دیوان ایرج‌میرزا: تفاوت میان نسخه‌ها

به دنبال تحولات اساسی در نظام اجتماعی - ‎سیاسی ایران در دوره‎ مشروطه‎، ادبیات نیز دستخوش تغییر و تحول بنیادین شد و این دگرگونی نه فقط در محتوا که در شیوه بیان و نحوه کارکرد زبان نیز آشکار گردید. اگرچه، تنی چند از ادیبان‎ و شاعران‎ بودند‎ که نه از این و نه‎ از‎ آن‎ حیث کمترین جنبشی در حال و کارشان پدید نیامد؛ همچون ادیب پیشاوری و ادیب نیشابوری؛ نیز تنی چند بودند که با تأثیرپذیری شدید‎ از‎ انقلاب‎ مشروطه، بیشتر محتوا و کمتر زبانِ شعرشان، تحول یافت‎؛ همچون‎ ادیب‎الممالک فراهانی و محمدتقی بهار؛ دسته‎ای که از آنان به شاعران قلب مشروطیت تعبیر می‎کنند. اما در بین‎ شاعران‎ عصر‎ مشروطه، شعر ایرج‎میرزا هم از نظر محتوا و هم از نظر سبک‎ و زبان‎ و نحوه‎ بیان، چهره‎ای متفاوت دارد؛ تا آنجا که برخی صاحب‎نظران معتقدند که اساسی‎ترین‎ درون‎‎مایه‎‎های شعر مشروطه به زبان طنز مورد انتقاد او قرار گرفته است. نیز او را در حیطه زبان و گفتار و بیان ادبی از دیگران ممتاز می‎دانند‎ و حق نیز همین است؛ چه، با اندک نگاهی به دیوان ایرج درمی‎یابیم‎ که‎ در فضای شعر وی - با آن زبان خاصش - از آن شور و شرر و داغ‎ و درد‎ شعرهای‎ عشقی و عارف، آن فاتحه‎خوانی‎های سید اشرف حسینی و ناله‎های زار بهار در سوگ مشروطه،‎ خبری‎ نیست. هرچند، انقلاب مشروطیت و دگرگونی‎هایی که در عرصه سیاست و جامعه روی داد‎، حال‎ و هوای‎ این شاهزاده قاجار را نیز - که زمانی از صاحب‎منصبان و مداحان دربار بود - ‎عوض کرد‎، ظاهرًا‎ این‎ دگرگونی تا به آنجا نبوده است که در رثای آزادی و وطن ازدست‎رفته، خوناب از مژه بگشاید و سیل خون به دامن روانه کند یا در‎ آرزوی‎ آبادی سرزمین مادری زاری کند و شاید همین امر مایه جدایی‎ زبان وی از زبان دیگران و دوری آن از‎ شعارگونگی‎ باشد<ref>ر.ک: صارمی، سهیلا، ص83</ref>‏.  

شعر ایرج، ویژگی‎هایی دارد که نظام‎ زبانی‎ او را از نظام‎های زبانی‎ معاصرانش متمایز می‎کند. شعر‎ او‎ نه فقط از حیث تنوع‎ معنایی‎، که از حیث ساختار جمله، کاربرد دستور زبان، کنش و واکنش واژه‎ها، تصویر‎سازی‎ و گاه نمادپردازی و کاربرد زیبایی‎شناختی زبان‎ در‎ بین‎ هم‎عصرانش برجسته‎ است‎<ref>ر.ک: صارمی، سهیلا، ص84-83</ref>‏.