الفروق في أصول الفقه: تفاوت میان نسخه‌ها

ازآنجایی‌که هر موضوعی طبیعت خاص و روش خاص خودش را در بحث دارد و ازآنجایی‌که محققان در روش‌های کتابت بحث علمی به شیوه‌های گوناگون رفته‌اند. اشاره به شیوه ارائه مطالب و مباحث در این کتاب ضروری به نظر می‌رسد؛ نویسنده در نگارش این اثر سه مطلب را در ذهن داشته و تا حد امکان خودش را بر مراعات این شیوه و روش ملتزم می‌کند. اولین مطلب در جمع مواد و محتوای علمی مباحث کتاب است؛ استقرای فروع اصولی از مؤلفات اصولیان و دنباله‌روی از آنان در این اثر و جمع فروق مرتبط با اصول در دیگر کتاب‌ها، جمع ماده علمی در جمیع بحث از مصادر اصلی در هر فنی از فنونی که در موارد این بحث بوده، و رعایت امانت علمی در نقل و توثیق، از مواردی هستند که در جمع محتوای علمی رعایت شده است. دومین مورد، اخراج و تصنیف و عرضه ماده علمی کتاب است؛ تفاوت‌گذاشتن میان دو نظیر یا بیش از آن و عنوان قرار دادن آن برای فرق، و شروع عنوان با لفظ: (الفرق بین کذا و کذا...) و قرار دادن هر فرقی به‌عنوان یک مطلب. بیان مباحث فرق در ابتدا با تعریف لغوی و سپس با بیان تعریف اصطلاحی، زیرا حکم بر یک شئ فرعی از تصورش است و با تعریف است که تصور آن به دست می‌آید. اگر فرق تنها از یک‌جهت باشد نویسنده با عبارت الفرق بینهما کذا و اگر از چند جهت باشد با الفرق بینهما من اوجه، آن را بیان می‌کند. همچنین به فرق‌ها و تفاوت‌های بی‌اهمیت که نیاز به بحث از آن‌ها نبود پرداخته نشده است؛ مانند قول برخی در تفاوت میان لفظ مطلق و مقید. ذکر آنچه از اقوال اصولیون در احکام مسائل، نیاز به آن در بیان فرق بوده است، بیان برخی تفاوت‌ها میان اصطلاحات اصولیان و دیگران از مباحثی که به لحاظ اسمی با دیگر دانشمندان یکسان بوده است؛ مثلاً بیان تفاوت شرط در نزد نحویان و شرط در نزد اصولیان. اختصاص برخی مباحث کتاب به بیان تفاوت‌های اصطلاحات مشهور علما و فقهای حنفی، زیرا در برخی موارد میان آنان اختلافاتی هست و از جهتی خواننده هم نیاز به اطلاع از آن مطالب دارد. عدم اهتمام به ابطال برخی مطالب مسلم نزد دیگران مانند حکم حنفیه بر تخصیص علت با تسلیمشان به استحسان و حکم شافعیه به بطلان استحسان با اعتقادشان به تخصیص علت... . برخی از تفاوت‌هایی که ارتباط معنوی با تفاوت‌ها و اختلافات دیگر داشته‌اند مانند تفاوت میان فاسد و باطل با فرق میان نهی از شئ با نهی از وصف شئ، در دو موضع بحث شده ولی ارتباط بحث در میان هر دو جا حفظ شده است. هرگاه آرای اصولیان در معنایی از معانی متفق بود، فرق در همان‌جا مندرج شده است و اگر آرایشان اختلاف داشته، مانند اختلاف متکلمین با حنفیه در معنی نص و ظاهر، در این هنگام تفاوت میان هردو نظر به‌صورت جداگانه توضیح یافته است؛ و اگر برخی از اصولیان اعتقاد خاصی داشتند، به‌حسب مذهبشان تفاوت آن‌ها با دیگران بیان شده است. کسانی که تفاوت‌ها دو اصطلاح را تقریر کرده‌اند اگر کس دیگری باشد که با فرقی که آنان ذکر کرده‌اند معارضه کرده باشد و فرق دیگری را بیان کرده باشد، رأی مخالف در اینجا تبیین می‌شود و در جایی که اشاره به قائل فرق نشده باشد، با عبارت و قال بعضهم یا قیل، مطلب بیان می‌گردد. سومین امری که نویسنده در نگارش این اثر آن را در نظر گرفته است رعایت نکات ویرایشی و شکلی بحث است که موارد ذیل را شامل می‌شود؛ أ. تبیین مواضع آیات قرآن کریم با ذکر اسم سوره و شماره آیه. ب. تخریج احادیث نبوی از کتب احادیث مشهور در اولین موضع ذکر آن در کتاب، که در صورت وجود آن در صحیحین، بر وجودش در آن اقتصار شده است و در غیر این صورت به ترتیب سنن اربعه، مسانید، و مصنفات، مرجع بوده‌اند. ج. ارائه ترجمه اعلام وارده به ذکر اسم و کنیه و تاریخ ولادت و وفات و اهم کتاب و مواردی که شخص به آن مشهور شده، از کتاب‌های تراجم مورد اعتماد، در اولین جایی که نام شخص در کتاب، ذکر شده است. د. توضیح کلمات غریب و مصطلحات خاص از کتاب‌های قوامیس و کتاب‌های فن مورد اعتماد، در اولین موضع ذکر آن در کتاب. ه‍. کتابت با خط املائی معاصر با رعایت ضبط بعضی الفاظ محتاج به آن و اهتمام به علامات ترقیم از وقف و استفهام و تعجب و پایان عبارات و پرانتزها و تنصیص و غیره؛ و. ذکر عناوین رئیسه بحث با حروف بولد و بزرگ‌تر برای تمییز عنوان بحث از سایر مطالب و ذکر آن در اولین سطر از صفحه. ز. اعتماد در تعریف لغوی بر ذکر سه عنصر صیغه و اشتقاق و معنی، و در تعاریف اصطلاحی بر ارجح تعریفات و ذکر برخی تعاریف دیگر با لفظ «قیل»؛ مانند تعریف مطلق به دلالت بر ماهیت در یکجا و به دلالت بر افراد در جای دیگر. ح. ربط مسائل اصولی و فقهی و لغوی و تفسیری و حدیثی و غیره به مصادرشان. ط. کتابت تعلیقات خلاصه بر برخی آرا برای تبیین وجهه نظر خود مؤلف. ی. نوشتن مقدمه برای برخی فروق مترابط با ماده اصول فقه.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/40476/1/10 ر.ک: همان، ص10-13]</ref>