أبوحيان و منهجه في تفسير القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

| پدیدآوران =

| ناشر =جامعة عبدالمالک السعدي. کلية الآداب و العلوم الانسانية  

| سال نشر =مجلد1: 2008م , 1428ق ,  

مجلد2: 2008م , 1428ق ,  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =21978

در مقدمه، از اهمیت بحث پیرامون تاریخ مفسرین و روش تفسیری آنها، سخن رفته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ج1، ص5-‎15]</ref>.

در جلد اول، قسم اول، در دو باب، به معرفی [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] و کتاب تفسیرش اختصاص یافته است. در باب نخست، در چهار فصل زیر، زندگی‌نامه وی ارائه شده است:

فصل اول، در بیان زندگی شخصی وی بوده و اطلاعات دقیق و جامعی نظیر نام دقیق، کنیه و لقب، زمان و مکان تولد و رشد یافتن، خانواده، نسب، زندگی خانوادگی در مصر، وصیت و مذهب فقهی و اعتقادی وی، در اختیار خواننده قرار گرفته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=17&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ج1، ص17-‎43]</ref>.

# شیوخی که به‌وسیله سماع یا قرائت، از ایشان روایت کرده است، از جمله: قاضی ابوعلی حسین بن عبدالعزیز بن ابی‌احوص قرشی، مقری ابوجعفر احمد بن سعید بن احمد بن بشیر انصاری، اسحاق بن عبدالرحیم بن محمد بن عبدالملک بن درباس و...

# ادباء، از جمله: ابوالحکم مالک بن عبدالرحمن بن علی بن فرح مالقی بن مرحل، ابوالحسن حازم بن محمد بن حازم انصاری قرطاجنی، ابوعبدالله محمد بن ابی‌بکر بن یحیی بن عبدالله هذلی تطیلی و...

# نحات، مانند: ابوالحسن علی بن محمد بن محمد بن عبدالرحمن خشنی ابدی، ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن یوسف کتامی بن ضائع، ابوجعفر احمد بن ابراهیم بن زبیر بن محمد بن زبیر ثقفی و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=44&viewType=pdf ر.ک: همان، ص44-‎87]</ref>.

# تدریس: تمامی شرح‌حال‌نویسان اتفاق نظر دارند که [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]]، در بسیاری از مراکز علمی زمان خود، کرسی تدریس داشته و به تدریس دروسی، همچون تفسیر، نحو، حدیث، عقدالشروط و قرائات پرداخته و شاگردان بسیاری را در این زمینه، تربیت نموده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=89&viewType=pdf ر.ک: همان، ص89-‎91]</ref>.

## کتاب‌هایی که وی نوشته ولی متأسفانه مفقود شده است که خود در پنج بخش زیر تقسیم شده است:

### در فن تاریخ و تراجم: مانند: «مجانیالهصر في تواريخ أهل العصر»، «تحفة الندس في نحاة الأندلس»، «النضار في المسلاة عن نضار» و...

### در فنون مختلف: مانند: «نثر الزهر و نظم الزهر»، «قطر الحبي في جواب أسئلة الذهبي»، «نوافث السحر في دمائث الشعر» و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=91&viewType=pdf ر.ک: همان، ص91-‎96]</ref>.

# شاگردان: [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] شاگردان بسیاری را تربیت نموده است که در این بخش، ضمن معرفی برخی از آنها، شرح‎ حال مختصری از هریک، ارائه شده است. از جمله این افراد، می‌توان از ابراهیم بن احمد بن عبدالمؤمن بن سعید بن کامل بن علوان (709-‎800ق)، ابراهیم بن عبدالله بن علی بن یحیی بن خلف مقری (متوفی 479ق) و ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بن ابی‌القاسم قیاسی (حدود 697-‎742ق) نام برد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=97&viewType=pdf ر.ک: همان، ص97]</ref>.

در فصل چهارم، شخصیت [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] معرفی گردیده و به بیان صفات جسمانی وی، قوت ذکاوت و فطانت او، صفات اخلاقی و روابطش با غیر... پرداخته شده و در پایان، به تاریخ وفات او و چگونگی آن، اشاره گردیده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=114&viewType=pdf ر.ک: همان، ص114-‎167]</ref>.

در فصل اول، ابتدا به تسمیه و نام‎های کتاب تفسیری [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] و تاریخ تألیف و هدف نویسنده از نگارش آن اشاره شده و سپس، به بیان اهمیت و جایگاه آن پرداخته شده و در نهایت، چاپ‎های آن، معرفی شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=171&viewType=pdf ر.ک: همان، ص171-‎188]</ref>.

کتاب تفسیر ابوحیان، به نام‎های «تفسير البحر المحيط» و «البحر المحيط في التفسير» به چاپ رسیده است، اما نویسنده نام اصلی آن را، «[[البحر المحيط في التفسير|البحر المحيط في علم التفسير]]» دانسته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=171&viewType=pdf ر.ک: همان، ص171]</ref>.

