اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در مقدمه، انگیزه خویش از تألیف کتاب را نشان دادن همان رسالتی دانسته که هریک از علوم مورد بحث کتاب، آن را برعهده دارند: نحو و صرف که لسان را از خطای در گفتار و قلم را از لغزش در نوشتار نگاه می‎دارد؛ علوم بلاغی که به فهم اعجاز قرآن کریم رهنمون بوده و ذوق زیبایی‎شناسی در روائع شعر و بدایع نثر را در وجود آدمی بارور می‎سازد، علوم عروض که یاوری است برای تمییز وزن صحیح شعر از فاسد آن و..<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9</ref>.

در مقدمه محقق، در ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده بیان و در ادامه، اشاره‎ای کوتاه به اثر وی شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>.

در مقدمه نویسنده، ضمن بیان انگیزه تألیف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره شده است.<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9-10</ref>.

قسم اول مربوط به علم نحو و صرف بوده و نویسنده در ابتدا، بحث از فعل را به میان کشیده است که از جمله مواد مورد بحث وی، عبارتند از: ماضی و مضارع و امر؛ مجرد و مزید؛ جامد و متصرف؛ معتل و صحیح؛ تام و ناقص؛ لازم و متعدی؛ معلوم و مجهول؛ مؤکد و غیر مؤکد؛ معرب و مبنی؛ نصب و رفع و جزم فعل و اعراب تقدیری آن<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>.

پس از آن، بحث از اسم و مباحث مربوط به آن، به میان آمده است که از جمله‎ آنها می‎توان به موارد زیر اشاره نمود: جامد و مشتق؛ مجرد و مزید؛ مقصور، منقوص و ممدود؛ مفرد، مثنی و جمع؛ تذکیر و تأنیث؛ نکره و معرفه؛ منصرف و غیر منصرف و معرب و مبنی<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>.

سپس بحث از حروف و مطالب مربوط به آن مطرح شده است. پایان‎بخش این قسم، تحت عنوان «تتمه»، مباحثی است، از قبیل: توابع؛ تعجب؛ ابدال و اعلال؛ اختصاص؛ اشتغال؛ تحذیر، اغراء؛ تنازع؛ استغاثه؛ ندبه؛ جملاتی که محلی از اعراب دارند؛ جملاتی که محلی از اعراب ندارند؛ اعراب اسماء شرط جازم؛ اعراب ادوات شرط غیر جارم و..<ref>ر.ک: همان، ص114-115</ref>.

قسم دوم، خود در دو بخش سامان یافته است. بخش اول، مربوط به علوم بلاغت بوده و در آن، مباحث سه علم معانی، بیان و بدیع، مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله مباحث این علوم، می‎توان به: خبر و انشاء؛ ذکر و حذف؛ تقدیم و تأخیر؛ ایجاز و اطناب؛ تشبیه؛ مجاز؛ کنایه؛ محسنات معنوی شامل (حسن ابتدا، توریه، طباق، مقابله، مبالغه و مراعات نظیر) و همچنین محسنات لفظیه از قبیل: جناس، اقتباس و سجع)، اشاره نمود<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>.

در بخش دوم این قسم، از علم عروض سخن به میان آمده که مباحث آن عبارت است از: تعریف عروض؛ بیت و اقسام آن؛ بحور (طویل، بسیط، وافر، کامل، رجز، رمل، سریع، خفیف، متقارب، متدارک، منسرح، مجتث، مضارع و مقتضب) و فنون شعر شامل: بحر السلسه، موشح، تضمین، اجازه، تشطیر و تخمیس<ref>ر.ک: همان، ص185</ref>.

آخرین قسم، به لغت و امثال اختصاص یافته و در آن، ضمن بحث از فقه اللغه ثعالبی، منتخبی از امثال به‎کاررفته در اشعار و اقوال شعرا و حکمای عرب از جمله ابوطیب و ابوالعتاهیه معرفی گردیده است.<ref>ر.ک: همان، ص250</ref>.

در خاتمه، از علم کتابت سخن به میان آمده و نویسنده آن را چنین تعریف نموده است: علم به اصولی است که به کمک آنها، نوشتن به‎گونه درست انجام می‎پذیرد؛ یا قانونی است که مراعات آن، باعث صیانت از خطا در خط می‎گردد؛ همان‎ گونه که قواعد نحو، باعث حفظ از خطا در لفظ می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص296</ref>.

# حروفی که کم می‎گردد، مانند حذف «واو» از «داود»، «طاوس» و..<ref>ر.ک: همان</ref>.