۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د'
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
جز (جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د') |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
[[ابن منده، محمد بن اسحاق|ابن منده]]، مطالب کتاب را چنین بیان کرده: ابتدا صفاتی را که در آن، خدای متعال خودش را با آنها [در سوره توحید] توصیف کرده و دلالت بر وحدانیت، صمدیت، عدم تولد از پدر و مادر و نداشتن فرزند و بیشریک بودن و بیهمتاییاش دارند، بیان میکند و سپس روایاتی را که بر معانی و اوصاف مذکور دلالت دارند، ارائه مینماید. او سپس، مباحث مختلف متعلق به توحید در ربوبیت از خلق و تقدیر و تدبیر و مقلب القلوب بودن خدا و اینکه ارواح در حالت موت و حیات و نوم و انتباه در دست او هستند، او روزیدهنده غنابخش یا فقیرکننده و مریضکننده، مداواگر و شفاده بندگانش است و... را مطرح میکند<ref>ر.ک: همان، ص63-64</ref>. | [[ابن منده، محمد بن اسحاق|ابن منده]]، مطالب کتاب را چنین بیان کرده: ابتدا صفاتی را که در آن، خدای متعال خودش را با آنها [در سوره توحید] توصیف کرده و دلالت بر وحدانیت، صمدیت، عدم تولد از پدر و مادر و نداشتن فرزند و بیشریک بودن و بیهمتاییاش دارند، بیان میکند و سپس روایاتی را که بر معانی و اوصاف مذکور دلالت دارند، ارائه مینماید. او سپس، مباحث مختلف متعلق به توحید در ربوبیت از خلق و تقدیر و تدبیر و مقلب القلوب بودن خدا و اینکه ارواح در حالت موت و حیات و نوم و انتباه در دست او هستند، او روزیدهنده غنابخش یا فقیرکننده و مریضکننده، مداواگر و شفاده بندگانش است و... را مطرح میکند<ref>ر.ک: همان، ص63-64</ref>. | ||
وی در میان کلماتش درباره توحید در ربوبیت، به توحید در الوهیت هم اشاره میکند و سپس در صفحه 45، بحث از توحید اسمائی الله عز و جل را میآغازد و عنوان این مطلب را چنین میگذارد: «ذكر معرفة أسماء الله الحسنی التي تسمی بها و أظهرها لعباده للمعرفة و الدعاء و الذكر». او این بخش را با بحث از حدیث «أن لله تسعا و تسعين اسما...» ادامه | وی در میان کلماتش درباره توحید در ربوبیت، به توحید در الوهیت هم اشاره میکند و سپس در صفحه 45، بحث از توحید اسمائی الله عز و جل را میآغازد و عنوان این مطلب را چنین میگذارد: «ذكر معرفة أسماء الله الحسنی التي تسمی بها و أظهرها لعباده للمعرفة و الدعاء و الذكر». او این بخش را با بحث از حدیث «أن لله تسعا و تسعين اسما...» ادامه می‌دهد و سپس از اسم الله الأکبر یا اسم اعظم الهی سخن میگوید. ابن منده در این باب، با ارائه ادله، جانب ترجیح را با اسم «الله» می‌داند و پس از بیان این امر، استطراداً درباره توحید در الوهیت صحبت میکند. وی مجدداً به بحث از اسمای الهی بازمیگردد و ذکر هر اسمی را بههمراه ذکر دلیل آن، تا صفحه 73 ادامه می‌دهد. محمد بن اسحاق، از صفحه 74، شروع به بیان توحید صفاتی میکند. عنوان این قسمت از کتاب، که بخش اعظم مطالب آن را تشکیل می‌دهد عبارت است از: «ذكر معرفة صفات الله عز و جل الذي وصف بها نفسه و أنزل بها كتابه و أخبر بها الرسول(ص) علی سبيل الوصف لربه عز و جل مبينا ذلك لأمته». از این بخش تا آخر کتاب، ابوعبدالله بن منده، به استقصای همه صفات الهی و ادله آنها میپردازد؛ سمع و بصر، یدان، کلام، علو، فوقیت، حب و بغض، ضحک، اخبار مأثور در غیرت، صبر، تعجب، مکر