۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'هاي' به 'های'
جز (جایگزینی متن - 'شرف الدین' به 'شرف‌الدین') |
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
نثر اين كتاب بسيار «فنى» است و نویسنده بيش از هر چيز به سبک مى‌پردازد و از اين‌رو، محتواى تاريخى آن در جايگاه پايين‌ترى از ديد اهميتى قرار دارد. به كارگيرى واژگان عربى، نثر بسيار متكلفانه و مصنوع، آرايش‌هاى لفظى و صحنه‌هاى ساختگى از ويژگى‌هاى اين اثر به شمار مى‌رود كه آن را به متنى بدخوان و دشوار بدل كرده است؛ چنان‌كه اصل موضوع در تار و پود عبارت‌ها و اصطلاح‌هاى پيچيده و پر طمطراق پنهان مى‌ماند و به گفته برخى از مورخان، انگيزه نوشتن اين كتاب، فراهم آوردن متن ادبى مصنوع است؛ زيرا هنگامى كه سخن به | نثر اين كتاب بسيار «فنى» است و نویسنده بيش از هر چيز به سبک مى‌پردازد و از اين‌رو، محتواى تاريخى آن در جايگاه پايين‌ترى از ديد اهميتى قرار دارد. به كارگيرى واژگان عربى، نثر بسيار متكلفانه و مصنوع، آرايش‌هاى لفظى و صحنه‌هاى ساختگى از ويژگى‌هاى اين اثر به شمار مى‌رود كه آن را به متنى بدخوان و دشوار بدل كرده است؛ چنان‌كه اصل موضوع در تار و پود عبارت‌ها و اصطلاح‌هاى پيچيده و پر طمطراق پنهان مى‌ماند و به گفته برخى از مورخان، انگيزه نوشتن اين كتاب، فراهم آوردن متن ادبى مصنوع است؛ زيرا هنگامى كه سخن به موضوع‌هایى؛ مانند عدالت، شجاعت، مشورت، عشق، شعر يا جنگ و گريز مى‌رسد، قلم‌فرسايى نویسنده نيز آغاز مى‌شود، اما آن را از ارزش تاريخى نمى‌توان تهى دانست. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده با «ذكر سبب تأليف كتاب» آغاز مى‌كند: او سال‌ها در انديشه نوشتن كتابى بوده است كه اخبار و گزارش‌هایى درباره پادشاهان پيشين و امت‌هاى گذشته را در بر داشته باشد تا اينكه در روزگار نصرت‌الدين زمينه‌اى فراهم آورد و او به نوشتن المعجم دست گشاد. درون‌مايه اصلى اين اثر با گزارش درباره روزگار پادشاهى كيومرث آغاز مى‌شود كه نخستين شاه «عجم» بود و به گفته نویسنده، برخى از محققان او را فرزند نوح و شمارى ديگر از آنان، از مغان و آتش‌پرستان دانسته‌اند. | نویسنده با «ذكر سبب تأليف كتاب» آغاز مى‌كند: او سال‌ها در انديشه نوشتن كتابى بوده است كه اخبار و گزارش‌هایى درباره پادشاهان پيشين و امت‌هاى گذشته را در بر داشته باشد تا اينكه در روزگار نصرت‌الدين زمينه‌اى فراهم آورد و او به نوشتن المعجم دست گشاد. درون‌مايه اصلى اين اثر با گزارش درباره روزگار پادشاهى كيومرث آغاز مى‌شود كه نخستين شاه «عجم» بود و به گفته نویسنده، برخى از محققان او را فرزند نوح و شمارى ديگر از آنان، از مغان و آتش‌پرستان دانسته‌اند. | ||
معناشناسى واژه كيومرث (زنده گويا) و چند و چون ولادت و فرمان‌فرمايى و توصيف عدل و احسان او و وضع و حال مردمان در آن دوران، محتواى گزارش نویسنده در اين‌باره است. نویسنده در ذكر پادشاهان ایرانى كمابيش بدين موضوع‌ها مى‌پردازد: تبار و نياكان و همسر و فرزندان، شيوه حكومت‌دارى و روى‌دادهاى مهم دوران و گستره دانش و هنر آنان، نام وزيران و اميران‌شان و شهرها و | معناشناسى واژه كيومرث (زنده گويا) و چند و چون ولادت و فرمان‌فرمايى و توصيف عدل و احسان او و وضع و حال مردمان در آن دوران، محتواى گزارش نویسنده در اين‌باره است. نویسنده در ذكر پادشاهان ایرانى كمابيش بدين موضوع‌ها مى‌پردازد: تبار و نياكان و همسر و فرزندان، شيوه حكومت‌دارى و روى‌دادهاى مهم دوران و گستره دانش و هنر آنان، نام وزيران و اميران‌شان و شهرها و ساختمان‌هایى كه در روزگارشان بنياد يافت. | ||
او سيامك را نخستين كسى مى‌داند كه شهر را بنياد گذارد. پس از كيومرث، هوشنگ بن سيامك، نواده او بر تخت شاهى نشست كه صاحب شكوه و شهريارى حكمت‌پژوه و عادل، مدبّر و هوشيار و نخستين خسروى بود كه به استخراج آهن از سنگ پرداخت و از گداخته آن، جنگ‌افزار ساخت و از پوست روباه و سمور، پوستين دوخت و به سگ‌ها شيوه شكار آموخت. بر پايه گفته نویسنده، اين سلسله به دليل عدل‌گسترى و داد و دهش فراوانشان، «پيشداد» خوانده مى‌شوند. پس از هوشنگ، طهمورث ديوبند، شاه شد. او «به واردات غيبى و الهام الهى» از شيوه تسخير جنّ آگاهى داشت. ديگر شاه پارسيان، جمشيد برادرزاده طهمورث بود كه هفتصد سال بر ایران فرمان راند. | او سيامك را نخستين كسى مى‌داند كه شهر را بنياد گذارد. پس از كيومرث، هوشنگ بن سيامك، نواده او بر تخت شاهى نشست كه صاحب شكوه و شهريارى حكمت‌پژوه و عادل، مدبّر و هوشيار و نخستين خسروى بود كه به استخراج آهن از سنگ پرداخت و از گداخته آن، جنگ‌افزار ساخت و از پوست روباه و سمور، پوستين دوخت و به سگ‌ها شيوه شكار آموخت. بر پايه گفته نویسنده، اين سلسله به دليل عدل‌گسترى و داد و دهش فراوانشان، «پيشداد» خوانده مى‌شوند. پس از هوشنگ، طهمورث ديوبند، شاه شد. او «به واردات غيبى و الهام الهى» از شيوه تسخير جنّ آگاهى داشت. ديگر شاه پارسيان، جمشيد برادرزاده طهمورث بود كه هفتصد سال بر ایران فرمان راند. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
نویسنده افزون بر [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] از | نویسنده افزون بر [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] از كتاب‌هایى ديگرى نيز براى نوشتن اين اثر بهره برده، اما ناهم‌گونى‌هاى اين منابع موجب تفاوت‌هاى گزارش‌هاى او شده است. مقدمه مصحح كتاب درباره پيشينه نثر پارسى در سده‌هاى هفتم و هشتم هجرى و جايگاه اين كتاب در ميان آثار نويسندگان روزگار ايلخانان، بسيار سودمند مى‌نمايد. او هم‌چنين از كسانى ياد مى‌كند كه نوشته‌هایشان در نویسنده كتاب تأثير گذارده است. شرح حال و شمارش آثار شرف‌الدين قزوينى از ديگر بخش‌هاى اين درآمد ارزش‌مند به شمار مى‌رود. او به نقل از محمد بن بدر جاجرمى قصيده‌اى بلند از نویسنده مى‌آورد كه مجموعه كلمات هر چهار يا پنج بيتش، يكى از وزن‌هاى عروضى است. اشارتى به برخى از صنعت‌هاى ادبى به كار رفته در نثر المعجم؛ مانند سجع، تضاد و طباق، اغراق و مبالغه، تنسيق الاعداد و... نيز در اين مقدمه ارزش‌مند يافت مى‌شود و از آن پس اطلاعات نسخه‌شناختى مصحح درباره كتاب عرضه شده و نسخه‌بدل‌ها در پانوشت جاى گرفته و افزون بر اين‌ها، برخى از واژگان و تركيب‌ها و اصطلاحات در همين بخش آمده است. | ||
تعليقات مصحح را درباره محتواى كتاب و فهرست آيات و لغات و تركيبات و نمايه كتاب‌ها، قبيله‌ها و جاى‌ها و كسان را در پایان آن مى‌توان ديد. | تعليقات مصحح را درباره محتواى كتاب و فهرست آيات و لغات و تركيبات و نمايه كتاب‌ها، قبيله‌ها و جاى‌ها و كسان را در پایان آن مى‌توان ديد. | ||