۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'غالبا' به 'غالباً '
جز (جایگزینی متن - 'ولي' به 'ولی') |
جز (جایگزینی متن - 'غالبا' به 'غالباً ') |
||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
== شاگردان امام صادق(ع) == | == شاگردان امام صادق(ع) == | ||
عصر امام صادق(ع) از متحول‌ترين اعصار در تاريخ فقه و حديث و كلام و تصوف اسلامى است. نهضت علمى جمع و تدوين حديث به تشويق عمر بن عبدالعزيز از اوايل قرن دوم آغاز شده بود. ذهبى در حوادث سال 143ق مى‌گويد در اين سال بود كه در مكه و مدينه علما شروع به تدوين حديث كردند و ابن جريج (جريح) (م ح 149ق) و محمد بن اسحاق (م 151ق) و مالك بن انس (م 179ق) و بسيارى ديگر از كبار محدثان اقدام به جمع و ثبت حديث می‌كردند، و چنانكه خواهد آمد بسيارى از بزرگان و محدثين اهل سنت يا مستقيماً شاگرد حضرت صادق(ع) بوده‌اند، يا از آن حضرت روايت كرده‌اند. در عالم تشيع نيز به [[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|ارشاد]] امام باقر(ع) (57-104ق) شاگردان ايشان كتابت حديث را آغاز كرده بودند. علم فقه نيز در كمال شكوفايى بود و در همان زمان كه امام صادق(ع) با پرداختن به بسيارى از ابواب فقه و بيان احاديث و احكام فقهى مذهب فقه جعفرى را كه به نام خود ايشان نامبردار است تحكيم مى‌كرد، مذاهب بزرگ فقهى ديگرى نيز در عالم تسنن در شرف شكل‌گيرى بود. [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] نعمان بن ثابت (م 150ق) مؤسس مذهب فقهى حنفى از كبار شاگردان امام صادق(ع) بود و اين سخنان او مشهور است كه «عالمتر از جعفر بن محمد نديده‌ام» و «اگر دو سال در زندگى من نبود از دست رفته بودم» و منظورش از آن دو سال، ايامى است كه مجالست‌هاى مكررى در مدينه و كوفه با امام صادق(ع) داشته است. مالك بن انس (م 179ق) بنيانگذار مذهب فقهى مالكى و صاحب كتاب موطأ كه از قديم‌ترين مجاميع حديث و منابع فقهى در عالم اسلام است، با امام(ع)پيوند نزدیک و به ايشان ارادت بسيار داشت. اين گفته او در حق حضرت مشهور است: «ما رأت عين أفضل من جعفر بن محمد» (هيچكس انسانى فاضلتر از جعفر بن محمد نديده است) و گاه با اين عبارت احترام آميز: «حدثنى الثقة بعينه جعفر بن محمد» از ايشان حديث روايت مى‌كند. دو تن ديگر از مؤسسان مذاهب بزرگ فقه اسلامى، يعنى محمد بن ادريس شافعى و [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، با آنكه صحبت و محضر امام صادق(ع) را درك نكرده بودند، براى ايشان احترام شايان قائل بوده و از ايشان نقل روايت كرده‌اند. از نظر علم كلام نيز اين عصر، دوره تكوين بسيارى مكاتب و مذاهب كلامى است. از جمله تكوين مكتب معتزله با الهام از انديشه‌هاى حسن بصرى (21-110ق) و كوشش واصل بن عطا (80-180ق) و ابوهذيل علاف (متوفى در اوايل قرن سوم) كه با بعضى از اصحاب امام صادق(ع) مباحثه داشته است. مانويت -كه در اين عصر | عصر امام صادق(ع) از متحول‌ترين اعصار در تاريخ فقه و حديث و كلام و تصوف اسلامى است. نهضت علمى جمع و تدوين حديث به تشويق عمر بن عبدالعزيز از اوايل قرن دوم آغاز شده بود. ذهبى در حوادث سال 143ق مى‌گويد در اين سال بود كه در مكه و مدينه علما شروع به تدوين حديث كردند و ابن جريج (جريح) (م ح 149ق) و محمد بن اسحاق (م 151ق) و مالك بن انس (م 179ق) و بسيارى ديگر از كبار محدثان اقدام به جمع و ثبت حديث می‌كردند، و چنانكه خواهد آمد بسيارى از بزرگان و محدثين اهل سنت يا مستقيماً شاگرد حضرت صادق(ع) بوده‌اند، يا از آن حضرت روايت كرده‌اند. در عالم تشيع نيز به [[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|ارشاد]] امام باقر(ع) (57-104ق) شاگردان ايشان كتابت