۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ی‌د' به 'ی‌د'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ش' به 'ی‌ش') |
جز (جایگزینی متن - 'ی‌د' به 'ی‌د') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو'''، نوشته [[اصفهانی کربلائی، حسن|شیخ حسن اصفهانی کربلایی]]، کتابی است به زبان فارسی با موضوع تاریخ ایران و اسلام. | '''تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو'''، نوشته [[اصفهانی کربلائی، حسن|شیخ حسن اصفهانی کربلایی]]، کتابی است به زبان فارسی با موضوع تاریخ ایران و اسلام. | ||
این اثر، روح کلی جنبش تنباکو را نشان | این اثر، روح کلی جنبش تنباکو را نشان می‌دهد... احساس نویسنده، همان احساسی است که در فضای جنبش به وجود آمده، نه احساس مورخی که بعدها، تحت تأثیر نتایج تاریخی آن تحول و تنها با تکیه به اسناد و نوشته‌ها و خاطرات، تاریخ جنبش را نوشته باشد<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص18</ref>. | ||
[[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]]، کتاب را تصحیح کرده و بر آن مقدمه نوشته است. | [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]]، کتاب را تصحیح کرده و بر آن مقدمه نوشته است. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در تحلیل نویسنده این کتاب، جنبش تنباکو، جنبشی کاملا مخالف با دخالت اجنبیان و در راستای تقویت اسلام بود. ازاینرو کتاب، سراسر حاوی مطالب ضد غربی است. در این اثر «شیخ حسن، ابتدا بر نقش جنبش در احیای اسلام در برابر «امواج فتن فرنگستان» سخن به میان آورده و برای شرح و بسط خسارت ناشی از این فتنه‌ها توضیحی در باب آثار مراوده با فرنگستان ارائه | در تحلیل نویسنده این کتاب، جنبش تنباکو، جنبشی کاملا مخالف با دخالت اجنبیان و در راستای تقویت اسلام بود. ازاینرو کتاب، سراسر حاوی مطالب ضد غربی است. در این اثر «شیخ حسن، ابتدا بر نقش جنبش در احیای اسلام در برابر «امواج فتن فرنگستان» سخن به میان آورده و برای شرح و بسط خسارت ناشی از این فتنه‌ها توضیحی در باب آثار مراوده با فرنگستان ارائه می‌دهد. به دنبال آن، تحلیلی از چگونگی پیدایش قشر فرنگیمآب بیان می‌دارد... وی سپس از رشد این نگرش در میان فرنگیمآبان اشاره کرده و از جمله مهمترین نتیجه آمیزش با مردم فرنگستان را همین می‌داند که «منکرات اسلامیه» اهمیت خود را از دست داده است... [از نظر او] باید از دوستی و موادّه و مراوده با کفار پرهیز کرد...»<ref>مقدمه مصحح، ص20</ref>. | ||
«وی سپس از مقاله‌ای یاد میکند که در روزنامه اختر چاپ شده و ضمن آن همین اندیشه‌های فرنگیمآبی ترویج گشته است. وی متن نامه را آورده و پس از آن به نقد مقاله پرداخته است. عنوان آن مقاله، «لزوم تشکیل انجمن دانش» و هدف اصلی آن حمله به علوم دینی و عالمان بوده است. پرسش آن مقاله این است: چرا علمای ما با این مقدار تحصیل هنوز نتوانسته‌اند «یک آلت جزئی بیقابلیت» بسازند»؟<ref>همان، ص21</ref>. | «وی سپس از مقاله‌ای یاد میکند که در روزنامه اختر چاپ شده و ضمن آن همین اندیشه‌های فرنگیمآبی ترویج گشته است. وی متن نامه را آورده و پس از آن به نقد مقاله پرداخته است. عنوان آن مقاله، «لزوم تشکیل انجمن دانش» و هدف اصلی آن حمله به علوم دینی و عالمان بوده است. پرسش آن مقاله این است: چرا علمای ما با این مقدار تحصیل هنوز نتوانسته‌اند «یک آلت جزئی بیقابلیت» بسازند»؟<ref>همان، ص21</ref>. | ||
«پس از نقد آن مقاله، وی شرحی از رواج فرنگیمآبی در ایران را به دست | «پس از نقد آن مقاله، وی شرحی از رواج فرنگیمآبی در ایران را به دست می‌دهد... او از این که ایرانیان، اقبال مردم انگلستان را بهسوی خود، فوزی عظیم شمرده‌اند و از اینکه چگونه آنها مهام امر لشکری و کشوری خود را به دست آنها سپرده‌اند می‌نالد»<ref>همان، ص22-23</ref>. | ||
«پس از این کلیات، وی به اصل مطلب، یعنی ثبت جریانات آغازین امتیاز تنباکو و رخدادهای پس از آن می‌پردازد. او با این کلیات بر آن است تا نشان دهد که پس از نفوذ فرنگیان، اقدام به تحریم، مهمترین حرکتی بوده که صورت گرفته و ضمن دفع سلطه خارجی، اعتبار اسلام را احیا کرده است... فاصله گرفتن روحانیت از نظام آموزشی جدید و انزوای فکری و فرهنگی، رها کردن قشر تحصیلکرده و نگه داشتن بخش سنتی جامعه، سبب شد تا سهم آنها در جامعه محدود شده و کانالهای قدرت در اختیار فرنگیمآبان قرار گیرد. شیخ حسن، پس از اشاره به گرفتن اصل امتیاز توسط خارجیها و نقش امینالسلطان و نیز ثبت متن امتیازنامه، مجددا به سراغ توسعه نفوذ فرنگیها در ایران پرداخته و فساد و تباهی را ناشی از حضور آنان دانسته است»<ref>همان، ص23</ref>. | «پس از این کلیات، وی به اصل مطلب، یعنی ثبت جریانات آغازین امتیاز تنباکو و رخدادهای پس از آن می‌پردازد. او با این کلیات بر آن است تا نشان دهد که پس از نفوذ فرنگیان، اقدام به تحریم، مهمترین حرکتی بوده که صورت گرفته و ضمن دفع سلطه خارجی، اعتبار اسلام را احیا کرده است... فاصله گرفتن روحانیت از نظام آموزشی جدید و انزوای فکری و فرهنگی، رها کردن قشر تحصیلکرده و نگه داشتن بخش سنتی جامعه، سبب شد تا سهم آنها در جامعه محدود شده و کانالهای قدرت در اختیار فرنگیمآبان قرار گیرد. شیخ حسن، پس از اشاره به گرفتن اصل امتیاز توسط خارجیها و نقش امینالسلطان و نیز ثبت متن امتیازنامه، مجددا به سراغ توسعه نفوذ فرنگیها در ایران پرداخته و فساد و تباهی را ناشی از حضور آنان دانسته است»<ref>همان، ص23</ref>. | ||