۶۱٬۱۸۹
ویرایش
تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۳۷
، ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمس‌الدین محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، با تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، تاریخى عمومى از عالم اسلام است و | '''تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمس‌الدین محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، با تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، تاریخى عمومى از عالم اسلام است و نیز شرح حال و تراجم علما و بزرگان سرزمین شام و سایر موضوعات مربوط به این سرزمین می‌باشد که به زبان عربی و در قرن هشتم هجری نوشته شده است. | ||
===اهمیت کتاب=== | ===اهمیت کتاب=== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده و مطالب در 52 جلد، سامان یافته است. | کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده و مطالب در 52 جلد، سامان یافته است. | ||
نویسنده تاریخ عمومی خود را به دوره اسلامی (از مغازی و | نویسنده تاریخ عمومی خود را به دوره اسلامی (از مغازی و سیره نبوی تا عصر خود) اختصاص داده و به شیوه [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]] در کتاب «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك]]»، شرح سال‌شمار رویدادها را تا سال 700ق با وفات بزرگان، هر سال درآمیخته است.<ref>وطن‌پرست، علی‌اکبر، ص49</ref> | ||
وی در تدوین و نگارش این مجموعه عظیم، از تاریخ‌ها و کتاب‌های تراجم و | وی در تدوین و نگارش این مجموعه عظیم، از تاریخ‌ها و کتاب‌های تراجم و رجال بسیاری بهره گرفته و برخی از آن‌ها را خلاصه کرده است. او در این کتاب تاریخ هفتصد ساله اسلامی را به هفتاد دهه تقسیم کرده و به هر دهه عنوان «طبقه» داده است.<ref>همان، ص49-50</ref> | ||
از جمله منابع مهم نویسنده، می‌توان به آثار زیر اشاره نمود: «[[دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعة|دلائل النبوة]]» [[بیهقی، احمد بن حسین|بیهقی]]؛ «سيرة النبي» [[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق]]؛ «[[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|الطبقات الكبری]]» [[ابن سعد، محمد بن سعد|محمد بن سعد]] کاتب واقدی؛ «تاریخ» [[بخاری، محمد بن اسماعیل|ابوعبدالله بخاری]]؛ «تاریخ» [[فسوی، یعقوب بن سفیان|یعقوب فسوی]]؛ «تاریخ» ابوبکر بن ابوشیبه و.<ref>مقدمه نویسنده، ج1، ص12-16</ref> | از جمله منابع مهم نویسنده، می‌توان به آثار زیر اشاره نمود: «[[دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعة|دلائل النبوة]]» [[بیهقی، احمد بن حسین|بیهقی]]؛ «سيرة النبي» [[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق]]؛ «[[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|الطبقات الكبری]]» [[ابن سعد، محمد بن سعد|محمد بن سعد]] کاتب واقدی؛ «تاریخ» [[بخاری، محمد بن اسماعیل|ابوعبدالله بخاری]]؛ «تاریخ» [[فسوی، یعقوب بن سفیان|یعقوب فسوی]]؛ «تاریخ» ابوبکر بن ابوشیبه و.<ref>مقدمه نویسنده، ج1، ص12-16</ref> | ||
سبک نگارش نویسنده در قـیاس بـا هـم‌عصران خویش، بسیار نیکوست؛ چنان‌که می‌توانیم بگوییم که او از | سبک نگارش نویسنده در قـیاس بـا هـم‌عصران خویش، بسیار نیکوست؛ چنان‌که می‌توانیم بگوییم که او از لحـن خـاصی در نوشته‌هایش بهره برده است. او به اعتبار قدرت نگارش خود، به درجه‌ی محدثی بزرگ و نقادی ماهر در تعابیر رسیده است.<ref>ر.ک: علی‌محمدی، زهرا، ص92</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در مقدمه نویسنده، به ذکر منابع مورد استفاده در کتاب پرداخته شده است.<ref>مقدمه نویسنده، همان، ص11-16</ref> | در مقدمه نویسنده، به ذکر منابع مورد استفاده در کتاب پرداخته شده است.<ref>مقدمه نویسنده، همان، ص11-16</ref> | ||
کتاب حاضر، | کتاب حاضر، از مهم‌ترین آثار ذهبی است که در زمینه تاریخ و با رویکردی به مفهوم حدیث نگاشته شده است. شاید آنچه ذهبی را از دیگر مؤلفان علم رجال متمایز می‌سازد، این است که نوشته‌های او تنها در دوره معین، برای گروه خاص یا رشته مشخصی نیست؛ بلکه تألیفاتش، از آغاز اسلام تا دوره خویش را شامل می‌شود. ذهبی در «سیره‌نویسی» عنایت خاصی داشت که آن را از زندگی‌نامه‌نویسی (علم رجال) صرف متمایز می‌سازد و سیره خلفای راشدین، علمای فقه، حدیث و... را در بر می‌گیرد.<ref>ر.ک: علی‌محمدی، زهرا، ص92</ref> | ||
