۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده این رساله، مؤسس مذهب کلامی اشاعره است که از مهم‌ترین مذاهب کلامی اهل سنت، بشمار می‌رود. او نخست بر مذهب معتزله بود، ولى از آن روى گرداند و در حدود سال 300ق، اصول مذهب خویش را بنیان نهاد و نظریههاى کلامى خویش را در آثارى همچون رساله حاضر، مطرح ساخت. او قصد داشت تا میان روش اصحاب عقل (معتزله) و اصحاب نص (اهل حدیث) راه میانهاى برگزیند تا از این رهگذر عقاید دینى را از لغزشهاى کلامى مصون بدارد، اما در این راه موفقیت زیادی نیافت. مى‌توان گفت روش کلامى اشعرى که در رساله حاضر بخش‌هایی از آن نمودار است، از هر دو مذهب آموزه‌هایی دارد؛ ازآن‌رو که روش اشعرى به‌کارگیرى عقل و استدلال و منطق را در اصول دین روا مىداند، با روش معتزلى همراه است و ازآن‌رو که ظاهر را بر باطن مقدم مىدارد و از قرآن و سنت بهره مىبرد، با روش اهل حدیث موافق است. البته قرابت کلام اشعرى با اهل حدیث بیشتر است<ref>ر.ک: سعادتی، قادر</ref>. | نویسنده این رساله، مؤسس مذهب کلامی اشاعره است که از مهم‌ترین مذاهب کلامی اهل سنت، بشمار می‌رود. او نخست بر مذهب معتزله بود، ولى از آن روى گرداند و در حدود سال 300ق، اصول مذهب خویش را بنیان نهاد و نظریههاى کلامى خویش را در آثارى همچون رساله حاضر، مطرح ساخت. او قصد داشت تا میان روش اصحاب عقل (معتزله) و اصحاب نص (اهل حدیث) راه میانهاى برگزیند تا از این رهگذر عقاید دینى را از لغزشهاى کلامى مصون بدارد، اما در این راه موفقیت زیادی نیافت. مى‌توان گفت روش کلامى اشعرى که در رساله حاضر بخش‌هایی از آن نمودار است، از هر دو مذهب آموزه‌هایی دارد؛ ازآن‌رو که روش اشعرى به‌کارگیرى عقل و استدلال و منطق را در اصول دین روا مىداند، با روش معتزلى همراه است و ازآن‌رو که ظاهر را بر باطن مقدم مىدارد و از قرآن و سنت بهره مىبرد، با روش اهل حدیث موافق است. البته قرابت کلام اشعرى با اهل حدیث بیشتر است<ref>[http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF ر.ک: سعادتی، قادر]</ref>. | ||
اهل حدیث، به عقل و خرد توجهی نداشتند و برای هر اصلی از اصول عقاید، به دنبال دلیل شرعی بودند. در مقابل آنها، معتزله به عقل بهای بیشتری می‌دادند و حتی گاهی ادله شرعی را که مخالف عقل هم نبود تأویل می‌کردند، ولی شیخ اشعری در عین اعتماد به کتاب و سنت، به عقل هم اعتماد کرد و در این زمینه رساله حاضر را نگاشت. او در این رساله، به‌روشنی استدلالات عقلی را به‌عنوان یک عنصر صحیح در مسائل اعتقادی پذیرفت و با آیات قرآن بر آن استدلال کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | اهل حدیث، به عقل و خرد توجهی نداشتند و برای هر اصلی از اصول عقاید، به دنبال دلیل شرعی بودند. در مقابل آنها، معتزله به عقل بهای بیشتری می‌دادند و حتی گاهی ادله شرعی را که مخالف عقل هم نبود تأویل می‌کردند، ولی شیخ اشعری در عین اعتماد به کتاب و سنت، به عقل هم اعتماد کرد و در این زمینه رساله حاضر را نگاشت. او در این رساله، به‌روشنی استدلالات عقلی را به‌عنوان یک عنصر صحیح در مسائل اعتقادی پذیرفت و با آیات قرآن بر آن استدلال کرد<ref>[http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF ر.ک: همان]</ref>. | ||
برخلاف اهل حدیث که روششان عدم تعمق در مسائل اعتقادی و أخذ به ظواهر نقلیات است، نویسنده معتقد است باید در مسائل اعتقادی تعمق و بحث شود و از طریق عقل، مبهمات عقائد رفع گردد. او اهل حدیث را که در اعتقادات راه توقف در پیش می‌گیرند، مذمت کرده و در این رساله می‌گوید: «هرکس که در مسائل اعتقادی توقف کند، مبتدع و ضال خواهد بود»<ref>ر.ک: همان</ref>. | برخلاف اهل حدیث که روششان عدم تعمق در مسائل اعتقادی و أخذ به ظواهر نقلیات است، نویسنده معتقد است باید در مسائل اعتقادی تعمق و بحث شود و از طریق عقل، مبهمات عقائد رفع گردد. او اهل حدیث را که در اعتقادات راه توقف در پیش می‌گیرند، مذمت کرده و در این رساله می‌گوید: «هرکس که در مسائل اعتقادی توقف کند، مبتدع و ضال خواهد بود»<ref>[http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF ر.ک: همان]</ref>. | ||
اشعری در رساله حاضر، از قیاس برای اثبات عقائد خودش استفاده کرده و بارها به این مبنای خود، تصریح می‌کند و آن را در ردیف ادله نقلی و عقلی قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان</ref>. | اشعری در رساله حاضر، از قیاس برای اثبات عقائد خودش استفاده کرده و بارها به این مبنای خود، تصریح می‌کند و آن را در ردیف ادله نقلی و عقلی قرار می‌دهد<ref>[http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF ر.ک: همان]</ref>. | ||
برخی معتقدند که رساله حاضر، روشن‌ترین و مستندترین نمونه‌ای است که مى‌توان برای عقل‌گرایى اشعری ارائه کرد. اشعری در این رساله به کسانى که تفکر و تعقل را در الهیات حرام مى‌دانستند، سخت تاخته و استدلال‌های گوناگونى برای باطل ساختن عقایدی از این دست مطرح کرده است<ref>پاکتچی، احمد، ج8، ص736</ref>. | برخی معتقدند که رساله حاضر، روشن‌ترین و مستندترین نمونه‌ای است که مى‌توان برای عقل‌گرایى اشعری ارائه کرد. اشعری در این رساله به کسانى که تفکر و تعقل را در الهیات حرام مى‌دانستند، سخت تاخته و استدلال‌های گوناگونى برای باطل ساختن عقایدی از این دست مطرح کرده است<ref>پاکتچی، احمد، ج8، ص736</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# پاکتچی، احمد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1377. | # پاکتچی، احمد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1377. | ||
# | # [http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF سعادتی، قادر، «مبانی و منهج اشاعره در عقائد»، پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی]، | ||
http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/128751/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF | |||