۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'خواجه نصیرالدین طوسی (ابهام زدایی)' به 'خواجه نصیرالدین طوسی (ابهام‌زدایی)'
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'خواجه نصیرالدین طوسی (ابهام زدایی)' به 'خواجه نصیرالدین طوسی (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" | | | data-type="authorDeathDate" |دوشنبه 17 ذی الحجه 672ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}} | {{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}} | ||
''' | {{کاربردهای دیگر| خواجه نصیرالدین طوسی (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد''' (597 -672ش)، ملقب به استادالبشر<ref>ر.ک اخلاق ناصری، ص 5 (مقدمه مصحح)</ref> معروف به '''محقق طوسى''' و '''خواجه نصيرالدين طوسى'''، شاعر، فیلسوف، منجم، متکلم، فقیه و ریاضی دان ایرانی قرن ششم و هفتم قمری. | |||
== | == ولادت == | ||
ایشان در | ایشان در سحرگاه شنبه 11 جمادى‌الأول 597ق،<ref>ر.ک اساس الاقتباس، ص 14</ref> برابر با فوريه 1201م، در طوس متولد شد. پدرش محمد بن حسن از فقهاى اماميه و محدثان طوس بود و خواجه در تحت تربيت چنين پدر دانشمندى پرورش يافته است<ref>مدرس رضوى، محمدتقى، 1370، ص 3 و 4</ref>. | ||
== تحصیلات == | == تحصیلات == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
شهر نيشابور با آنكه در حمله طايفه غزّ، دچار خرابى بسيار شده و بيشتر مساجد و مدارس آن در آن واقعه ويران گرديده و كتابخانه‌هاى مهم آن به غارت رفته بود و بسيارى از دانشمندان ساكن در آنجا، يا كشته شده يا جلاى وطن اختيار كرده بودند، بااين‌وجود تا حمله مغول اهميت علمى خويش را از دست نداده بود و در زمان هجرت خواجه به آنجا باز هم مجمع علما، فقها، راويان حديث، حكما و اطبا بود. در اين شهر، خواجه نزد بسيارى از فقها و حكماى عصر خويش تلمذ نمود و به رتبه علمى والايى دست يافت<ref>همان، ص 5</ref>. | شهر نيشابور با آنكه در حمله طايفه غزّ، دچار خرابى بسيار شده و بيشتر مساجد و مدارس آن در آن واقعه ويران گرديده و كتابخانه‌هاى مهم آن به غارت رفته بود و بسيارى از دانشمندان ساكن در آنجا، يا كشته شده يا جلاى وطن اختيار كرده بودند، بااين‌وجود تا حمله مغول اهميت علمى خويش را از دست نداده بود و در زمان هجرت خواجه به آنجا باز هم مجمع علما، فقها، راويان حديث، حكما و اطبا بود. در اين شهر، خواجه نزد بسيارى از فقها و حكماى عصر خويش تلمذ نمود و به رتبه علمى والايى دست يافت<ref>همان، ص 5</ref>. | ||
خواجه پس از حمله مغول به ايران، نيشابور را | خواجه پس از حمله مغول به ايران، نيشابور را ترکكرد و درحالى‌كه در پى مأمنى مى‌گشت، به دعوت ناصرالدين عبدالرحيم بن ابى‌منصور محتشم (كه از طرف علاءالدين محمد پادشاه اسماعيليان، حاكم قهستان خراسان بود) وارد قهستان شد. ناصرالدين، مقدم او را غنيمت شمرد و او را بى‌نهايت احترام و اكرام نمود و از محضر او استفاده كرد<ref>همان، ص 7</ref>. | ||
در قهستان، زمينه تحقيق و مطالعه براى خواجه فراهم گرديد و او كتاب «طهارت» [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]] رازى را ترجمه كرد و با اضافه مطالب جديدى آن را به نام «[[اخلاق ناصری]]» براى ناصرالدين نوشت. رساله معينيه در علم هيئت و چند كتاب ديگر از تأليفات او نيز از محصولات همين دوران است<ref>همان، ص 9 - 7</ref>. | در قهستان، زمينه تحقيق و مطالعه براى خواجه فراهم گرديد و او كتاب «طهارت» [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]] رازى را ترجمه كرد و با اضافه مطالب جديدى آن را به نام «[[اخلاق ناصری]]» براى ناصرالدين نوشت. رساله معينيه در علم هيئت و چند كتاب ديگر از تأليفات او نيز از محصولات همين دوران است<ref>همان، ص 9 - 7</ref>. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