حديث را آغاز كرده بودند. علم فقه نيز در كمال شكوفايى بود و در همان زمان كه امام صادق(ع) با پرداختن به بسيارى از ابواب فقه و بيان احاديث و احكام فقهى مذهب فقه جعفرى را كه به نام خود ايشان نامبردار است تحكيم مى‌كرد، مذاهب بزرگ فقهى ديگرى نيز در عالم تسنن در شرف شكل‌گيرى بود. [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] نعمان بن ثابت (م 150ق) مؤسس مذهب فقهى حنفى از كبار شاگردان امام صادق(ع) بود و اين سخنان او مشهور است كه «عالمتر از جعفر بن محمد نديده‌ام» و «اگر دو سال در زندگى من نبود از دست رفته بودم» و منظورش از آن دو سال، ايامى است كه مجالست‌هاى مكررى در مدينه و كوفه با امام صادق(ع) داشته است. مالك بن انس (م 179ق) بنيانگذار مذهب فقهى مالكى و صاحب كتاب موطأ كه از قديم‌ترين مجاميع حديث و منابع فقهى در عالم اسلام است، با امام(ع)پيوند نزدیک و به ايشان ارادت بسيار داشت. اين گفته او در حق حضرت مشهور است: «ما رأت عين أفضل من جعفر بن محمد» (هيچكس انسانى فاضلتر از جعفر بن محمد نديده است) و گاه با اين عبارت احترام آميز: «حدثنى الثقة بعينه جعفر بن محمد» از ايشان حديث روايت مى‌كند. دو تن ديگر از مؤسسان مذاهب بزرگ فقه اسلامى، يعنى محمد بن ادريس شافعى و [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، با آنكه صحبت و محضر امام صادق(ع) را درك نكرده بودند، براى ايشان احترام شايان قائل بوده و از ايشان نقل روايت كرده‌اند. از نظر علم كلام نيز اين عصر، دوره تكوين بسيارى مكاتب و مذاهب كلامى است. از جمله تكوين مكتب معتزله با الهام از انديشه‌هاى حسن بصرى (21-110ق) و كوشش واصل بن عطا (80-180ق) و ابوهذيل علاف (متوفى در اوايل قرن سوم) كه با بعضى از اصحاب امام صادق(ع) مباحثه داشته است. مانويت -كه در اين عصر غالباً «زندقه» ناميده مى‌شود- رواج بسيار داشت. امام صادق(ع) مناظره‌هاى سنجيده و مستدلى با ارباب ملل و نحل و فرق و مذاهب مخصوصاً با دهريان و زنديقان و آزادانديشان زمانه داشتند. مباحثه‌ها و مناظره‌هاى حضرت با عبدالكريم بن ابى‌العوجاء معروف و متن كامل يا ملخص بعضى از آنها در اصول كافى نقل شده است. هشام بن حكم كه اهل كلام و فلسفه بود و به انواع مكاتب كلامى عصر گرايش يافته و از آنها سرخورده بود، با راه يافتن به حضور امام(ع) و طرح چندين سؤال، شيفته مشرب عقلى و استدلالى ايشان شد. | ||
از بزرگان صوفيه قرن دوم ابراهيم بن ادهم، مالك بن دينار، سفيان ثورى و فضيل عياض به حضرت صادق(ع) و آرا و انديشه‌هاى ايشان گرايش داشته‌اند. [[شيخ مفيد]] در [[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|ارشاد]]، طبرسى در اعلام الورى و [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]] در مناقب تصريح كرده‌اند كه شاگردان و روايت كنندگان از امام صادق(ع) چهار هزار نفر بوده‌اند. مى‌گويند فقط در كوفه نهصد شيخ بوده‌اند كه همه مى‌گفتند: «حدثنى جعفر بن محمد» (الامام الصادق، اسد حيدر،398/2). اشهر اصحاب و شاگردان خاص امام صادق(ع) عبارتند از: | از بزرگان صوفيه قرن دوم ابراهيم بن ادهم، مالك بن دينار، سفيان ثورى و فضيل عياض به حضرت صادق(ع) و آرا و انديشه‌هاى ايشان گرايش داشته‌اند. [[شيخ مفيد]] در [[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد|ارشاد]]، طبرسى در اعلام الورى و [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]] در مناقب تصريح كرده‌اند كه شاگردان و روايت كنندگان از امام صادق(ع) چهار هزار نفر بوده‌اند. مى‌گويند فقط در كوفه نهصد شيخ بوده‌اند كه همه مى‌گفتند: «حدثنى جعفر بن محمد» (الامام الصادق، اسد حيدر،398/2). اشهر اصحاب و شاگردان خاص امام صادق(ع) عبارتند از: | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
