أساس التقديس: تفاوت میان نسخه‌ها

أساس التقديس، مسئله صفات خبریه یا آیات و اخبار موهم تشبیه، را حل می‎کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/27 ر.ک: همان، ص27]</ref>. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در حل این مسئله و فهم آنچه سلف به آن معتقدند سرآمد است؛ وی از همه ابزارهای شناختی و عقلی‎اش در رد اعتقاد به تجسیم و قول به جهت و حیّز دو فرقه کرامیه و حشویه از حنابله، استفاده می‎کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/27 ر.ک: همان]</ref>.

[[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] برای مقابله با طرف‎داران محمد بن کرام (معروف به مجسمه یا کرامیه) و تحریف‎کنندگان قول احمد بن حنبل (حشویه حنابله)، خود را به علوم عقلی و لغت و تفسیر و حدیث واصول و... مسلح می‎کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/48 ر.ک: همان، ص49]</ref>. وی این کتاب را در یک مقدمه و چهار قسم می‎نویسد. مقدمه کتاب، مختصر است و وی در آن نظرش را به‎صورت واضح درباره آیاتی که ظاهرشان موهم تشبیه است، بیان می‎کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/48 ر.ک: همان]</ref>. همچنین، بیان می‎کند که این کتاب را برای سلطان ابوبکر بن ایوب، سلطان مصر و شام در دهه آخر قرن ششم هجری، نوشته است. از جمله ایرادات ابن ‎تیمیه بر او در ردی که بر کتاب نوشته، همین مورد است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/49 ر.ک: همان، 49-50]</ref>، ولی [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] کرارا در کتابش دعا می‎کند که خداوند، نوشته وی را ذخیره‎ای برای آخرتش قرار دهد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/51 ر.ک: همان، ص51]</ref>.

[[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] پس از مقدمه‎اش شروع به ذکر تقسیم کتابش می‎کند؛ مطالب «أساس التقديس» در چهار قسم بیان شده است.

رازی در قسم اول، شواهدی را که دلالت دارند، خدای متعال منزه از جسمانیت است ارائه می‎کند. مطالب این قسم در شش فصل بیان شده است. فصل اول دربردارنده سه مقدمه است که قبل از پرداختن به ادله واجب است آنها را ذکر کرد؛ اثبات وجود موجودی که مورد اشاره حسی قرار نمی‎گیرد، عدم لزوم وجود شبیه و نظیر برای تمامی موجودات و اختلافات میان قائلان به جسمانیت خداوند.

محمد بن عمر رازی، سومین بخش از کتابش را در تقریر مذهب سلف نوشته است. او پنج فصل به این بخش افزوده است. در فصل اول به این پرسش که آیا در کتاب الهی چیزی هست که نتوان به آن علم پیدا کرد؟ پاسخ داده و متعرض دو جنبه نظر مؤیدین و معارضین در آن شده است. فصل دوم را در بیان محکم و متشابه از قرآن کریم نگاشته، فصل سوم را در روش تشخیص آیات محکم از متشابه، فصل چهارم را در تقریر مذهب سلف و فصل پنجم را در متفرعات این مذهب نوشته است. وی در فصل سوم از قانون تأویل سخن می‎گوید؛ یعنی هرچند لفظ آیه یا خبر ظهور در معنایی داشته باشد، اما ترک آن معنی ظاهری و رجوع به معنای دیگر بنا بر دلیل منفصل جایز است و اگر چنین نباشد کلام بی‎فایده خواهد بود یا قرآن از حجیت خواهد افتاد. البته در این‎گونه موارد واجب است که مکلف قطع به این داشته باشد که مراد خداوند از این لفظ غیر از معنایی است که ظاهرش بین مردم مشهور شده است. در صورت قطع یا باید مانند مجوزین تأویل، معنی را به تأویل برد و یا مانند قائلین به امتناع آن، علم این امور را به خدا واگذاشت. فصل آخر این قسم به بیان برخی از قواعد مهم در تأویل اختصاص دارد؛ مانند: عدم جواز تبدیل لفظی از الفاظ متشابه به لفظ دیگر، خواه آن لفظ عربی باشد یا فارسی، وجوب احتراز از تصریف مثل جایگزینی «مستوی» به‎جای «علی العرش استوی»، عدم جمع الفاظ متشابه و همچنین عدم جواز تفریق بین الفاظ مجتمع<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24547/1/53 ر.ک: همان، ص53-54]</ref>.