در جنب اين رصدخانه كتابخانه بزرگى ساخته شد كه چهار صد هزار جلد كتاب داشت. و بنا به فرمان هلاكو كتب نفيس فراوانى كه از بغداد و دمشق و موصل و خراسان غارت شده بود و براى خواجه و همراهان وى لازم بود به آن كتابخانه نقل داده شد و خود خواجه نيز مأمورينى به بلاد اطراف مى‌فرستاد كه كتب علمى را در هر كجا بيابند براى او بخرند و بفرستند و در مسافرت‌ها خودش هم هر جا كتابى يا اسطرلابى يا آلت نجومى ديگرى پيدا مى‌كرد مى‌خريد و آن را به مراغه مى‌آورد<ref>همان، ص 48</ref>. | در جنب اين رصدخانه كتابخانه بزرگى ساخته شد كه چهار صد هزار جلد كتاب داشت. و بنا به فرمان هلاكو كتب نفيس فراوانى كه از بغداد و دمشق و موصل و خراسان غارت شده بود و براى خواجه و همراهان وى لازم بود به آن كتابخانه نقل داده شد و خود خواجه نيز مأمورينى به بلاد اطراف مى‌فرستاد كه كتب علمى را در هر كجا بيابند براى او بخرند و بفرستند و در مسافرت‌ها خودش هم هر جا كتابى يا اسطرلابى يا آلت نجومى ديگرى پيدا مى‌كرد مى‌خريد و آن را به مراغه مى‌آورد<ref>همان، ص 48</ref>. | ||
يکرصد كامل، به سى سال وقت نياز داشت، ولى به‌خاطر عجول بودن هلاكو در اين امر، خواجه در ظرف مدت دوازده سال، به كمکجداول زيج‌هاى سابق و رصدخانه جديد به ترتيب زيج پرداخت و زيج ايلخانى را تدوين نمود<ref>همان، ص 45</ref>. | |||
در سال 669، خواجه به معالجه اباقاخان فرزند و جانشين هلاكوخان مغول پرداخته است و همچنين خواجه در بعضى از مصنفات خويش به كارهاى طبى و معالجات خود اشاره نموده است و اين حاكى از اطلاع او از طبابت است<ref>همان، ص 58</ref>. | در سال 669، خواجه به معالجه اباقاخان فرزند و جانشين هلاكوخان مغول پرداخته است و همچنين خواجه در بعضى از مصنفات خويش به كارهاى طبى و معالجات خود اشاره نموده است و اين حاكى از اطلاع او از طبابت است<ref>همان، ص 58</ref>. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
# شيخ معين‌الدين مصرى ابوالحسن سالم بن بدران بن على مازنى (در حديث. وى از مشايخ روايى خواجه است)؛ | # شيخ معين‌الدين مصرى ابوالحسن سالم بن بدران بن على مازنى (در حديث. وى از مشايخ روايى خواجه است)؛ | ||
# شيخ ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى (در حديث)؛ | # شيخ ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى (در حديث)؛ | ||
# ابراهيم بن على بن محمد سلمى قطب‌الدين مصرى (در طب و حكمت و | # ابراهيم بن على بن محمد سلمى قطب‌الدين مصرى (در طب و حكمت و مخصوصاً قانون بوعلى)؛ | ||
# فريدالدين داماد نيشابورى (در حكمت و | # فريدالدين داماد نيشابورى (در حكمت و مخصوصاً كتاب اشارات)؛ | ||
# كمال‌الدين بن يونس موصلى (در فقه. خواجه كتاب «غنية النزوع» سيد [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] در فقه را نزد او خواند و در سال 619 از او اجازه روايت گرفته است و اين اجازه در پشت همان كتابى كه خواجه نزد او مى‌خوانده، باقى مانده است. اين شخص همچنين استاد رياضى و موسيقى بوده و شايد خواجه در اين زمينه نيز از او استفاده كرده باشد)؛ | # كمال‌الدين بن يونس موصلى (در فقه. خواجه كتاب «غنية النزوع» سيد [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] در فقه را نزد او خواند و در سال 619 از او اجازه روايت گرفته است و اين اجازه در پشت همان كتابى كه خواجه نزد او مى‌خوانده، باقى مانده است. اين شخص همچنين استاد رياضى و موسيقى بوده و شايد خواجه در اين زمينه نيز از او استفاده كرده باشد)؛ | ||
# [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] شارح نهج‌البلاغة (برخى گفته‌اند خواجه نزد وى فقه مى‌خوانده | # [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] شارح نهج‌البلاغة (برخى گفته‌اند خواجه نزد وى فقه مى‌خوانده | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۷: | ||
== وفات == | == وفات == | ||
خواجه در 75 سالگی (75 سال و 7 ماه و 7 روز) در شامگاه دوشنبه 17 ذی الحجه 672ق در بغداد رحلت نمود.<ref>ر.ک اخلاق ناصری، ص 6</ref><ref>ر.ک اساس الاقتباس، ص 15</ref> پیکرش بنا به وصيت خودش در شهر كاظمين مدفون گرديد. | |||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
