۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده است. وی در ابتدای مقدمه به آیات و روایات که اهمیت موضوع کتاب را می‌رساند استناد کرده است. استناد به آیه 6 سوره تحریم: «ای کسانی که ایمان | کتاب با مقدمه محقق آغاز شده است. وی در ابتدای مقدمه به آیات و روایات که اهمیت موضوع کتاب را می‌رساند استناد کرده است. استناد به آیه 6 سوره تحریم: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید چنان آتشی که مردم (دلسخت کافر) و سنگ (خارا) آتشافروز اوست». سپس به روایتی از [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] اشاره کرده است: «به خود و خانوادهتان خیر بیاموزید». البته روایت تتمه‌ای دارد که «و ادبوهم» یعنی آنها را ادب کنید که نیامده است. محقق تعلیم خیر به خود و خانواده را از اساس و پایههایی دانسته که بنای اولین جامعه اسلامی بر آن بنا شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/4 ر.ک: مقدمه محقق، ص4]</ref>. | ||
سپس به وصیت پیامبر(ص) به فاطمه(س) اشاره کرده است: «ای فاطمه! خود را [با ایمان و عمل صالح] از جهنم نجات بده دست من چیزی نیست که تو را نجات بدهم». پسازآن وصیت آنحضرت به عبدالله بن عباس را متذکر شده و بهره عبدالله بن عباس از این وصیت را بسیار عظیم دانسته | سپس به وصیت پیامبر(ص) به فاطمه(س) اشاره کرده است: «ای فاطمه! خود را [با ایمان و عمل صالح] از جهنم نجات بده دست من چیزی نیست که تو را نجات بدهم». پسازآن وصیت آنحضرت به عبدالله بن عباس را متذکر شده و بهره عبدالله بن عباس از این وصیت را بسیار عظیم دانسته بهگونهای که او را تبدیل به عالم زمانه و شارح قرآن و «ربانی هذه الامة» کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/4 ر.ک: همان، ص5-4]</ref>. در قرآن کریم واژه ربانی وجود دارد. کلمه ربانی، منسوب به رب است که [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] میفرماید: «انا ربانی هذه الامه»؛ و در جای دیگری میفرمایند: «عالم ربانی و متعلم علی سبیل النجاة». راغب در مفردات درباره این واژه میگوید: ربانی به کسی اطلاق می‌شود که نفسش را با عمل پرورش بدهد و علم را به کمال برساند و درعینحال باعث توسعه علم و مسائل علمی بشود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/65921/69 ر.ک: شریعتی، سید صدرالدین، ص69]</ref>. | ||
این وصیت امام به عبدالله -که از سوی امامی است که ذکرش گوشها را پر کرده و شایسته است که «واعظ آفاق و مایه افتخار عراق» بر او اطلاق شود- چه بسیار چشمانی را تر و قلب‌هایی را نرم کرده است. فواید آن بسیار عظیم است. غافلون با آن متذکر، جاهلان آگاه و گناهکاران تائب می‌شوند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ص6-5]</ref>. | این وصیت امام به عبدالله -که از سوی امامی است که ذکرش گوشها را پر کرده و شایسته است که «واعظ آفاق و مایه افتخار عراق» بر او اطلاق شود- چه بسیار چشمانی را تر و قلب‌هایی را نرم کرده است. فواید آن بسیار عظیم است. غافلون با آن متذکر، جاهلان آگاه و گناهکاران تائب می‌شوند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ص6-5]</ref>. | ||
اشرف عبدالمقصود در ادامه مقدمه، شرححال ابن جوزی و پسرش ابوالقاسم بدرالدین علی بن جوزی را | اشرف عبدالمقصود در ادامه مقدمه، شرححال ابن جوزی و پسرش ابوالقاسم بدرالدین علی بن جوزی را به‌اختصار با ذکر اسم، نسب، مولد، وفات، اساتید و شاگردان و تألیفات هر یک مورد بررسی قرار داده است. در انتهای آن نیز تذکر داده که برخی ابوالقاسم علی را با برادرش اشتباه گرفته‌اند و گمان کرده‌اند که او در واقعه تتار کشته شده درحالیکه آنکه در آن واقعه کشته شد برادرش یوسف محی‌الدین است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/22 ر.ک: همان، ص22]</ref>. | ||