این کتاب، از بزرگ‎ترین کتب [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] و جامع‎ترین و گسترده‌ترین آنها در اشتمال بر اقوال ائمه علم تفسیر است که به دلیل ذکر نام سایر تألیفات نویسنده در آن، از آخرین آثار وی نیز شمرده شده است که حاصل قریب به 20 سال تدریس او می‌باشد. این کتاب بین سال‎های 710 تا 729ق، نوشته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=174&viewType=pdf ر.ک: همان، ص174-‎175]</ref>.

این کتاب تفسیری، به دلیل اهمیت و جایگاه آن، مورد توجه بسیاری از علما قرار گرفته و پیرامون آن، کتب فراوانی به رشته تحریر درآمده است که از جمله آنها، می‌توان به «الدر اللقيط من البحر المحيط» نوشته احمد بن عبدالقادر بن احمد بن مکتوم بن احمد، «المجيد في إعراب القرآن الكريم» نوشته ابراهیم بن محمد بن ابراهیم سفاقسی مالکی، «اختصار البحر المحيط» نوشته عبدالرحمن بن احمد بن علی بن مبارک ابومحمد بن بغدادی (متوفی 781ق)، «المحاكمات بين أبي‌حيان و الزمخشري» نوشته یحیی بن محمد بن محمد بن عبدالله ابی‌زکریا شاوی ملیانی جزائری (متوفی 1096)، «الدر المصون في علوم الكتاب المكنون» نوشته شهاب‌الدین احمد بن یوسف بن عبدالدائم، معروف به سمین (متوفی 756ق)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=180&viewType=pdf ر.ک: همان، ص180-‎187]</ref>.

در فصل دوم، به منابع [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] در نگارش این تفسیر باارزش، اشاره شده است. این منابع به ده بخش زیر تقسیم شده است که به‌عنوان نمونه، برخی از آنها نام برده می‌شود:

# مصادر حدیثی: مانند: «الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول‌الله(ص) و سننه و أيامه» ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن مغیره (متوفی 256ق)، «المسند الصحيح المختصر من السنن بنقل العدل عن العدل عن رسول‌الله(ص)» [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری]] (متوفی 261ق)، [[الجامع الصحیح و هو سنن الترمذي|«سنن» ترمذی]] (متوفی 279ق).

# طب و هیئت: مانند: «كتاب الأنواء» زجاج<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=190&viewType=pdf ر.ک: همان، ص190-‎231]</ref>.

در فصل سوم، اصول لغوی، نقلی و عقلی تفسیر [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=232&viewType=pdf ر.ک: همان، ص232-‎296]</ref> و در فصل چهارم، مباحث مربوط به علوم قرآنی، نظیر اسباب نزول، مکی و مدنی بودن سوره‌ها و علم ناسخ و منسوخ، مطرح شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=270&viewType=pdf ر.ک: همان، ص270-‎291]</ref>.

نویسنده در باب اول، به توضیح ادوات تفسیر وی شامل علم لغت و اعراب، قراءات، بلاغت و ایجاز و مناسبت و مشابهت پرداخته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?volumeNumber=2&pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: همان، ج2، ص5-‎255]</ref> و در باب دوم، به بحث پیرامون علوم شرعی در این تفسیر، نظیر اصول دین، اصول فقه و فقه پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?volumeNumber=2&pageNumber=266&viewType=pdf ر.ک: همان، ص266-‎339]</ref>.

باب سوم، به نقدهای [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] از مفسرینی همچون [[زمخشری، محمود بن عمر|ابوالقاسم محمود زمخشری]] (متوفی 538ق)، ابومحمد عبدالحق بن غالب بن عطیه (متوفی 541ق) و ابوعبدالله محمد بن عمر فخر رازی (متوفی 606ق) و فرقه‌های مختلف اسلامی شامل شیعه، فیلسوفان متکلم و صوفیه و برخی از روایات و اسرائیلیات، اختصاص یافته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?volumeNumber=2&pageNumber=402&viewType=pdf ر.ک: همان، ص402-‎504]</ref>.

در خاتمه به خلاصه مطالب و نتیجه مباحث، اشاره گردیده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?volumeNumber=2&pageNumber=507&viewType=pdf ر.ک: همان، ص507-‎513]</ref>.

فهرست مطالب به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای جلد دوم آمده است.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع<ref>[https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=74&viewType=pdf مثلا ر.ک: پاورقی، ج1، ص74]</ref> و توضیح برخی از مطالب متن<ref>مثلا [https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=18&viewType=pdf ر.ک: همان، ص18]</ref>، به ذکر تاریخ وفات برخی از اعلام مذکور در متن پرداخته شده است<ref>مثلا [https://noorlib.ir/book/view/21978?pageNumber=69&viewType=pdf ر.ک: همان، ص69]</ref>.

<references/>

==وابسته‌ها==

[[رده:بهمن (1400)]]