشخور این ویژگی، جنبه بارز ادبی و لغوی در شخصیت [[مدرس، محمدعلی|مدرس خیابانی]] و پختگی و سرآمدگی او در فنون ادب است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/99 ر.ک: جهانبخش، جویا؛ و دیگران، ص99]</ref>. | ||
رگه‌های دلبستگی [[مدرس، محمدعلی|مدرس خیابانی]] به دو دانش حدیث و رجال نیز در کفایة المحصلین هویدا است. استاد محقق میگوید: او از مدرسان دیگر فقه که من دیده بودم جامعتر و برتر بود؛ چون بر علم رجال و درایه که زیربنای حدیث و فقه است تسلط کافی و وافی داشت. وقتی او به نام برخی از محدثان و راویان همچون بزنطی و بنوفضال و اصحاب اجماع می‌رسید چنان داد سخن میداد که شنونده را مسحور علم و دانش خود می‌کرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/1/16 ر.ک: مقدمه محقق، جلد 1، صفحه شانزده و هفده]</ref>. | |||
همین دلبستگیها سبب شده که در متن یا حاشیه کفایة المحصلین به شرح و توضیح حدیث دست یازد و گفتار پیشینیان خویش را نیز مورد نقل و نقد قرار دهد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/37 ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص 37 و 38] و [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/41 41]</ref>. | همین دلبستگیها سبب شده که در متن یا حاشیه کفایة المحصلین به شرح و توضیح حدیث دست یازد و گفتار پیشینیان خویش را نیز مورد نقل و نقد قرار دهد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/37 ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص 37 و 38] و [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/41 41]</ref>. | ||
از حسنات محققان طبع کنونی، ترجمه گفتاوردهای فارسی شارح است به زبان عربی، البته در حاشیه؛ تا کتاب برای طالب علمان عربزبان زودیابتر گردد. در این | از حسنات محققان طبع کنونی، ترجمه گفتاوردهای فارسی شارح است به زبان عربی، البته در حاشیه؛ تا کتاب برای طالب علمان عربزبان زودیابتر گردد. در این ترجمه‌ها نیز اشتباهاتی وجود دارد که لازم است در طبع دیگر اصلاح شود: [[مدرس، محمدعلی|مرحوم مدرس]] در بخش احکام اطعمه و اشربه<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18557/1/261 ر.ک: متن کتاب، ج2، ص261]</ref>. از «الإربیان» به کسر همزه و باء؛ که به نادرست «الأربیان» چاپ شده، سخن گفته و گفتاوردی از آنندراج آورده که در پایان آن میخوانیم: «…همانا عربی است»، مراد این بوده که واژه «إربیان» فارسی نیست و عربی است، ولی محققان گمان کرده‌اند خوراکی که از آن پخته می‌شود موردنظر قائل بوده و زین رو ترجمه کرده‌اند: «…وهی أکلة عربیة» <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8348/100 ر.ک: جهانبخش، جویا؛ و دیگران، ص100]</ref>. | ||
پیشازاین جزء اول از کتاب در سال 1354ق به چاپ سنگی منتشر شده و جزء دوم فراموش شده بود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/26 ر.ک: مقدمه، ص26]</ref>. | پیشازاین جزء اول از کتاب در سال 1354ق به چاپ سنگی منتشر شده و جزء دوم فراموش شده بود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18556/2/26 ر.ک: مقدمه، ص26]</ref>. | ||