ابن جوزی مقدمه اثرش را با حمد الهی و ذکر آیه چهلم سوره ابراهیم -که آنحضرت از خداوند درخواست نمود که خود و فرزندانش را برپادارنده نماز قرار بدهد- آغاز کرده است. سپس انگیزه خود از نگارش رساله را اینگونه توضیح می‌دهد: چون شرف ازدواج و طلب فرزند را دانستم، قرآن را ختم کردم و از خداوند مسئلت نمودم که ده فرزند به من عنایت کند؛ پس خداوند به من پنج پسر و پنج دختر عطا کرد. از دختران دو تن مردند و از پسران نیز چهار تن مردند و تنها ابوالقاسم باقی ماند. پس از خداوند خواستم که او را خلف صالح قرار دهد. سپس در او به استعداد تلاش در طلب علم پی بردم؛ پس این رساله را برای او نوشتم تا او را به پیمودن راه خود در کسب علم تشویق و به پناه بردن به توفیق دهنده متعال راهنمایی کنم. با علم به اینکه کسی را که او توفیق دهد خوار نمی‌شود و کسی را که او ارشاد کند گمراه نمی‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/25 ر.ک: همان، ص27-25]</ref>. | ابن جوزی مقدمه اثرش را با حمد الهی و ذکر آیه چهلم سوره ابراهیم -که آنحضرت از خداوند درخواست نمود که خود و فرزندانش را برپادارنده نماز قرار بدهد- آغاز کرده است. سپس انگیزه خود از نگارش رساله را اینگونه توضیح می‌دهد: چون شرف ازدواج و طلب فرزند را دانستم، قرآن را ختم کردم و از خداوند مسئلت نمودم که ده فرزند به من عنایت کند؛ پس خداوند به من پنج پسر و پنج دختر عطا کرد. از دختران دو تن مردند و از پسران نیز چهار تن مردند و تنها ابوالقاسم باقی ماند. پس از خداوند خواستم که او را خلف صالح قرار دهد. سپس در او به استعداد تلاش در طلب علم پی بردم؛ پس این رساله را برای او نوشتم تا او را به پیمودن راه خود در کسب علم تشویق و به پناه بردن به توفیق دهنده متعال راهنمایی کنم. با علم به اینکه کسی را که او توفیق دهد خوار نمی‌شود و کسی را که او ارشاد کند گمراه نمی‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/25 ر.ک: همان، ص27-25]</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
او سپس با لفظ «بدان» باز بر ادای فرایض و اجتناب از محارم تأکید می‌کند و سزای تجاوز از حدود الهی را آتش جهنم می‌داند. پسازآن با بدان سوم بر این نکته تأکید می‌کند که نهایت خواسته مجتهدین و تلاشگران، طلب فضائل است؛ لکن فضائل متفاوت است: گروهی از مردم فضائل را زهد در دنیا و گروهی از ایشان اشتغال به تعبد می‌دانند؛ اما در حقیقت فضیلت کامل جمع بین علم و عمل است که اگر حاصل شوند صاحبشان را تا رسیدن به شناخت خالق بالا میبرند و او را به سمت محبت و خشیت و شوق به او حرکت می‌دهند و مقصد موردنظر همین است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/29 ر.ک: همان، ص29]</ref>. | او سپس با لفظ «بدان» باز بر ادای فرایض و اجتناب از محارم تأکید می‌کند و سزای تجاوز از حدود الهی را آتش جهنم می‌داند. پسازآن با بدان سوم بر این نکته تأکید می‌کند که نهایت خواسته مجتهدین و تلاشگران، طلب فضائل است؛ لکن فضائل متفاوت است: گروهی از مردم فضائل را زهد در دنیا و گروهی از ایشان اشتغال به تعبد می‌دانند؛ اما در حقیقت فضیلت کامل جمع بین علم و عمل است که اگر حاصل شوند صاحبشان را تا رسیدن به شناخت خالق بالا میبرند و او را به سمت محبت و خشیت و شوق به او حرکت می‌دهند و مقصد موردنظر همین است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/29 ر.ک: همان، ص29]</ref>. | ||