خواجه در علوم و فنون متعدد داراى آثار و تأليفات است؛ پاره‌اى از آثار وى عبارتند از: | خواجه در علوم و فنون متعدد داراى آثار و تأليفات است؛ پاره‌اى از آثار وى عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|3}} | |||
# تحرير اقليدس؛ | # تحرير اقليدس؛ | ||
# تحرير مجسطى؛ | # تحرير مجسطى؛ | ||
| خط ۲۱۴: | خط ۲۱۴: | ||
# رساله در اشارت به مكان و زمان آخرت؛ | # رساله در اشارت به مكان و زمان آخرت؛ | ||
# تفسير سوره و العصر. | # تفسير سوره و العصر. | ||
{{پایان}} | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references /> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
# اقتباس از مدرس رضوى، محمدتقى، احوال و آثار خواجه نصيرالدين طوسى، انتشارات اساطير، چاپ دوم، 1370. | |||
# اخلاق ناصری: خواجه نصیرالدّین طوسی، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس، 1387، (وزیری، گالینگور)، 304 صفحه. شابک: 5-340-320-964-978 | |||
# اساس الاقتباس: خواجه نصیرالدّین طوسی، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس، 1395، (وزیری، گالینگور)، 564 صفحه. شابک: 8-435-320-964-978 | |||
{{الگو:نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد}} | |||
{{متکلمان شیعه}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[شرحی الإشارات]] | [[شرحی الإشارات]] | ||
| خط ۲۳۹: | خط ۲۴۴: | ||
[[اساس الاقتباس]] | [[اساس الاقتباس]] | ||
[[ | [[أساس الإقتباس في المنطق]] | ||
[[الجوهر النضيد في شرح منطق التجريد]] | |||
[[اوصاف الاشراف]] | [[اوصاف الاشراف]] | ||
[[دعای توسل به چهارده معصوم سلام‌الله‌علیهم]] | |||
[[تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار]] | [[تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار]] | ||
| خط ۲۸۷: | خط ۲۹۶: | ||
[[اخلاق محتشمی]] | [[اخلاق محتشمی]] | ||
[[ | [[تعلیقه بر اساس الاقتباس خواجه نصیر طوسی]] | ||
[[اخلاق ناصری]] | [[اخلاق ناصری]] | ||
| خط ۲۹۹: | خط ۳۰۸: | ||
[[علی علیه‌السلام میزان حق]] | [[علی علیه‌السلام میزان حق]] | ||
[[شرح | [[شرح اشارات و تنبیهات (نمط سوم)]] | ||
[[المراسلات بین صدرالدین القونوي و نصیرالدین | [[المراسلات بین صدرالدین القونوي و نصیرالدین الطوسي]] | ||
[[شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام]] | [[شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام]] | ||
[[ | [[الحاشية علی شروح الإشارات (الإشارات و شرح الإشارات و شرح الشرح و حاشية الباغنوي)]] | ||
[[بازنگاری اساس الاقتباس]] | [[بازنگاری اساس الاقتباس]] | ||
| خط ۳۲۳: | خط ۳۳۲: | ||
[[هداية الطالبين في شرح آداب المتعلمين]] | [[هداية الطالبين في شرح آداب المتعلمين]] | ||
[[جواهر الفرائض: المشهور | [[جواهر الفرائض: المشهور ب الفرائض النصیریه]] | ||
[[دروس شرح اشارات و تنبیهات ( | [[دروس شرح اشارات و تنبیهات (ابن سینا)]] | ||
[[أوصاف الأشراف]] | [[أوصاف الأشراف]] | ||
| خط ۳۵۱: | خط ۳۶۰: | ||
[[بیست باب در معرفت اسطرلاب]] | [[بیست باب در معرفت اسطرلاب]] | ||
[[معیار الأشعار (در علم عروض و قافیه) | [[معیار الأشعار (در علم عروض و قافیه)]] | ||
[[شرح کشف المراد]] | [[شرح کشف المراد]] | ||
[[شرح الفصول النصيرية]] | [[شرح الفصول النصيرية]] | ||
[[دو رساله در اخلاق: مکا‌رم اخلاق، گشا‌یش‌‌نا‌مه]] | |||
[[فصول]] | [[فصول]] | ||
| خط ۳۷۰: | خط ۳۸۱: | ||
[[هیئت فارسی با شرح بیست باب]] | [[هیئت فارسی با شرح بیست باب]] | ||
[[شرح کشف المراد (محمّدی خراسانی)]] | |||
[[بررسی و داوری در مسائل اختلافی میان دو فیلسوف اسلامی خواجه نصیر طوسی و امام فخر رازی]] | |||
[[استاد بشر]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:متکلمان شیعه]] | |||
[[رده:شاعران]] | |||
[[رده:منجمان]] | |||
[[رده:ریاضیدانان]] | |||