موسوعة علوم الحديث و فنونه: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

نویسنده که برای نگارش این اثر مدت شش سال زمان در دوران دانشجویی در هند و دمشق صرف کرده و هرگاه در هنگام مطالعه علوم حدیث، نکته جالبی یافته یا معنای اصطلاحی را خوانده و یا شرح جدیدی دیده، یادداشت کرده<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص9</ref>، سرانجام آن را در تاریخ اول محرم 1427ق، در دمشق به پایان رسانده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج3، ص644</ref>.  

نویسنده بعد از مقدمه‌ای مختصر در معرفی کتابش، مقدمه‌ای مفصل در مورد چگونگی آغاز علوم حدیث و تغییر و تحولات آن و اصطلاحات آن و نقش دانشمندان هندی در پیشرفت این علم به‌صورت تحلیلی و مستند نوشته است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص11-‌102</ref>.

# نویسنده، «تعدیل مبهم» را این‌گونه معنا کرده است: موثق شمردن راوی بدون بیان اسباب عدالتش<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص552</ref>.

# نویسنده، در توضیح عبارت «أخبرني من لا أَتَّهِمُ من أهل العلم» چنین نوشته است: این عبارت امام مالک در کتاب الموطأ است و ابن وهب در مورد مقصود مالک از آن گفته است: هر موردی که در کتاب مالک عبارت مزبور آمده، مقصود از آن لیث بن سعد است<ref>ر.ک: همان، ص167</ref>.

# نویسنده عبارت «أسأل اللهَ السلامةَ» را این‌گونه معنا و شرح کرده است: هنگامی که از محدث توانا درباره یک راوی پرسیده شود و او این عبارت را استعمال کند، پس این عبارت از جانب او توهین و تضعیف آن راوی است و مثالش آن است که در شرح‌ حال هارون بن حاتم کوفی متوفای 249ق، آمده که حافظ ذهبی گفته: ابوزرعه و ابوحاتم از او روایت شنیده، ولی از روایت کردن از او امتناع کرده‌اند؛ وقتی از او درباره ابوحاتم سؤال شد، گفت: از خدا سلامت می‌خواهم<ref>ر.ک: همان، ص210</ref>.

# نویسنده در توضیح «دجال» نوشته است: این لفظ از بالاترین الفاظ جرح است و از الفاظ درجه یک جرح در نزد حافظ ذهبی، عراقی و [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] شمرده می‌شود و از الفاظ درجه دوم جرح در نزد [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، سخاوی و سندی. حکم این کلمه این است: هرکسی که این صفت را داشته باشد، حدیثش شایسته احتجاج نیست و اعتباری ندارد<ref>ر.ک: همان، ج2، ص97</ref>.

# نویسنده، «طالب» را این‌گونه معنا کرده است: طالب از مراتب اهل حدیث است و او مبتدی در جستجوی حدیث است که شروع به تحصیلش کرده است<ref>ر.ک: همان، ص399</ref>.

# نویسنده، در توضیح «لا يُسألُ عنه» نوشته است: این، از الفاظ مرتبه اول از مراتب تعدیل در نزد حافظ سیوطی است و از مرتبه دوم در نزد حافظ سخاوی و سندی. حکمش این است: کسی که این صفت را داشته باشد، به حدیثش احتجاج می‌شود<ref>ر.ک: همان، ج3، ص28</ref>.

# نویسنده، عبارت «ينکر مرّةً و يعرف أخری» را چنین معنا کرده است: یعنی گاهی روایات معروف را روایت می‌کند و گاهی روایات منکر را؛ پس احادیثش نیازمند سنجش با احادیث ثقات است<ref>ر.ک: همان، ص642</ref>.

# نویسنده، کتابش را با شرح معنای «یَهِمُ» به پایان برده است: این لفظ برای کسی گفته می‌شود که لغزش و اوهام اندکی دارد، همراه با سعه علم و این وصف، کسی را که موصوف به آن است از درجه ثقه پایین نمی‌آورد؛ چون عصمت از خطا و سهو مخصوص پیامبران است و دیگران چنین ویژگی ندارند. درهرحال یقینی است که وهم – کم یا زیادش - ‌به راوی ضرری نمی‌زند؛ زیرا هیچ‌کسی از آن خالی نیست. پس اگر گفته شود که در این صورت فایده این جرح چیست؟ جواب این است: فایده‌اش در ترجیح در هنگام تعارض به کار می‌آید و برای مقایسه مفید است و ثقه‌ای که موصوف به وهم نشده، سخنش مقدم بر ثقه‌ای است که موصوف به وهم شده است. مثال‌هایش: حافظ ذهبی در کتاب «ميزان الاعتدال» نظر عقیلی را که علی بن مدینی را در ضعفا داخل کرده، ردّ کرده و چنین گفته است: «أ فما لك يا عقيلي عقل؟! أ تدري في من تتكلّم؟! و أنا أشتهي أن تعرّفني من هو الثقة الثبت الذي ما غلط و لا انفرد بما لا يتابع عليه»؛ یعنی: «ای عقیلی آیا عقل نداری؟! آیا می‌دانی در مورد چه کسی سخن می‌گویی؟! و من دوست دارم که به من بشناسانی کسی را که ثقه قابل اعتمادی باشد و هیچ خطایی نکرده باشد و هیچ استثنای غیر قابل پیروی، مرتکب نشده باشد»<ref>ر.ک: همان، ص643</ref>.

نویسنده برای کتاب حاضر، فقط فهرست مطالب<ref>ر.ک: همان، ج1، ص653-‌686؛ ج2، ص737-‌768 و ج3، ص667-‌691</ref> و فهرست منابع<ref>ر.ک: همان، ج3، ص647-‌666</ref> و فهرست عامّ اصطلاحات جلدهای سه‌گانه<ref>ر.ک: همان، ج3، ص693-‌740</ref> را آورده است.

کتاب حاضر، مستند است و نوسنده ارجاعاتش را به‌صورت درون‌متنی آورده است<ref>ر.ک: همان، ج1، ص105 و...؛ ج2، ص41 و... و ج3، ص12 و...</ref>. همچنین ارجاعات نویسنده در بخش مقدمه به‌صورت پاورقی – استنادی و گاه توضیحی - ‌است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص50، پاورقی 1 و 2 و...</ref>.

نویسنده بعد از شرح معنای اصطلاحی معاجم، فهرستی از نام مشهورترین معجم‌ها را همراه با نام پدیدآورندگانش و توضیح مختصری در مورد کتاب و زندگی نویسنده‌اش ذکر کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج3، ص353</ref>.