آیین حکمرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر =NUR10820J1.jpg

| عنوان =آیین حکمرانی

[[صابری، حسین]] (مترجم و محقق)

[[ماوردی، علی بن محمد]] (نویسنده)

| زبان =فارسی

| موضوع =

احکام سلطانیه

اسلام و سیاست

علوم سیاسی (فقه)

فقه شافعی - قرن 5ق.

شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

| مکان نشر =تهران - ایران

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10820AUTOMATIONCODE

| چاپ =1

| شابک =964-445-569-x

| تعداد جلد =1

| کد پدیدآور =

| پس از =

| پیش از =

}}

تقريباً هر اثر جامع فقهى فصلى كوتاه يا بلند درباه امامت دارد و فقيهى كه بخواهد تمامى حوزه فقه را مطرح كند به ناچار مى‌بايست به این موضوع نيز در میان ساير موضوعات توجه داشته باشد. آثار ماوردى نشان مى‌دهد كه او به مطالعه رفتار سياسى علاقه داشته است و مى‌توان چنين فرض كرد كه دليل دست زدن به چنين كارى ترجيح خود او بوده است.

ابویعلى محمد بن حسین الفراء (م458ق) نيز احكام السلطانيه نوشته است، كه در موارد بسيارى شباهت به کتاب ماوردى دارد به‌طورى كه گاه جملات او عيناً جملات ماوردى است. اما در عين حال نوشته ماوردى با اثر فرا تفاوتهایى دارد كه از آن جمله است:

#ویژگى ديگر کتاب ماوردى استناد فراوان مؤلف به آيات، احاديث نبوى و اخبار روايت شده از صحابه و تابعان و حتى گفتار برخى خلفا و فرمانروايان در اثبات مدعاى خویش است در حالیکه ابویعلى فراء در کتاب خود كمتر به آيات و روايات و اقوال و آثار پرداخته است.

==ساختار==

==گزارش محتوا==

ماوردى در الاحكام السلطانيه با شيوه‌هاى فقهى و در چهارچوب فقه شافعى و با عصاى منابع فقه (قرآن، سنت، عقل، اجماع و قياس) به تحليل و تبيين مسائل سياسى پرداخته است. در عين حال مصلحت عمومى، عرف، رویه ادارى و عملى و شرايط زمان و مقتضيات آن برای وى اهمیت داشته است چرا كه ماوردى از یک‌سو در صدد نظريه‌پردازى و تأسيس نظام حقوقى خلافت و زمامدارى است و از سوى ديگر، واقع‌گرا و واقع‌بين مى‌باشد. برخلاف برخى از محققان كه الاحكام السلطانيه را آرمانى محض و تئورى‌پردازى به‌دور از واقعيت‌ها مى‌دانند، ماوردى در مقدمه خلافت را تمهيدى برای مصالح امت و تدبير امور كه برنامه‌هاى عملى فرمانروايى مى‌باشند، معرفى كرده است.

عمده آراى ماوردى در الاحكام السلطانيه وجوب رهبرى، شرايط انتخاب‌كنندگان، شرايط انتخاب‌شوندگان، روش‌هاى انعقاد زمامدارى، بيعت و ديگر مسائل حقوق اساسى و حقوق عمومى است. فقيهان ديگرى بوده‌اند كه به سياست روى آورده‌اند ولى چون از آگاهى‌هاى غير فقه سياسى، تهى بوده‌اند، ناكام و ناموفق مانده‌اند. بنابراین چهار عنصر فلسفه سياست، فقه سياسى، اخلاق سياسى و علم سياست (مديريت و چگونگى تمشيت امور) از ماوردى شخصيتى كامل و موفق ساخته است.

خلاصه ابواب بيست‌گانه کتاب به ترتيب به شرح ذيل است:

#عقد امامت:  

#:امامت برای جانشينى پيامبر در پاسدارى از دين و سياست‌ورزى دنيايى وضع شده است. وجوب آن شرعى است. انتخاب خليفه به دو صورت است: 1. توسط اهل اختيار (خبرگان انتخاب كننده خليفه)، 2. ولايت-عهدى. اختياركنندگان و هم اختيارشونده بايد داراى شرايط خاصى باشند. دو شرط برجسته از شرايط خليفه عدالت و نسب قريشى داشتن است.  

#:به گفته ماوردى فرمانروايان يا بايد تصرف در كليه امور را داشته باشند (ولايت عامه) و يا فقط در بعضى از امور (ولايت خاصه). فرمانرواى عام را كه خليفه تعيين نموده وزير تفویض نمى‌تواند عزل و يا جابه‌جا كند. شرايط چنين فرمانروايى همان شرايط وزير تفویض است.  

#فرماندهى جنگهاى داخلى:  

#مسئولیت دادرسى:  

#:در این باب درباره سپردن قضاوت به غير هم‌مذهب، دامنه مسئولیت قاضيان، حوزه قضاوت قضات، وجود دو قاضى در یک شهر و...مطالبى بيان شده است.

#:ولايت مظالم این است كه فردى مقتدر كه داراى نفوذ كلام و يا شخصيت و عفيف است، اشخاصى را كه نسبت به حقوق ديگران ظلم و تجاوزى كرده‌اند و يا مى‌كنند به طرف انصاف سوق دهد و نزاع‌كنندگان را از نزاع كردن بازدارد. در این باب درباره قلمرو مسئولیت متولى رسيدگى به مظالم، تفاوت‌هاى نظارت متولیان مظالم و قاضيان، جزئيات رسيدگى به دادخواهى‌ها نزد متولى مظالم و...مطالبى بيان گرديده است.

#سرسلسلگى خاندان‌ها:  

#تصدى امامت جماعت:  

#:امامت برای نماز سه قسم است: يا برای نمازهاى پنج‌گانه، يا نماز جمعه و يا نمازهاى مستحبى. انتخاب امام برای مسجد شاه و ديگر مساجد. حق اعتراض نداشتن خليفه به امام جماعت، به خاطر مذهب وى. صفاتى كه امام جماعت بايد داشته باشد. محل ارتزاق امام جماعت و موذن. امام جمعه و شرايط برگزارى نماز جمعه، امامت برای نمازهاى فطر، قربان، خسوف، كسوف، استسقا و اوقات آن‌ها.  

#:در این باب درباره چگونگى احياء، تحجير، حريم موات، آبهاى استخراج شده و... سخن رفته است.

#قرقها و بهره‌بردارى‌هاى عمومى:  

#درباره احكام اِقطاع:  

#:كه شامل اقطاع سلطان و اقسام آن، اقطاع تملیک و استقلال، اقسام اقطاع تملیک، موات و عامر و معادن است.

==وضعيت کتاب==

کتاب یکبار توسط قوام‌الدين يوسف بن حسن حسینى (م.922ق) برای رستم بهادر آق قوینلو به فارسی ترجمه شده است. همچنين به زبان‌هاى هلندى و فرانسه نيز ترجمه شده است. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم محقق و مترجم کتاب و نيز فهرست‌هاى ذيل است:

#اجاق فقيهى، بهرام، معرفى کتاب «الاحكام السلطانيه»، حكومت اسلامى، بهار 1376،‌ش 3.

#يادداشت مترجم.

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]

[[رده: فقه و اصول]]

[[رده:مباحث خاص فقه]]