# جابر بن حیان كه محققان تاريخ علوم اسلامى و مستشرقان درباره شخصيت او و ارزيابى و نقادى رسائل منسوب به او مخصوصاً رسائلى كه در زمينه شيمى است تحقيقات بسيار كرده‌اند.پاول كراوس مجموعه رسائل باقى مانده از او را به طبع رسانده است. بعضى اشارات و عبارات در بعضى رسالات او هست كه پيوند او را با امام صادق(ع) نشان مى‌دهد. اقوال متعارض و افراطى درباره جابر بسيار است. بعضى او را شخصيتى موهوم و غيرتاريخى مى‌دانند، و بعضى او را دانشمندى مسلمان و شيعه، يا متمايل به تشيع، و از شاگردان برجسته امام صادق(ع) مى‌شمارند. شش تن از ياران امام صادق(ع)هستند كه به اصحاب سته معروفند و همه حديث‌شناسان و رجال‌شناسان شيعه آنها را توثيق كرده و به جلالت قدرشان اذعان دارند كه عبارتند از:1)جميل بن دراج، 2) ع بداللّه بن مسكان، 3) ع بداللّه بن بكير، 4)حماد بن عيسى، 5)حماد بن عثمان و 6) ابان بن عثمان بجلى. | # جابر بن حیان كه محققان تاريخ علوم اسلامى و مستشرقان درباره شخصيت او و ارزيابى و نقادى رسائل منسوب به او مخصوصاً رسائلى كه در زمينه شيمى است تحقيقات بسيار كرده‌اند.پاول كراوس مجموعه رسائل باقى مانده از او را به طبع رسانده است. بعضى اشارات و عبارات در بعضى رسالات او هست كه پيوند او را با امام صادق(ع) نشان مى‌دهد. اقوال متعارض و افراطى درباره جابر بسيار است. بعضى او را شخصيتى موهوم و غيرتاريخى مى‌دانند، و بعضى او را دانشمندى مسلمان و شيعه، يا متمايل به تشيع، و از شاگردان برجسته امام صادق(ع) مى‌شمارند. شش تن از ياران امام صادق(ع)هستند كه به اصحاب سته معروفند و همه حديث‌شناسان و رجال‌شناسان شيعه آنها را توثيق كرده و به جلالت قدرشان اذعان دارند كه عبارتند از:1)جميل بن دراج، 2) ع بداللّه بن مسكان، 3) ع بداللّه بن بكير، 4)حماد بن عيسى، 5)حماد بن عثمان و 6) ابان بن عثمان بجلى. | ||
اين نيز گفتنى است كه در منابع حديث و متون روايى شيعه از امام صادق(ع)غالباً فقط به كنيه «ابوعبداللّه» یاد مى‌كنند. | اين نيز گفتنى است كه در منابع حديث و متون روايى شيعه از امام صادق(ع)غالباً ً فقط به كنيه «ابوعبداللّه» یاد مى‌كنند. | ||
== شهادت == | == شهادت == | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
== آثار امام صادق(ع) == | == آثار امام صادق(ع) == | ||
غالب آثار امام صادق(ع) به عادت معهود عصر، كتاب مستقيم خود ايشان نيست و غالباً املاى امام(ع) يا بازنوشت بعدى مجالس ايشان است. بعضى از آثار نيز منسوب است و قطعى‌الصدور نيست. | غالب آثار امام صادق(ع) به عادت معهود عصر، كتاب مستقيم خود ايشان نيست و غالباً ً املاى امام(ع) يا بازنوشت بعدى مجالس ايشان است. بعضى از آثار نيز منسوب است و قطعى‌الصدور نيست. | ||
# از آثار مكتوب امام صادق(ع) رساله به عبداللّه نجاشى(غير از [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] رجالى) است. [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] صاحب رجال بر آن است كه تنها تصنيفى كه امام به دست خود نوشته‌اند همين اثر است. | # از آثار مكتوب امام صادق(ع) رساله به عبداللّه نجاشى(غير از [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] رجالى) است. [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] صاحب رجال بر آن است كه تنها تصنيفى كه امام به دست خود نوشته‌اند همين اثر است. | ||
# رساله‌اى كه [[شيخ صدوق]] در خصال و به واسطه اعمش از حضرت روايت كرده است و شامل مباحثى در فقه و كلام است. | # رساله‌اى كه [[شيخ صدوق]] در خصال و به واسطه اعمش از حضرت روايت كرده است و شامل مباحثى در فقه و كلام است. | ||