التاج في أخلاق الملوك: تفاوت میان نسخه‌ها

'''التاج في أخلاق الملوك'''، منسوب به ادیب معتزلی، [[جاحظ، عمرو بن بحر|عمرو بن بحر]](متوفی 255 یا 256ق) معروف به [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، اثر مهمی است در باب سیاست و مُلک‎داری. این اثر تأثیر شگرف سنت‎ها و آداب پادشاهی و نظام اداری ایرانِ روزگار ساسانی را در ادوار خلافت پس از اسلام نشان می‎دهد<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2427 بهرامیان، علی، ج 17، ص213]</ref>.

در هریک از این ابواب، علاوه بر ذکر آداب ‎و رسوم پادشاهان و تشریفات دربارها، داستان‎ها و حکایاتی از شاهان ساسانی و خلفای اموی و عباسی نقل شده است. محققان، منبع موضوعات ایرانی این کتاب را کتاب التاج في سيرة انوشروان یا به‎طور کلی آیین‎نامه‌ها و گاهنامه‌ها و تاج‎نامه‌ها می‎دانند<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=7172&&searchText= رودگر، قنبرعلی، ج6، ص66]</ref>.

باب دوم کتاب به آیین غذا خوردن با شاهان اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا از آداب نکوهیده‌ای که در هم‎سفره بودن با پادشاه باید ترک شود، سخن به میان آورده است. او زیاده‎روی، زیاد حرکت کردن شخص و دست دراز کردن متعدد به‎سوی اغذیه و پرخوری را از جمله آن‎ها می‎داند. سپس با بازگویی حکایتی از خلیفه عباسی، مطلب را پی می‎گیرد.

در آن حکایت چنین آمده است که ابراهیم بن سندی بن شاهک به نقل از پدر خویش می‎گوید: روزی جوانی از بنی‎هاشم بر منصور عباسی وارد شد. در یکی از روزها منصور او را دعوت به نشستن کرد و صبحانه خود را خواست و چون صبحانه حاضر شد، آن جوان هاشمی را به خوردن صبحانه تعارف کرد، ولی آن جوان پاسخ رد داد. ربیع متعرض او نشد و این‎چنین تصور شد که به خطای آن جوان پی نبرده است؛ اما چون آن جوان برخاست تا خارج شود، ربیع، او را نگه داشت و وقتی به پشت پرده رسید، بر پشت گردن او کوبید. دربانان وقتی این را دیدند، آنان نیز بر پشت گردن او کوبیدند و به همین ترتیب او را بیرون راندند. پس عده‌ای از عموهای آن جوان بر منصور وارد شدند و شکایت ربیع را به منصور نمودند. منصور عباسی به آن‎ها گفت: ربیع چنین عملی انجام نمی‎دهد، مگر اینکه دلیل داشته باشد. اگر مایل باشید از او می‌پرسم. بعد از احضار ربیع از او دلیل واقعه را جویا شد. او گفت: این جوان از دور سلام می‌کرد و می‎رفت، ولی [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین]] او را به نزدیک شدن فراخواند تا از نزدیک سلام کند. سپس او را به نشستن فرمان داد... پادشاه او را به غذا خوردن با خود فراخواند، اما او پاسخ داد که غذا خورده‌ام. از نظر این جوان هم‎سفره شدن با پادشاه افتخاری جز رفع گرسنگی ندارد و چنین شخصی را قول بدون فعل (کتک زدن) اصلاح نمی‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38343/1/3 ر.ک: همان، ص3]</ref>.

نویسنده درباره چگونگی جای گرفتن ندیمان در مجلس شاه می‎گوید: دسته‌ای که مقابل شاهزادگان، یعنی دسته اول قرار می‎گرفتند، عبارت بودند از: نوازندگان و موسیقی‎دانان حرفه‌ای و افرادی که در برابر طبقه دوم از ندمای پادشاه قرار می‎گرفتند، عبارت بودند از: طبقه دوم از موسیقی‎دانان و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38343/1/9 ر.ک: همان]</ref>.