و... از جمله صفاتی هستند که وی در ارائه صفات الهی مطرح و از آنها بحث میکند. وی هر بابی را با عنوانی که دلالت بر مقصودش دارد، شروع میکند و سپس برخی آیات (اگر آیهای بر آن مطلب وجود داشت) را ذکر میکند که آن صفت را برای خداوند اثبات میکنند. پس از ذکر آیه (در صورت وجود)، او به ذکر احادیث مختلفی که بهنحوی دلالت بر این صفت داشته باشند، میپردازد؛ دقیقا به همان روشی که در بحث از توحید در ربوبیت و الوهیت و... سیر میکرد<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | ||
کتاب [[ابن منده، محمد بن اسحاق|ابن منده]] را بهخاطر اسلوب و روش بحث وی، میتوان در شمار کتابهای حدیثی به حساب آورد؛ زیرا وی احادیث زیادی درباره ربوبیت و الوهیت و اسماء و صفات گردآوری کرده و به طرق و الفاظ آنها اعتنا کرده و کمتر به آنها تعلیقه زده (فقط شاهد برخی استنباطها در خلال تبویب، به دست او هستیم)<ref>ر.ک: همان، ص69</ref>. | کتاب [[ابن منده، محمد بن اسحاق|ابن منده]] را بهخاطر اسلوب و روش بحث وی، میتوان در شمار کتابهای حدیثی به حساب آورد؛ زیرا وی احادیث زیادی درباره ربوبیت و الوهیت و اسماء و صفات گردآوری کرده و به طرق و الفاظ آنها اعتنا کرده و کمتر به آنها تعلیقه زده (فقط شاهد برخی استنباطها در خلال تبویب، به دست او هستیم)<ref>ر.ک: همان، ص69</ref>. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
فهارس فنی کتاب، شامل فهرستهای احادیث، آثار، اعلام، مراجع و مصادر و موضوعات، در انتهای اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: کتاب، ص823-939</ref>. | فهارس فنی کتاب، شامل فهرستهای احادیث، آثار، اعلام، مراجع و مصادر و موضوعات، در انتهای اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: کتاب، ص823-939</ref>. | ||
علما در نامگذاری این کتاب، اختلافی ندارند، جز اینکه برخی نام مختصر آن را ذکر کردهاند و بعضی دیگر، اسم کاملش را. [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب]] و ذهبی و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] و [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، از آن با نام مختصر «التوحيد» یاد کردهاند. حاجی خلیفه و [[کتانی، محمد بن عبدالکبیر|کتانی]] (به نقل از وی) نامش را «التوحيد و إثبات الصفات» | علما در نامگذاری این کتاب، اختلافی ندارند، جز اینکه برخی نام مختصر آن را ذکر کردهاند و بعضی دیگر، اسم کاملش را. [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب]] و ذهبی و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] و [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، از آن با نام مختصر «التوحيد» یاد کردهاند. حاجی خلیفه و [[کتانی، محمد بن عبدالکبیر|کتانی]] (به نقل از وی) نامش را «التوحيد و إثبات الصفات» می‌دانند و معاصران، اسم آن را از روی نسخه خطی بهصورت «التوحيد و معرفة أسماء الله عز و جل و صفاته علی الاتفاق و التفرد» نقل کردهاند<ref>ر.ک: قسم اول، ص63</ref>. | ||
در این کتاب، از نسخه خطی که کاتب آن عتیق بن محمد بوده و در چهارشنبه ذیقعده 502ق، از کتابتش فارغ شده، استفاده شده است<ref>ر.ک: همان، ص65</ref>. | در این کتاب، از نسخه خطی که کاتب آن عتیق بن محمد بوده و در چهارشنبه ذیقعده 502ق، از کتابتش فارغ شده، استفاده شده است<ref>ر.ک: همان، ص65</ref>. | ||