۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') |
جز (جایگزینی متن - 'یت' به 'یت') |
||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
«ذخیره خوارزمشاهی»، مهمترین اثر [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] است. این کتاب، نخستین دائرةالمعارف پزشکی به زبان فارسی است که در آن یافتههای پزشکی عصر مؤلف، بهتفصیل آمدهاند. [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] پس از تألیف این کتاب، دو خلاصه نیز از آن به نامهای «خفی علایی» و «الأغراض الطبية» به فارسی تدوین کرد. کتاب اخیر دانشنامه پزشکی متوسطی به حساب میآید که اهم مطالب پزشکی زمان مؤلف را در بر دارد. [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] در مقدمه آورده است: «بباید دانست هرکه به مجلس پادشاهی وسیلتی خواهد جست یا خدمتی و تحفه خواهد برد، هیچ وسیلت و خدمت و هیچ تحفه، چون تحفه علمی نیست؛ خاصه که پادشاه چون خداوند و... اتسز بن خوارزمشاه... باشد... اما هرکس که خدمتی علمی بر مجلس پادشاهی عرضه کند، صواب آن باشد که آن خدمت از سرمایه خویش سازد و از توبره خویش برآرد و سرمایه خادم، علم طب است و پیش از این مختصری [با نام] خفی ساخته بودست و اکنون به حکم فرمان و دستوری... مجدالدین ابومحمد صاحب بن محمد بخاری... و بهحسب آرزو و درخواست امام مجدالدین این خدمت ساخته آمد»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/10 ر.ک: شهرامی، افشین، ص10]</ref>. | «ذخیره خوارزمشاهی»، مهمترین اثر [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] است. این کتاب، نخستین دائرةالمعارف پزشکی به زبان فارسی است که در آن یافتههای پزشکی عصر مؤلف، بهتفصیل آمدهاند. [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] پس از تألیف این کتاب، دو خلاصه نیز از آن به نامهای «خفی علایی» و «الأغراض الطبية» به فارسی تدوین کرد. کتاب اخیر دانشنامه پزشکی متوسطی به حساب میآید که اهم مطالب پزشکی زمان مؤلف را در بر دارد. [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] در مقدمه آورده است: «بباید دانست هرکه به مجلس پادشاهی وسیلتی خواهد جست یا خدمتی و تحفه خواهد برد، هیچ وسیلت و خدمت و هیچ تحفه، چون تحفه علمی نیست؛ خاصه که پادشاه چون خداوند و... اتسز بن خوارزمشاه... باشد... اما هرکس که خدمتی علمی بر مجلس پادشاهی عرضه کند، صواب آن باشد که آن خدمت از سرمایه خویش سازد و از توبره خویش برآرد و سرمایه خادم، علم طب است و پیش از این مختصری [با نام] خفی ساخته بودست و اکنون به حکم فرمان و دستوری... مجدالدین ابومحمد صاحب بن محمد بخاری... و بهحسب آرزو و درخواست امام مجدالدین این خدمت ساخته آمد»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/10 ر.ک: شهرامی، افشین، ص10]</ref>. | ||
ازآنجاکه تاریخ تألیف کتاب بنا بر اشاره [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]]، مقارن با حکمرانی اتسز بوده است، | ازآنجاکه تاریخ تألیف کتاب بنا بر اشاره [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]]، مقارن با حکمرانی اتسز بوده است، میتوان زمان نگارش آن را بین سالهای 531-521ق، یعنی اواخر عمر مؤلف در نظر گرفت<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/10 ر.ک: همان]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/35904/2/2 مقدمه خانلری، دومین صفحه]</ref>. | ||
مطالب مطرحشده در این اثر بهاختصار بدین شرح است: | مطالب مطرحشده در این اثر بهاختصار بدین شرح است: | ||
خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
ویژگیای که به اهمیت و اعتبار این اثر و آثار دیگر [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] میافزاید، استفاده او از آثار دانشمندان پیش از خود است. او بارها از دانشمندان و پزشکان یونانی، رومی، ایرانی و عرب در کتابهایش نام برده و به سبب ذکر مراجع فراوان، آثار پزشکی او جزو نوشتههای معتبر و مستدل در جهان است. او به نظریات، شیوههای درمان یا داروهای پیشنهادی دانشمندانی، مانند: بقراط، ارسطو، جالینوس، محمد بن زکریای رازی، علی بن عیسی کحال و ابوعلی سینا در مباحث مختلف اشاره کرده و همواره از استادانش به بزرگی و احترام یاد کرده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/13 ر.ک: شهرامی، افشین، ص14-13]</ref>. | ویژگیای که به اهمیت و اعتبار این اثر و آثار دیگر [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] میافزاید، استفاده او از آثار دانشمندان پیش از خود است. او بارها از دانشمندان و پزشکان یونانی، رومی، ایرانی و عرب در کتابهایش نام برده و به سبب ذکر مراجع فراوان، آثار پزشکی او جزو نوشتههای معتبر و مستدل در جهان است. او به نظریات، شیوههای درمان یا داروهای پیشنهادی دانشمندانی، مانند: بقراط، ارسطو، جالینوس، محمد بن زکریای رازی، علی بن عیسی کحال و ابوعلی سینا در مباحث مختلف اشاره کرده و همواره از استادانش به بزرگی و احترام یاد کرده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/13 ر.ک: شهرامی، افشین، ص14-13]</ref>. | ||
الأغراض، از نظر واژهشناسی و برای بررسی سیر دگرگونی واژگان علمی و فنی در زبان فارسی نیز اهمیت دارد. بسیاری از اصطلاحات فارسی رایج در علم پزشکی در آن آورده شدهاند که در صورت نبود این اثر، ممکن بود این اصطلاحات از میان بروند. بررسی این اصطلاحات | الأغراض، از نظر واژهشناسی و برای بررسی سیر دگرگونی واژگان علمی و فنی در زبان فارسی نیز اهمیت دارد. بسیاری از اصطلاحات فارسی رایج در علم پزشکی در آن آورده شدهاند که در صورت نبود این اثر، ممکن بود این اصطلاحات از میان بروند. بررسی این اصطلاحات میتواند به معادلسازی برای بسیاری از کلمات بیگانه کمک کند؛ چنانکه امروزه با توجه به پیشرفت چشمگیر در علوم و گسترش وسائل ارتباط جمعی، با هجوم واژگان بیگانه به زبان فارسی، بهویژه در علم پزشکی مواجهایم. [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|جرجانی]] با بهکارگیری معادلهای مناسب، تحقیق این مطلب را نشان داده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39610/14 ر.ک: همان، ص14]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== |
ویرایش