الطالع السعيد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الطالع السعيد الجامع أسماء نجباء الصعيد'''، تألیف [[ادفوي شافعي، جعفر بن ثعلب|کمال‌الدین جعفر بن ثعلب ادفویّ شافعی]] (متوفی 748ق)، مشتمل بر شرح حال اعلام منطقه «صعید» مصر بوده و به‌طور خاص به این ناحیه پرداخته است. [[ادفوي شافعي، جعفر بن ثعلب|ادفوی]] این کتاب را به توصیه مکرر استادش اثیرالدین ابوحیان محمد بن یوسف غرناطی نوشته است <ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30061/601 ر.ک: تیمور، احمد، ص601]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/1/5 مقدمه مؤلف، ص5]</ref>.

پیش از پرداختن به محتوای کتاب، لازم است ارتباط واژه‌های «صعید» و «قوص» را که نویسنده مکرر در کتاب به‌کار برده، مورد بررسی قرار دهیم. دهخدا به نقل از منتهي الأرب «قوص» را قصبه «صعید» مصر و آبادترین جا پس از فنسطاط دانسته است <ref>ر.ک: دهخدا، علی‌اکبر، ج 11، ص‌15699</ref>.

محقق کتاب، «صعید» را اقلیم یا سرزمینی در مصر مشتمل بر شهرهای قوص، اسوان، اسنا و غیر آن می‌داند <ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ه</ref>.

مقریزی نیز در الخطط «قوص» را بزرگ‌ترین شهر «صعید» دانسته است <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/2/14 ر.ک: متن کتاب، ص14، ادامه پاورقی5]</ref>.

محقق کتاب، عامل اصلی نگارش کتاب را ابوحیان غرناطی دانسته، ولذا در ابتدای مقدمه‌اش به ذکر شرح حال این عالم نحوی شافعی و سخنان دیگران درباره او پرداخته است. سپس مورخ، ادیب و فقیه شافعی کمال‌الدین ادفوی را معرفی کرده است. وی در ذکر اساتید [[ادفوي شافعي، جعفر بن ثعلب|ادفوی]]، نام آنها را که در کتاب آمده از دیگر اساتیدش تفکیک نموده است. سپس در ذکر تألیفاتش با نگاهی به کتاب مورد بحث، به این نکته که کتاب، شرح حال اعلام را بر مبنای حروف الفبا آورده اشاره کرده و آن را در بسیاری از موارد در ترتیب اعلام و یا آباء دچار اختلال دانسته است؛ مثلاً درباره اعلام، «خلف بن عبدالرحمن» بر «خدیجه بنت علی» یا «عبدالحلیم بن یوسف» بر «عبدالحق بن حسن» و یا درباره آباء «ابراهیم بن عمر» بر «ابراهیم بن علی» و یا «احمد بن عبدالمحسن» بر «احمد بن عبدالمجید» مقدم شده است <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/1/14 ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ن - س]</ref>.

اعلام کتاب، به‌جز چهار، نفر همگی مرد هستند <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/1/15 ر.ک: همان، صفحه س]</ref>.

در نام کتاب اختلاف وجود دارد؛ «الطالع السعيد الجامع أسماء نجباء الصعيد»، «الجامع لأسماء»، «الطالع السعيد لأسماء نجباء الصعيد»، «الجامع أسماء الفضلاء و الرواة بأعلی الصعيد»، اسامی نقل‌شده برای این کتاب هستند. اما محقق کتاب به جهت آنکه در نسخه خطی مورد اعتمادش، نام اول ذکر شده، این نام را برگزیده است <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/1/16 ر.ک: همان، صفحه ع]</ref>.

نویسنده در مقدمه کتاب، «صعید» را مکان تولد و رشد و نمو خود می‌داند و از شدت اشتیاق چند بیت از اشعارش را در وصف سرزمینش ذکر می‌کند. سپس در توضیح علل نگارش کتاب، احیای علوم علما، انتشار فضل فضلا، اظهار نثر و نظم بلغا و شعرا، ذکر مکارم فراموش‌شده کریمان و صلحای صعید را آرزوی خود می‌داند؛ چراکه انسان با کرامت اهلش مورد کرامت قرار می‌گیرد <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/2/4 ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص4-5]</ref>.

نویسنده، مدعی است که مبتکر نگارش کتاب در تاریخ صعید است؛ درحالی‌که پیش از او ابن یوسف عبدالرحمن بن احمد صدفی (متوفی 347ق) و محمد بن عبدالعزیز ادریسی (متوفی 649ق) نیز آثاری در این موضوع نوشته‌اند <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/2/5 ر.ک: همان، ص5، پاورقی 3]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/1/16 مقدمه محقق، صفحه ع]</ref>.

[[ادفوي شافعي، جعفر بن ثعلب|ادفوی]]، متن اثر را با ذکر مسافت و موقعیت جغرافیایی سرزمین صعید و شهرهای اطراف آن و تفصیل ویژگی‌های آن آغاز کرده است <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17721/2/7 ر.ک: متن کتاب، ص7-10]</ref>.