اولین فصل کتاب به موضوع واجبات و فضائل اختصاص دارد. نویسنده اولین موضوعی که تفکر پیرامون آن را لازم دانسته معرفت خداوند با دلیل است. وی قرآن را بزرگترین دلیل بر صداقت رسولالله(ص) دانسته چراکه خلق از آوردن | اولین فصل کتاب به موضوع واجبات و فضائل اختصاص دارد. نویسنده اولین موضوعی که تفکر پیرامون آن را لازم دانسته معرفت خداوند با دلیل است. وی قرآن را بزرگترین دلیل بر صداقت رسولالله(ص) دانسته چراکه خلق از آوردن سوره‌ای مانند سورههای آن عاجز هستند. آنگاهکه وجود خالق و صدق رسول(ص) برایش اثبات شد لازم است که هدایت خود را به شرع بسپارد؛ پس اگر اینگونه عمل نکند دلالت بر خللی در اعتقاد اوست. پسازآن باید وضو، نماز، زکات، حج و دیگر واجبات را بشناسد و عمل کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>. | ||
ابن جوزی در فصل دوم کتاب با این عبارت که من برخی از سرگذشت خود را برای تو ذکر می‌کنم تا تلاش مرا در پرهیزکاری و علمآموزی مشاهده کنی. او البته اینها را تدبیر خداوند نسبت به خود می‌داند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/33 ر.ک: همان، ص33]</ref>. در بخشی از این فصل مینویسد: کودکان به دجله می‌رفتند و بر پل آن تفریح می‌کردند و من که کودک بودم جدا شده و از مردم کناره گرفته و به علمآموزی مشغول می‌شدم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/35 ر.ک: همان، ص35]</ref>. | ابن جوزی در فصل دوم کتاب با این عبارت که من برخی از سرگذشت خود را برای تو ذکر می‌کنم تا تلاش مرا در پرهیزکاری و علمآموزی مشاهده کنی. او البته اینها را تدبیر خداوند نسبت به خود می‌داند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/33 ر.ک: همان، ص33]</ref>. در بخشی از این فصل مینویسد: کودکان به دجله می‌رفتند و بر پل آن تفریح می‌کردند و من که کودک بودم جدا شده و از مردم کناره گرفته و به علمآموزی مشغول می‌شدم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/35 ر.ک: همان، ص35]</ref>. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
موضوع فصل دیگری از کتاب حفظ اوقات و غنیمت شمردن اوقات است. به گفته او پیشینیان فرصت را غنیمت می‌شمردند؛ مثلاً همس بن حسن تمیمی (متوفی 149ق) در هر شبانهروز سه بار ختم قرآن می‌کرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/41 ر.ک: همان، ص41]</ref>. | موضوع فصل دیگری از کتاب حفظ اوقات و غنیمت شمردن اوقات است. به گفته او پیشینیان فرصت را غنیمت می‌شمردند؛ مثلاً همس بن حسن تمیمی (متوفی 149ق) در هر شبانهروز سه بار ختم قرآن می‌کرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/41 ر.ک: همان، ص41]</ref>. | ||
نویسنده در یکی از فصول کتاب | نویسنده در یکی از فصول کتاب برنامه‌ای برای مطالعه و تحصیل علم با توجه به اوقات نماز ارائه می‌دهد. او اگرچه در این فصل بر فرایض و حتی بر نوافل تأکید می‌کند اما در آخر تذکر می‌دهد که «همانا علم افضل از همه نوافل است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/57 ر.ک: همان، ص57]</ref>. | ||
ابن جوزی «سرمایه» فرزندش را کتاب می‌داند؛ آنهم کتاب‌هایی که خود برایش نوشته است. او تصریح می‌کند که یکصد کتاب نوشته است؛ تفسیر کبیر 20 جلد، تاریخ 20 جلد، تهذیب مسند 20 جلد، تعداد مجلدات باقی آثار نیز کمتر از پنج جلد هستند. البته محقق اثر در پاورقی توضیح می‌دهد که آثار ابن جوزی بیش از اینهاست و ظاهراً تعداد یکصد جلد تا زمان نگارش کتاب حاضر است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/69 ر.ک: همان، ص70-69]</ref>. | ابن جوزی «سرمایه» فرزندش را کتاب می‌داند؛ آنهم کتاب‌هایی که خود برایش نوشته است. او تصریح می‌کند که یکصد کتاب نوشته است؛ تفسیر کبیر 20 جلد، تاریخ 20 جلد، تهذیب مسند 20 جلد، تعداد مجلدات باقی آثار نیز کمتر از پنج جلد هستند. البته محقق اثر در پاورقی توضیح می‌دهد که آثار ابن جوزی بیش از اینهاست و ظاهراً تعداد یکصد جلد تا زمان نگارش کتاب حاضر است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39752/1/69 ر.ک: همان، ص70-69]</ref>. | ||