باآنکه مهارت تاریخ‌نویسی ذهبی در زمینه علم رجال خود را نشان داد؛ بااین‌حال، وی به تاریخ سیاسی نیز توجه داشته و تعدادی از تألیفات مورخان را همچون تاریخ ابی‌شامه (ف. 665) و تاریخ ابی‌الفداء (ف. 732) و... خلاصه کرده و سال‌نگاری‌های تاریخی بر اساس حوادث و وفیات مثل اثر حاضر را پدید آورده است. وی در این کتاب، متجاوز از هفت قرن تاریخ اسلام را، به‌صورت مکتوب بازتاب داده است. اساس کار او، روایات شفاهی و تألیفات بود و این امری است که از عهده بسیاری از علمای پیشین و معاصرش برنیامده است.<ref>همان</ref> | |||
نویسنده در این کتاب | نویسنده در این کتاب که به ترتیب سال‌شماری تنظیم شده است، ذیل حوادث سیاسی هر سال، به شخصیت‌های درگذشته در آن سال نیز اشاره کرده و در پایان هر 10 سال، بابیجداگانه منعقد نموده و ضمن طبقه‌بندی، به شرح حال شخصیت‌های علمی و فرهنگی آن طبقه پرداخته است که در این راستا، ابتدای سال یازدهم را طبقه اول و آخرین طبقه را که از سال 631 تا 640ق می‌باشد، طبقه شصت‌وچهارم بشمار آورده است.<ref>صفری فروشانی، نعمت‌الله، ص71</ref> | ||
===ویژگی‌های کتاب=== | ===ویژگی‌های کتاب=== | ||
# با مقایسه میان این اثر با «[[تاریخ بغداد|تاریخ خطیب بغدادى]]» و نیز «[[تاریخ مدینة دمشق|تاریخ دمشق]]» [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]] | # با مقایسه میان این اثر با «[[تاریخ بغداد|تاریخ خطیب بغدادى]]» و نیز «[[تاریخ مدینة دمشق|تاریخ دمشق]]» [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]] و سایر منابع درمى‌یابیم که [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبى]] در» [[تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام|تاريخ الإسلام]]» خویش به تراجم کسانى پرداخته که در منابع دیگر دیده نمى‌شوند؛ بااینکه آن منابع قدیمى‌تر مى‌باشند و در حقیقت باید گفت این یکى از امتیازات تألیف شمس‌الدین [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبى]] است؛ | ||
# از امتیازات | # از امتیازات دیگر تألیف او آن است که به روایات صحابه، تابعین و تابعین تابعین در کتب «صحاح» به رمز اشاره داشته که در منابع دیگر دیده نمى‌شود؛ | ||
# از دیگر ویژگی‌های آن می‌توان به این نکته اشاره نمود که | # از دیگر ویژگی‌های آن می‌توان به این نکته اشاره نمود که تألیف [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبى]] جریان تاریخ‌نگارى در شام را به سویى دیگر؛ یعنى تاریخ‌نگارى عمومى سوق داد.<ref>ر.ک: قایدان، اصغر، ص25</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
ذهبی، مختصری از این کتاب را فراهم آورده و آن را «العبر في خبر من غبر» نامیده است و ذیلی شامل حوادث 701 تا 740ق، بر | ذهبی، مختصری از این کتاب را فراهم آورده و آن را «العبر في خبر من غبر» نامیده است و ذیلی شامل حوادث 701 تا 740ق، بر آن نوشته است (چاپ محمد رشاد عبدالمطلب) و پس از آن نویسندگان دیگری ذیل‌هایی بر آن نوشتند. ذهبی خلاصه‌ای نیز از تاریخ اسلام از آغاز تا 744ق و وفات مشاهیر هر سال به شیوه سال‌شمار نگاشت و آن را «دول الإسلامي» نامید و بر آن ذیلی نوشت.<ref>وطن‌پرست، علی‌اکبر، ص50</ref> | ||
فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است. این فهارس عبارتند از: فهرست سیره نبوی؛ آیات؛ روایات؛ اوایل اشعار؛ اعلام رجال و نساء؛ اصنام؛ امم، شعوب، قبایل و طوایف؛ سال‌ها، ایام و شب‌ها؛ اماکن و شهرها؛ مشهورین به کنیه و القاب؛ مصنفین و مورخین؛ امرا و وزراء؛ فقها؛ محدثین، مسندین و مفسرین؛ قضات؛ قراء؛ ادبا و کتاب و نحویین و لغویین؛ شعرا؛ مفتی‌ها؛ مدرسین، مؤدبین و وعاظ؛ صوفیین؛ زهاد و عباد؛ اصحاب مهن؛ مترجمین و نیز فهرست منابع مورد استفاده محقق. | فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است. این فهارس عبارتند از: فهرست سیره نبوی؛ آیات؛ روایات؛ اوایل اشعار؛ اعلام رجال و نساء؛ اصنام؛ امم، شعوب، قبایل و طوایف؛ سال‌ها، ایام و شب‌ها؛ اماکن و شهرها؛ مشهورین به کنیه و القاب؛ مصنفین و مورخین؛ امرا و وزراء؛ فقها؛ محدثین، مسندین و مفسرین؛ قضات؛ قراء؛ ادبا و کتاب و نحویین و لغویین؛ شعرا؛ مفتی‌ها؛ مدرسین، مؤدبین و وعاظ؛ صوفیین؛ زهاد و عباد؛ اصحاب مهن؛ مترجمین و نیز فهرست منابع مورد استفاده محقق. | ||