معادشناسی (سبحانی): تفاوت میان نسخه‌ها

«[[الإلهيات علی هدی الكتاب و السنة و العقل]]»، مشتمل بر یک دوره کلام اسلامی از مبدأشناسی تا معادشناسی است و از جایگاه ویژه‎ای برخوردار است؛ زیرا مجموعه‎ای است که [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانی]] پس از سال‎های متمادی تدریس و نگارش کتاب‎های متعدد در موضوع عقاید اسلامی، آن را به‎عنوان متن درسی در رشته عقاید و کلام برای مجامع فرهنگی و به‎ویژه حوزه‎های علمیه سامان داده‎اند و سال‎هاست که محور درس‎های عقاید در حوزه علمیه قم است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ص11</ref>.

کتاب «الإلهيات»، دارای ویژگی‎های منحصربه‎فردی است که یکی از آن‎ها کثرت استناد به آیات قرآن و احادیث است؛ به‎گونه‎ای که می‎توان این مجموعه را یک دوره تفسیر موضوعی قرآن کریم بشمار آورد. این ویژگی، [[شیروانی، علی|علی شیروانی]] را راغب به ترجمه این اثر نموده است<ref>ر.ک: همان، ص12 و پاورقی، ص12</ref>.

[[شیروانی، علی|علی شیروانی]]، در بخش نخست (که اثر خود مترجم است و ترجمه کتاب الإلهيات نیست)، فشرده‎ای از مباحث معاد را عرضه می‎دارد تا خواننده پیش از ورود در بحث‎های تفصیلی، تصویری کلی از قیامت و حیات اخروی در ذهن داشته باشد.

او درباره مرگ می‎گوید: مرگ، نیستی و نابودی نیست، بلکه انتقال از عالمی به عالم دیگر است و حیات انسان پس از مرگ به‎گونه‎ای دیگر ادامه می‎یابد<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>. حیات پس از مرگ ابتدا در برزخ ادامه می‎یابد. آیات قرآن و روایات متواتری بر این مدعا گواهی می‎دهند که انسان پس از مرگ به‎یکباره وارد عالم قیامت کبرا نمی‎شود، بلکه میان دنیا و آخرت، دوره‎ای می‎گذارند که برزخ نامیده می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>. در برزخ نیز همچون قیامت سؤال و مؤاخذه وجود دارد؛ لیک این سؤال و مؤاخذه، اختصاص به مؤمنان و ظالمان دارد و شامل مستضعفان و متوسطان نمی‎شود. [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] در این‎باره از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] نقل نموده که آن حضرت فرموده: در قبر تنها از کسانی سؤال و مؤاخذه خواهد شد که دارای ایمان محض یا کفر محض باشند و دیگران به حال خود رها می‎شوند<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>.

در این بخش آمده است: با مراجعه به قرآن دانسته می‎شود که برپا شدن قیامت، مقارن با تحولات بزرگی در نظام این جهان است؛ به‎گونه‎ای که بساط این عالم برچیده شده و عالم دیگری برپا می‎گردد. آنگاه همه انسان‎ها از آغاز تا پایان خلقت زنده می‎گردند و نتایج اعمال خود را می‎بینند. قرآن، این واقعه بزرگ را با این ویژگی‎ها مطرح نموده است: دگرگونی زمین، کوه‎ها و دریاها؛ دگرگونی آسمان و ستارگان؛ شیپور مرگ (نفخه صور اول)؛ شیپور حیات (نفخه صور دوم)؛ ظهور حاکمیت خدا و قطع سبب‎ها و نسب‎ها؛ دادگاه عدل الهی؛ به‎سوی بهشت یا دوزخ<ref>ر.ک: همان، ص29-37</ref>.

شفاعت، بحث پایانی این بخش از کتاب است. نویسنده می‎گوید: بنا بر آنچه از آیات قرآن و روایات معصومین(ع) استفاده می‎شود، اگر انسان با ایمان از دنیا برود، هرچند اعمالش چندان رضایت‎بخش نباشد، به عذاب ابدی گرفتار نشده، سرانجام وارد بهشت خواهد شد<ref>ر.ک: همان، ص41</ref>. عقیده به شفاعت نباید مستلزم، نقصی در خداوند سبحان باشد؛ لذا خداوند، خط بطلان بر شفاعتی که مشرکان به آن باور داشتند کشیده است و فرموده: «جز خدا سرپرست و شفاعت‎گری نخواهد داشت» (انعام: 51، 70؛ سجده: 4؛ زمر: 44). در کنار نفی چنین شفاعتی، شفاعت به اذن خدا اثبات شده است: «هیچ شفاعت‎کننده‎ای نیست، مگر بعد از اذن الهی» (یونس: 3؛ بقره: 255 و...)<ref>ر.ک: همان، ص42</ref>.

هفده عنوان ترجمه، همچون عناوین متن اصلی، است، لکن عناوینی که زیر این عناوین انتخاب شده است، قدری متفاوت است؛ به‎عنوان‎مثال در ابتدای کتاب ذیل عنوان معاد در ادیان و آیین‎های گذشته، شش زیرعنوان آمده، ولی در متن اصلی ذیل همین عنوان با نام «المعاد في الملل و الشرائع السابقة»، چهار زیرعنوان قید شده است<ref>ر.ک: همان، ص48-56؛ سبحانی، جعفر، ج4، ص158-166</ref>. لازم به ذکر است که این نوع اختلاف در بیشتر جاهای کتاب به چشم می‎خورد. لکن از جهت محتوا همان ‎طور که [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانی]] بیان نموده‎اند، تغییری یافت نشد.